Βασιλιάς Κάρολος Γ΄: Η άγνωστη, ιδιωτική συλλογή τέχνης πολλών εκατομμυρίων

Το 1960 ο πρίγκιπας Φίλιππος συνόδευε την τότε βασίλισσα Ελισάβετ Β’ σε επίσημη επίσκεψη στη Δανία, όταν ο σπουδαίος μοντερνιστής ζωγράφος Μαρκ Σαγκάλ του προσέφερε ένα δώρο. Το βασιλικό ζεύγος μόλις είχε συναντηθεί με τον Σαγκάλ σε μια τελετή, για την απονομή στον καλλιτέχνη του βραβείου Erasmus. Και ο Φίλιππος θα θυμόταν αργότερα τη «χαριτωμένη στάση» του ζωγράφου, καθώς τον ξεναγούσε στην έκθεσή του. «Μου έδωσε μία Αγία Γραφή, που έχει εικονογραφήσει, απλά και απροκάλυπτα. Ήταν ένας πολύ περίεργος άνθρωπος», όπως έλεγε ο Φίλιππος.

Ήταν όμως επίσης, και κάπως περίεργο δώρο. Καθώς μέσα στη Βίβλο, ο Σαγκάλ είχε προσθέσει τις δικές του, πολύχρωμες εικονογραφήσεις με ακουαρέλες, κιμωλία και μελάνι.

Αυτά τα μικρά έργα μπορεί σήμερα να μην έχουν τεράστια αξία, το σημαντικό όμως είναι, ότι αποτελούν μέρος της ιδιωτικής συλλογής τέχνης της βασιλικής οικογένειας, που υπολογίζεται στα 400 έργα, μερικά από τα οποία σίγουρα αποτιμώνται σε εκατομμύρια. Αν σκεφτεί κανείς, ότι σ΄αυτήν περιλαμβάνονται έργα του Σαλβαδόρ Νταλί, του Λόουρι, του Μονέ και του Λούσιαν Φρόιντ, η συνολική εκτίμηση φθάνει τα 300 εκατομμύρια ευρώ.

Ζωγράφος και ο ίδιος, ακουαρελίστας για την ακρίβεια, ο βασιλιάς Κάρολος είναι λάτρης της ζωγραφικής και των καλών τεχνών γενικά. Και φυσικά είναι ο κληρονόμος σχεδόν όλων των έργων τέχνης, που ανήκαν προηγουμένως στη βασίλισσα μητέρα και γιαγιά του, τη βασίλισσα Ελισάβετ και τον πρίγκιπα Φίλιππο. Ενώ σημαντικό είναι επίσης, ότι ως μονάρχης, είναι απαλλαγμένος από τον φόρο κληρονομιάς.

Η γιαγιά συλλέκτρια

Οι τέσσερεις όροφοι της κατοικίας του βασιλιά Καρόλου στο Λονδίνο, το Κλάρενς Χάους είναι γεμάτοι με έργα τέχνης, μεγάλο μέρος των οποίων είναι αναμφισβήτητα ιδιωτική ιδιοκτησία των Ουίνσδορς. Ο Κάρολος μάλιστα μπορεί να ευχαριστήσει σε μεγάλο βαθμό τη γιαγιά του για την τέχνη που κοσμεί τους τοίχους του σπιτιού.

Μανιώδης συλλέκτρια η βασίλισσα μητέρα είχε αγοράσει δεκάδες πολύτιμα έργα τέχνης, μεταξύ των ετών 1930 και 1950, όταν οι τιμές ήταν χαμηλότερες, λόγω του πολέμου και οι ευκαιρίες βρίσκονταν στις συχνές δημοπρασίες εξοχικών κατοικιών της εποχής. Με τα χρόνια, η βασίλισσα γέμισε το Κλάρενς Χάους, τότε κατοικία της στο Λονδίνο, με μια συλλογή αντάξια κάθε μεγάλης γκαλερί, αν και η παρουσίασή της ήταν πιο «σπιτική», όπως έκριναν οι ειδικοί περί την τέχνη.

Το ζήτημα όμως είναι ότι σε γωνία του λεγόμενου πρωινού δωματίου της, πίσω από ένα τραπεζάκι καλυμμένο με οικογενειακές φωτογραφίες και τη σκιά ενός επιτραπέζιου φωτιστικού, κρέμεται αυτό, που είναι ίσως το πιο πολύτιμο από όλα τα έργα τέχνης στην ιδιωτική συλλογή των βρετανών βασιλιάδων. Το έργο του Κλοντ Μονέ «Μελέτη βράχων». Ένας πίνακας, που αγοράστηκε από τη βασίλισσα μητέρα το 1945, στην γκαλερί Wildenstein στο Παρίσι. Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος είχε μειώσει τις τιμές της τέχνης, έτσι εκείνη το είχε αγοράσει για ποσό που αντιστοιχεί σήμερα μόλις στις 110.000 λίρες.

