Η μυστηριώδης εξαφάνιση της πιο ακριβοπληρωμένης ηθοποιού της Κίνας και το σκάνδαλο της κινηματογραφικής βιομηχανίας

Μια μέρα τον περασμένο Ιούλιο, η Fan Bingbing, η πιο ακριβοπληρωμένη σταρ του κινηματογράφου της Κίνας, εξαφανίστηκε αιφνιδιάζοντας τους θαυμαστές και τα στελέχη της εταιρείας παραγωγής ταινιών που συνεργάζονταν. Η εξαφάνισή της έλαβε χώρα την εποχή που η κυβέρνηση της χώρας είχε ξεκινήσει έρευνα σχετικά με τις πρακτικές φορολογίας της κινεζικής βιομηχανίας ταινιών.

Λίγους μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο η Fan επανεμφανίστηκε εξίσου μυστηριωδώς όπως είχε εξαφανιστεί. Εξέφρασε δημόσια συγγνώμη στους θαυμαστές της και συμφώνησε να πληρώσει περισσότερα από 100 εκατομμύρια δολάρια σε φόρους, για διαφυγόντα έσοδα.

Η δημόσια ταπείνωση της 37χρονης ηθοποιού προκάλεσε μεγάλη ανησυχία στη βιομηχανία θεάματος της Κίνας. Κάθε εβδομάδα έρχονταν στο φως νέα δημοσιεύματα για εταιρείες και ηθοποιούς που βρίσκονταν υπό έλεγχο. Οι μεγιστάνες του κλάδου αναγκάστηκαν να καταβάλουν συνολικά φόρους ύψους 1,7 δις. δολαρίων, αφού η κυβέρνηση τους προέτρεψε να προχωρήσουν σε «αυτοέλεγχο και αυτοδιόρθωση» των εισοδημάτων τους. Η εξέλιξη αυτή είχε ως αποτέλεσμα να ακυρωθούν πολλές τηλεοπτικές και κινηματογραφικές παραγωγές αλλά και να εισέλθουν σε καθεστώς εκκαθάρισης ολόκληρες εταιρείες του χώρου.

Τον Δεκέμβριο, μια ομάδα διακεκριμένων σκηνοθετών δημοσίευσε μια επιστολή κατηγορώντας την κυβέρνηση ότι αναγκάζει τους νομοταγείς παραγωγούς και κινηματογραφιστές να πληρώσουν για τις αμαρτίες ορισμένων.

Οι περισσότεροι εργαζόμενοι του κλάδου έχουν κρυφτεί. Οι εταιρείες παραγωγής ακυρώνουν ή αναβάλλουν προγράμματα ενώ ελέγχουν τα βιβλία τους και διαπραγματεύονται τις οφειλές τους στην εφορία. Πολλοί από τους πιο γνωστούς ηθοποιούς της χώρας σταμάτησαν να εργάζονται, φοβούμενοι ότι θα έχουν την τύχη της Fan Bingbing. Η χρηματοδότηση έχει στερέψει καθώς οι τράπεζες αποφεύγουν τη βιομηχανία που έχει εμπλακεί στο σκάνδαλο.

Η κρίση έφερε στην επιφάνεια τις αδυναμίες των προσπαθειών της Κίνας να οικοδομήσουν μια βιομηχανία θεάματος ικανή να ανταγωνιστεί το Χόλιγουντ. Η κυβέρνηση βλέπει την εγχώρια κινηματογραφική της δραστηριότητα ως μέσο ήπιας εξουσίας, επηρεάζοντας τον τρόπο με τον οποίο οι πολίτες βλέπουν τη χώρα, περιορίζοντας παράλληλα την επιρροή των ξένων.

Παλαιότερα το κράτος «μοίραζε» ταινίες προπαγάνδας και απαγόρευε την προβολή των ταινιών της Δύσης. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια η κατάσταση άλλαξε: υπήρξαν μαζικές επιδοτήσεις και τραπεζικά δάνεια για την παραγωγή ταινιών, ανοιχτών θεάτρων και τη δημιουργία νέων θεματικών πάρκων.

Μεταξύ 2008 και 2018, ο αριθμός των κινηματογραφικών ταινιών που παράγονταν στην Κίνα σχεδόν διπλασιάστηκε σε περίπου 1.000, ενώ ο αριθμός των κινηματογραφικών οθονών αυξήθηκε από 4.000 σε περισσότερους από 40.000. Οι εγχώριες τηλεοπτικές επιχειρήσεις αυξήθηκαν χάρη στα δισεκατομμύρια νέες επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν από τις εταιρείες τεχνολογίας Alibaba, Tencent και Baidu.

Στο μεταξύ, η ανερχόμενη μεσαία τάξη της Κίνας βοήθησε στη μετατροπή μίας βιομηχανίας που κάποτε ήταν γνωστή κυρίως για τις ταινίες προπαγάνδας και την πειρατεία των δυτικών ταινιών, στη δεύτερη μεγαλύτερη αγορά ταινιών στον κόσμο. Οι ετήσιες πωλήσεις στο box office πρόσφατα έφτασαν για πρώτη φορά στα 60 δισ. Γιουάν (8,8 δισ. δολάρια), ενώ τοπικές κινεζικές ταινίες αντιπροσώπευαν περισσότερο από το 60% αυτού του συνόλου.

