Η ιστορία του χρυσού της Ελλάδας – Πώς φυγαδεύτηκε το 1941 και το θησαυροφυλάκιο που κρύβει σήμερα 8,3 δισ.

Χρυσός αξίας τουλάχιστον 8,3 δις ευρώ, που το βάρος του ξεπερνά τους 152 τόνους, βρίσκεται στο μυστικό θησαυροφυλάκιο της Τράπεζας της Ελλάδος, το οποίος επισκέφτηκαν χθες η Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης.

Ένα θησαυροφυλάκιο που έχει φτιαχτεί στα έγκατα του κτιρίου της ΤτΕ στην οδό Πανεπιστημίου και στο οποίο έχουν γίνει σημαντικές παρεμβάσεις από τη σημερινή διοίκηση.

Ο Γιάννης Στουρνάρας ξενάγησε χθες στο θησαυροφυλάκιο τους υψηλούς προσκεκλημένους και στη συνέχεια παρέθεσε δείπνο, παρουσία και του προέδρου της Βουλής, Ιωάννη Τασούλα.

Τον μυστικό αυτό χώρο, στα υπόγεια του κτιρίου της Κεντρικής Τράπεζας, λίγοι έχουν επισκεφτεί καθώς πρόκειται για ένα καλά κρυμμένο μυστικό της χώρας.

Ένα τεράστιο θησαυροφυλάκιο που κλείνει με μια πόρτα 100 τόνων και μέσα στο οποίο βρίσκεται ο χρυσός που ανήκει στο ελληνικό κράτος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο συγκεκριμένο σημείο βρίσκεται το 50% του θησαυρού της Ελλάδας και το υπόλοιπο φυλάσσεται για λόγους επιμερισμού του ρίσκου (όπως κάνουν κι άλλες χώρες) στην Τράπεζα της Αγγλίας, στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα της Νέας Υόρκης και στην Ελβετία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία στο τέλος του 2022, στον χρυσό των 151,6 τόνων περιλαμβάνονται:

• τα διαθέσιμα της Τράπεζας σε χρυσό διεθνών προδιαγραφών και χρυσές λίρες Αγγλίας (3.673,3 χιλιάδες ουγγιές στις 31.12.2022, έναντι 3.666,9 χιλιάδων ουγγιών στις 31.12.2021),
• οι απαιτήσεις σε χρυσό έναντι του Ελληνικού Δημοσίου (985,6 χιλιάδες ουγγιές στις 31.12.2022 και 31.12.2021), οι οποίες απορρέουν από τη συμμετοχή της Ελλάδος στο ΔΝΤ (καταβολή από την Τράπεζα στο ΔΝΤ για λογαριασμό του Ελληνικού Δημοσίου του μεριδίου συμμετοχής του σε χρυσό),
• ο χρυσός μη διεθνών προδιαγραφών και τα χρυσά νομίσματα (215,4 χιλιάδες ουγγιές στις 31.12.2022, έναντι 211,3 χιλιάδων ουγγιών στις 31.12.2021).

Τα διαθέσιμα και οι απαιτήσεις σε χρυσό σημείωσαν μικρή αύξηση το 2022 (10,5 χιλιάδες ουγγιές) ως αποτέλεσμα κυρίως της αγοραπωλησίας χρυσών λιρών Αγγλίας και χρυσών νομισμάτων. Η αύξηση της αξίας τους κατά 487,8 εκατ. ευρώ σε σύγκριση με την 31.12.2021 οφείλεται κυρίως στην αποτίμηση του χρυσού. Ανάλογη αύξηση έχει σημειωθεί και το 2023 καθώς πολλοί Ελληνες έσπευσαν να πουλήσουν τις χρυσές λίρες που διέθεταν. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, πέρυσι πουλήθηκαν 39.435 λίρες, οι λιγότερες που δόθηκαν από το 2002. Αντίθετα, αγοράστηκαν 10.798 κομμάτια, αξίας 5,3 εκατ. ευρώ.