Στην αγορά τέχνης όμως σήμερα αποτιμάται άνετα στα 20 εκατομμύρια λίρες, αν και, αφ΄ενός η έλλειψη διάθεσης έργων του Μονέ, σε συνδυασμό με το γεγονός, ότι βρισκόταν στο δωμάτιο μιας βασίλισσας, θα μπορούσε να ανεβάσει την αξία του πολύ υψηλότερα. Η «Παραμονή της Αγίας Αγνής» εξάλλου, του Τζον Έβερετ Μίλεϊ αγορασμένο και πάλι από την ίδια το 1942 για 630 λίρες, σήμερα εκτιμάται στις 1,5 εκατομμύρια λίρες περίπου.

Η κληρονομιά τέχνης

Ο Κάρολος μετακόμισε στο Κλάρενς Χάους το 2003, ένα χρόνο μετά τον θάνατο της γιαγιάς του. Όπως είχε πει στο παρελθόν, ανάμεσα στα αγαπημένα του έργα είναι μια σειρά από πίνακες του Κάστρου του Ουίνδσορ από τον Τζον Πάιπερ, που είναι κρεμασμένα στον τοίχο της τραπεζαρίας. Η βασίλισσα είχε πληρώσει μόλις 10 λίρες για τον καθένα (που ισοδυναμεί με 646 λίρες σε σημερινά χρήματα), έτσι το σετ θα μπορούσε να αξίζει 150.00 λίρες.

Συνολικά, αλλά χωρίς να υπάρχουν ακριβή νούμερα ο Κάρολος κληρονόμησε από τη βασίλισσα μητέρα την ιδιωτική συλλογή της, που λέγεται ότι περιελάμβανε 1.200 εκτυπώσεις, πίνακες και σχέδια, αξίας (το 2020) άνω των 30 εκατομμυρίων λιρών. Η συλλογή του πρίγκιπα Φιλίππου, που λέγεται ότι περιλαμβάνει περισσότερα από 1.500 αντικείμενα έχει εκτιμηθεί για μόνον 2 εκατομμύρια λίρες. Ενώ η εκτίμηση για τη συλλογή της βασίλισσας Ελισάβετ ξεπερνά τα 260 εκατομμύρια λίρες.

Μόνον στο επίπεδο των εκτιμήσεων και των υποθέσεων μπορεί να κινηθούν ωστόσο σήμερα οι Βρετανοί αναφορικά με τον ακριβή αριθμό της ιδιωτικής βασιλικής συλλογής, όσο και για την αξία του. Κι αυτό, γιατί δημόσια εγγραφή των έργων δεν υπάρχει. Μόνον, ότι έχουν αποκτηθεί προσωπικά από μέλη της βασιλικής οικογένειας (συχνά σε τιμές ευκαιρίας) είναι γνωστό, είτε είναι δώρα που έχουν ληφθεί, ιδιωτικά ή επίσημα. Πρόκειται δηλαδή, για ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία, αν και για τους Βρετανούς, πολλά από τα έργα αυτά εγείρουν ερωτήματα, κατά πόσον πρέπει πραγματικά να ανήκουν στους βασιλείς.

Το δώρο του Νταλί

Ιδιαίτερα ευαίσθητο κρίνεται το σημείο εκείνο, που αφορά τα δώρα, τα οποία είχαν αποδεχθεί τα μέλη της βασιλικής οικογένειας. Σύμφωνα με την πολιτική για την αποδοχή δώρων τα αντικείμενα, που προσφέρονταν σε επίσημες εκδηλώσεις από άτομα, που δεν θεωρούνται στενοί, προσωπικοί φίλοι, δεν αποτελούν ιδιωτική ιδιοκτησία του μέλους της βασιλικής οικογένειας, που τα παραλαμβάνει.

Περισσότερα από το ένα τρίτο των 400 έργων όμως, που έχουν εντοπισθεί σε ιδιωτικές βασιλικές συλλογές φαίνεται, ότι ήταν δώρα «ξένων». Μερικά ήταν δώρα γάμου, ενώ άλλα ήταν επίσημα δώρα σε ταξίδια στο εξωτερικό, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που δώρισαν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες. Όλα έχουν παρουσιαστεί σε εκθέσεις «προσωπικών» συλλογών τέχνης αλλά κανένα δεν βρίσκεται στην δημόσια Βασιλική Συλλογή .