Η έκρηξη αυτή δημιούργησε μια νέα τάξη μεγιστάνων των μέσων μαζικής ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των αδελφών Wang Zhongjun και Wang Zhonglei, συνιδρυτώντων Brothers Huayi. Η εταιρία παραγωγής που εδρεύει στο Πεκίνο υπέγραψε με τη Fan συμβόλαιο και παρήγαγε την πρώτη της κινηματογραφική επιτυχία, το «Cell Phone».

Καθώς η εταιρεία αναδείχθηκε ως μια από τις κορυφαίες εταιρείες ψυχαγωγίας της Κίνας, οι Wangs έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στην παγκόσμια τέχνη, συσσωρεύοντας έργα του Pablo Picasso, του Vincent Van Gogh, του Pierre Auguste Renoir και του Camille Pissaro. Το 2015, ο Wang Zhongjun πλήρωσε 29,9 εκατομμύρια δολάρια για έναν πίνακα του Picasso από τη συλλογή του παραγωγού ταινιών Samuel Goldwyn Jr. Ο συμβολισμός δεν θα μπορούσε να ήταν πιο ξεκάθαρος: H Kίνα είχε πλέον το δικό της “ Χόλιγουντ”.

Ωστόσο, παράλληλα με τους νεόπλουτους της κινηματογραφικής βιομηχανίας ήρθε και η αχαλίνωτη φοροδιαφυγή, αναγκάζοντας τις αρχές να παρέμβουν. Ο Κινέζος πρόεδρος Xi Jinping, ο οποίος έχει περάσει μεγάλο μέρος της τελευταίας δεκαετίας προχωρώντας σε «εκκαθαρίσεις» διεφθαρμένων κυβερνητικών αξιωματούχων και πολιτικών αντιπάλων, βρήκε ένα νέο στόχο στη βιομηχανία του κινηματογράφου, τους υπέργοκους μισθούς και τη διακίνηση τεράστιων κεφαλαίων.

Η Fan είναι μία από τους πιο διάσημες ηθοποιούς στην Κίνα. Για χρόνια είναι επίσης η υψηλότερα αμοιβόμενη: 44 εκατομμύρια δολάρια μόνο το 2017. Η ηθοποιός αρχικά αρνήθηκε την κατηγορία της φοροδιαφυγής, αλλά στη συνέχεια ομολόγησε.

Η Κίνα ανακοίνωσε πρόσφατα τις χειρότερες επιδόσεις στο box office του Ιανουαρίου από το 2015, ενώ ο αριθμός των κινηματογραφικών ταινιών που δημιουργήθηκαν άρχισε να μειώνεται τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Οι πωλήσεις του box office κατά τη διάρκεια των αργιών της Κινέζικης Πρωτοχρονιάς, που αποτελεί την πιο δραστήρια εβδομάδα κινηματογράφου της Κίνας, φέτος κινήθηκε σταθεροποιητικά, με αύξηση μόλις το 1%. Η συνολική συμμετοχή μειώθηκε. Μόλις πέρυσι, οι πωλήσεις κατά την εβδομάδα των διακοπών αυξήθηκαν σε ποσοστό 69% από το προηγούμενο έτος. Οι κινεζικές ρυθμιστικές αρχές κατηγόρησαν την πειρατεία για την επιβράδυνση.

Ήδη δεκάδες μικρότερες εταιρείες έχουν σταματήσει να λειτουργούν. Ακόμη και η ισχυρή Huayi έπρεπε να προχωρήσει σε αγορά ιδίων μετοχών και να λάβει δάνειο από τον κινεζικό τεχνολογικό κολοσσό Alibaba για να καθησυχάσει τους επενδυτές. Ο Wang Ran, διευθύνων σύμβουλος της CEC Capital, προέβλεψε ότι ο αριθμός των κινεζικών επιχειρήσεων στην ψυχαγωγία θα συρρικνωθεί κατά το ένα τρίτο, το επόμενο έτος.

Το ερώτημα είναι αν τα τρέχοντα προβλήματα είναι αποτέλεσμα των κινήσεων καταστολής της διαφθοράς. Πολλά στελέχη δεν είναι τόσο σίγουρα. Είναι αλήθεια ότι “η κυβέρνηση χρησιμοποίησε μερικά πολύ ακραία μέτρα”, λέει η Janet Yang, παραγωγός παλαίμαχος στην Κίνα, που πιστεύει ότι η βιομηχανία θα ωφεληθεί τελικά από το ταρακούνημα. “Αλλά υπήρχαν επίσης καλοί λόγοι. Υπήρχε μια αίσθηση ότι ήταν λίγο εκτός ελέγχου”.

Άλλοι, από την πλευρά τους, το βλέπουν με διαφορετικό τρόπο, ρίχνοντας την ευθύνη αποκλειστικά στις κινεζικές αρχές. “Η κυβέρνηση πιστεύει ότι η βιομηχανία κινηματογράφου και τηλεόρασης έβγαλε πολλά χρήματα τα τελευταία χρόνια”, λέει ο Albert Guo. “Όταν χρειαστούν χρήματα, κυνηγούν εμάς. ” Ο Guo ήταν έτοιμος να ξεκινήσει την παραγωγή ενός τηλεοπτικού δράματος όταν ο τραπεζικός λογαριασμός του χρηματοδότη του «πάγωσε» μετά το φορολογικό σκάνδαλο. Έτσι, αναγκάστηκε να ακυρώσει την παραγωγή. “Είμαστε όλοι πολύ θυμωμένοι”, λέει. “Είναι άδικο.”