Ως μεγάλο μυστικό, λίγα είναι και τα στοιχεία για το θησαυροφυλάκιο της ΤτΕ καθώς τα μέτρα ασφαλείας είναι δρακόντεια, αποτρεπτικά ακόμη και για κάποιους που βλέπουν κινηματογραφικές ταινίες και θα ήθελαν να δοκιμάσουν να κλέψουν τον χρυσό της χώρας. Ο αστικός μύθος λέει ότι το θησαυροφυλάκιο της ΤτΕ σε περίπτωση που παραβιαστεί «βυθίζεται» μέσα στο νερό ώστε κανείς να μην μπορέσει να κλέψει το χρυσάφι.

Το 1938, χρονιά που εγκαινιάστηκε το κτίριο της ΤτΕ, μαζί με το θησαυροφυλάκιο η δημοσιογράφος Σ. Γεράνη είχε γράψει: «Το συγκρότημα των θησαυροφυλακίων είναι απομονωμένο από την γη με άφθονο νερό. Μια αληθινή δεξαμενή το περιβάλλει, τόσο εις το βάθος όσο και εις τα πλάγια – μια δεξαμενή στην οποία, σαν βάρκα κυριολεκτικώς επιπλέει, ακλόνητο όμως το φρούριο του δημόσιου θησαυρού..».

Να είναι άραγε έτσι; Θυμίζει κινηματογραφική ταινία και ταινίες όπως το Kaleidoscope του Netflix όπου το πιο ασφαλές θησαυροφυλάκιο του κόσμου έχει αυτές τις προδιαγραφές, αλλά γίνεται στόχος διαρρηκτών.

Να είναι, λοιπόν, και αυτό της ΤτΕ μέσα στο νερό; Κανείς δεν θα το μάθει, παρά μόνο εκείνοι που το φυλάνε.

Ο χρυσός της Κεντρικής Τράπεζας, κι επομένως και της Ελλάδας, έχει αξία, σύμφωνα με τα στοιχεία του 2022, πάνω από 16 δις ευρώ, με τον μισό να βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας και το υπόλοιπο στο εξωτερικό.

Το 2003 είχε γίνει σάλος όταν ο τότε διοικητής, Νίκος Γκαργκάνας, αποφάσισε να πουλήσει 20 τόνους χρυσού από τα συνολικά αποθέματα. Στην εποχή της ΟΝΕ και της διακυβέρνησης Σημίτη, πολλοί είχαν μιλήσει για «ξεπούλημα», όμως ήταν μια πρακτική που ακολουθούσαν τότε πολλές κεντρικές τράπεζες με τη ρευστοποίηση να οδηγεί σε διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου της ΤτΕ. Αφορούσε δε σε τμήμα ποσότητας του χρυσού που είχε μαζευτεί από τα νομίσματα και μετατράπηκε σε ράβδους.

Πολύς λόγος για τον χρυσό της Ελλάδας έγινε και στα χρόνια των μνημονίων και του ακραίου λαϊκισμού της περιόδου 2015 -2019.

Ποιος να ξεχάσει τους Ανεξάρτητους Ελληνες του Πάνου Καμμένου που έβγαζαν πλήθος fake news και θεωριών συνωμοσίας. Ο Καμμένος είχε στο κυβερνητικό του πρόγραμμα τον έλεγχο των αποθεματικών του χρυσού από τον πρωθυπουργό, έναν εκπρόσωπο κάθε κόμματος, τον αρχηγός της Αστυνομίας, τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ και τον πρόεδρος του Αρείου Πάγου.

Χρυσή Αυγή και ΛΑΟΣ είχα καταθέσει ερωτήσεις ακόμη και για το… αν υπήρχε ο χρυσός ή ήταν άδειο το θησαυροφυλάκιο. Κάποιοι δεν είχαν διστάσει να κυκλοφορήσουν τη φήμη ότι ο χρυσός είχε μεταφερθεί στην Φραγκφούρτη με τρένα για να πληρώσει η Ελλάδα τα χρέη της.

Η ιστορία του χρυσού

Το θησαυροφυλάκιο που ανακαινίστηκε και στο οποίο έγινε χθες η μικρή ξενάγηση, κατασκευάστηκε μαζί με το ιστορικό κτίριο της ΤτΕ, το οποίο θεμελιώθηκε στις 20 Νοεμβρίου 1933.