Ένα τέτοιο παράδειγμα ήταν το δώρο από τον Ισπανό σουρεαλιστή ζωγράφο Σαλβαδόρ Νταλί, τον οποίο γνώρισε ο Φίλιππος το 1972 ενώ έμενε κοντά στην Αβινιόν σε μια επίσημη επίσκεψή του στη νότια Γαλλία. Δεν είναι γνωστά πολλά από εκείνη τη συνάντηση, αλλά κάποια στιγμή ο Νταλί παρουσίασε στον Φίλιππο ένα χαρακτικό, που ονομάζεται «Αφιέρωμα», καθώς και μια ειδική έκδοση του βιβλίου του, διακοσμημένη με σκίτσα σε στυλό. Αυτά τα δώρα θεωρούνται σήμερα δημόσια, αλλά ο Φίλιππος τα είχε συμπεριλάβει σε έκθεση, που περιγραφόταν ως προσωπική συλλογή του.

Η Ελισάβετ Β΄ του Φρόιντ

Άμεσο δώρο από τον καλλιτέχνη Λούσιαν Φρόιντ στην Ελισάβετ Β΄ θεωρείται και το διαβόητο πορτρέτο της, το 2001. Το έργο δίχασε τις απόψεις, ωθώντας τον βασιλικό φωτογράφο της Sun, Άρθουρ Έντουαρντς, να δηλώσει, πως «Ο Φρόιντ θα έπρεπε να είναι κλειδωμένος στον Πύργο του Λονδίνου για αυτό», αλλά στη βασίλισσα φαίνεται ότι άρεσε. Τόσο, ώστε να το εντάξει στην προσωπική συλλογής της. Η μικρή ελαιογραφία έχει πλέον περάσει στην κατοχή του βασιλιά Καρόλου, ο οποίος μάλιστα τη δάνεισε σε μια έκθεση του Φρόιντ στα τέλη του περασμένου έτους.

Ο πίνακας αυτός πάντως σχετίζεται με έναν άλλο του Φρόιντ, τη «Μικρή Φτέρη», που δόθηκε στον Κάρολο για τα 50α γενέθλιά του το 1998 και εκτέθηκε ως ένα από τα ιδιόκτητα έργα του το 2018. Όπως είναι γνωστό πάντως, τα λάδια του Φρόυντ θεωρούνται εξαιρετικά πολύτιμα.

Η Βασιλική Συλλογή της Βρετανίας

Άλλα έργα τέχνης, που δόθηκαν στους βασιλείς σε κρατικές επισκέψεις τους –διαπιστωμένα πάντα- περιλαμβάνουν μια ακουαρέλα ενός αυστραλιανού πουλιού από την Κάρολ Ο΄Κόνορ, πίνακας που προσφέρθηκε στον Φίλιππο σε επίσημη επίσκεψη στο Περθ. το 1990. Ένα ακρυλικό από τον Ρόμπερτ Μπέιτμαν, που δόθηκε επίσης στον Φίλιππο το 1987 με την ευκαιρία των 100 χρόνων των εθνικών πάρκων στον Καναδά. (Και τα δύο έχουν εκτεθεί ως μέρος της προσωπικής συλλογής του). Στον Φίλιππο και πάλι καταλογίζεται η απόκτηση, μέσω δωρεάς εξήντα πινάκων του τοπιογράφου Έντβαρντ Σίγκο.

Χωρίς να εξαιρείται ο Κάρολος, που έχει δεχθεί ως δώρα πολλούς πίνακες κατά τα ταξίδια του σε διάφορες χώρες ως πρίγκιπας της Ουαλίας. Στους 25 έχουν μετρηθεί αυτοί οι πίνακες, κανένας από τους οποίους δεν βρίσκεται στην Βασιλική Συλλογή.

Αυτές οι αμφιλεγόμενες ιδιωτικές συλλογές εξάλλου είναι εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις από την Βασιλική Συλλογή της Βρετανίας, η οποία αριθμεί πάνω από ένα ένα εκατομμύριο αντικείμενα τέχνης, πίνακες, γλυπτά, ταπισερί, έπιπλα και άλλα κομψοτεχνήματα. ΄Ενα τεράστιο σε ποιότητα και ποικιλία σύνολο, που αποτελεί μακράν την μεγαλύτερη συλλογή έργων τέχνης στον κόσμο. Η αξία της, αδύνατον να υπολογισθεί. Άλλωστε συγκεντρώνεται συστηματικά από τη βρετανική βασιλική οικογένεια εδώ και τρεις αιώνες, περιλαμβάνοντας απλώς αριστουργήματα. Πρόκειται για έναν θησαυρό, που φυλάσσεται από τον μονάρχη στο όνομα του έθνους, θεωρούμενο έτσι, ως εθνική περιουσία.

Διαβάστε επίσης

Βασιλιάς Κάρολος Γ’: Τι σηματοδοτεί η στέψη του για τη μοναρχία στη Βρετανία