Εγκαινιάστηκε στις 4 Απριλίου 1938 με κεντρική είσοδο από την οδό Πανεπιστημίου και ήταν τετραώροφο. Μετά τον πόλεμο επεκτάθηκε στις οδούς Ομήρου και Εδουάρδου Λω ενώ στη δεκαετία του 1970 κατασκευάστηκε κι ένας ακόμη όροφος.

Τότε ξεκίνησε να λειτουργεί και το υπόγειο θησαυροφυλάκιο. Κατά τη θεμελίωση του κτιρίου, ωστόσο, το 1933, ο τότε διοικητής της ΤτΕ, Εμμανουήλ Τσουδερός τοποθέτησε έναν μικρό θησαυρό στα θεμέλια, για να φέρει τύχη στο κτίριο.

Το «χρύσωμα» του κτιρίου περιελάμβανε χρυσά και αργυρά νομίσματα από την αρχαιότητα μέχρι τους νεότερους χρόνους. Σε ένα κρυστάλλινο δοχείο έβαλαν ένα νόμισμα με την κεφαλή της Αθηνάς, που αποτελεί και σύμβολο της ΤτΕ. Τοποθετήθηκαν επίσης νομίσματα από τη Μακεδονία με την κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, από την Κνωσσό, τη Σάμο, την Κόρινθο, τη Χίο αλλά και νόμισμα που απεικονίζεται ο Ιωάννης Καποδίστριας.

Ο Τσουδερός «χρύσωσε» το κτίριο και με ένα «φλουρί κωνσταντινάτο», ένα βυζαντινό χρυσό νόμισμα με τα πρόσωπα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.

Αυτό το πολύτιμο δοχείο βρίσκεται ακόμη και σήμερα στα θεμέλια του κτιρίου για να το προστατεύει ενώ ειδικά για το «κωνσταντινάτο» είχε ειπωθεί ότι είναι ο αόρατος προστάτης της ΤτΕ, σύμβολο της προστασίας «των δύο αυτών Αγίων και του Σταυρού, του οποίου η συµµαχία εις την δράσιν της Τραπέζης θα αποτελή κατά τον υµνογράφον όπλον ειρήνης, αήττητον τρόπαιον».

Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι στα θεμέλια του κτιρίου είχαν βρεθεί ερείπια από έναν πρωτοχριστιανικό ναό αφιερωμένο στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη και γι’ αυτό θεωρήθηκαν προστάτες της κεντρικής τράπεζας

Στην είσοδο του κεντρικού θησαυροφυλακίου της Τράπεζας, βρίσκεται ένα μικρό παρεκκλήσι και, εντοιχισμένη, μια ψηφιδωτή σύνθεση του Ιταλού καλλιτέχνη Amedeo Madellaro, βασισμένη στο έργο του ζωγράφου Αγήνωρα Αστεριάδη “Ο Άγιος Κωσταντίνος και η Αγία Ελένη”.

Η φυγάδευση του χρυσού στον πόλεμο

Μια από τις ιστορίες που σημάδεψαν την Τράπεζα της Ελλάδας και το χρυσάφι της χώρας, ήταν η φυγάδευση του χρυσού όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στη χώρα. Προκειμένου να μην πέσει στα χέρια των Ναζί, είχε εκπονηθεί σχέδιο για τη μεταφορά του, αρχικά στην Κρήτη και στη συνέχεια στην Αλεξάνδρεια, τη Νότια Αφρική και μετά στο Λονδίνο απ’ όπου και επέστρεψε στην Αθήνα μετά τον πόλεμο.

Το σχέδιο εκπονήθηκε από τον τότε διοικητή της ΤτΕ, Κυριάκο Βαρβαρέσο, ήταν μια top secret αποστολή, στοιχεία της οποίας μάθαμε πολύ αργότερα από τις διηγήσεις των πρωταγωνιστών και από το «Χρονικόν της Τραπέζης της Ελλάδος» που έγραψε ο Ηλίας Βενέζης το 1955.

Κάτω από άκρα μυστικότητα, λοιπόν, και με τους βομβαρδισμούς από τους Γερμανούς να είναι συνεχείς, φορτώθηκε ο χρυσός της Ελλάδας ο οποίος τότε ανήρχετο σε 611.000 ουγκιές, δηλαδή πάνω από 17 τόνους σε ράβδους και λίρες.

Μόλις οι Γερμανοί έσπασαν τη γραμμή στα Τέμπη, το πολύτιμο φορτίο τοποθετήθηκε στα αντιτορπιλικά «Βασιλεύς Γεώργιος» και «Βασίλισσα Όλγα» τα οποία έφτασαν στο Ηράκλειο. Φρουροί του χρυσού ήταν ο Βαρβαρέσος, ο υποδιοικητής Μαντζαβίνος και τρεις ακόμη ανώτατοι υπάλληλοι.

Ο χρυσός αρχικά φυλασσόταν στο κτίριο της ΤτΕ στην κρητική πόλη, αλλά αποφασίστηκε η μεταφορά του στην Αίγυπτο. Φορτώθηκε στο ρυμουλκό Σάλβυα και στη συνέχεια στο καταδρομικό Διδώ και υπό συνεχή γερμανικό βομβαρδισμό, ένα κιβώτιο έπεσε κι έσπασε. Σύμφωνα με τις διηγήσεις του υποδιοικητή Γ. Μανταβίνου οι λίρες που είχαν σκορπίσει μαζεύτηκαν όλες… εκτός από μία.

Ολο το φορτίο πάει στη Σούδα κι εκεί με το βρετανικό καταδρομικό Dido (Διδώ) μεταφέρθηκε στην Αλεξάνδρεια. Οι διηγήσεις της εποχής περιγράφουν μια κόλαση βομβαρδισμών από τα γερμανικά αεροπλάνα με τον κυβερνήτη του καταδρομικού να καταρρίπτει δύο από αυτά και να καταφέρνει να φτάνει στην Αίγυπτο.

Αφγηγείται ο Μαντζαβίνος: «Πλάϊ εις την «Διδώ», που τα πυροβόλα της διαρκώς έβαλλον, ήρχισε βληθέν να καίεται ένα Δανικόν πλοίον Όλη αυτή η εργασία εγίνετο με απιστεύτως νευρικόν ρυθμόν, διότι ο Άγγλος Κυβερνήτης, φοβούμενος δια το πλοίον του, εβιάζετο να το θέση εις κίνησιν, και υπήρχε κίνδυνος ένα μέρος του πολύτιμου φορτίου, καθώς μετεφορτώνετο, να πέση εις την θάλασσαν. Ευτυχώς η μεταφορά έγινε εις τα κύτη του «Διδώ» χωρίς καμμίαν ζημίαν. Μόνο ένα κιβώτιον, ενώ μετεφέρετο εις το κύτος του καταδρομικού, έσπασε και το κύτος εγέμισε από χρυσάς λίρας. Αυτό ανησύχησε πολύ τον Άγγλον Κυβερνήτην και διέταξε ένα συνεργείο ναυτών, ενώ το «Διδώ» έπλεε προς Αλεξάνδρειαν, να μαζέψη τας χρυσάς λίρας. Όλαι αι χρυσαί λίραι του κιβωτίου που είχαν σκορπίσει, ευρέθησαν. Εκτός μιάς.»

Αλλά και στην Αλεξάνδρεια η κυβέρνηση Τσουδερού εκτιμούσε ότι δεν ήταν ασφαλής. Σταδιακά το πολύτιμο φορτίο μεταφέρεται στο Κάιρο και μέσω του Σουέζ στη Νότια Αφρική.

Ο χρυσός της Ελλάδας, ό,τι πιο πολύτιμο είχε τότε η χώρα, είχε διασωθεί και μέρος αυτού χρησιμοποιήθηκε τόσο για ανθρωπιστική βοήθεια στου Ελληνες όσο και για την ενίσχυση του ελληνικού στρατού.