Πριν από δύο χιλιετίες, ένας μικρός ελληνορωμαϊκός ναός στην περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα η Τουρκία σαγήνευσε και αιχμαλώτισε τους κατοίκους του. Μόλις περνούσες την την πέτρινη πύλη του, σε ένα σπήλαιο που περιβαλλόταν από βαριά ομίχλη, ήταν σαν να βρισκόταν σε λειτουργία μια παράξενη δύναμη: οι ταύροι που έμπαιναν μέσα, ξάπλωναν και ξεψυχούσαν. Οι ευνουχισμένοι ιερείς, όμως, έβγαιναν από το ιερό αλώβητοι.
Ήταν η αιμοδιψής θέληση του Πλούτωνα, του θεού του κάτω κόσμου; Η υπερφυσική δύναμη των ιερέων; Η έρευνα που δημοσιεύθηκε στις 12 Φεβρουαρίου στο περιοδικό “Archaeological and Anthropological Sciences” προτείνει μια πολύ πιο γήινη εξήγηση για το μυστήριο του σπηλαίου: το επιβλαβές διοξείδιο του άνθρακα.
Χρησιμοποιώντας έναν φορητό αναλυτή αερίων, μια ομάδα επιστημόνων, με επικεφαλής τον βιολόγο ηφαιστείων, Hardy Pfanz, ανακάλυψε ότι οι ατμοί που εκλύονται από το στόμιο του σπηλαίου – από μια σχισμή που φτάνει σε μεγάλο βάθος κάτω από την επιφάνεια της γης – περιέχουν 4% έως 53% ηφαιστειακού διοξειδίου του άνθρακα, αναλόγως της απόστασης από το έδαφος. Όσο πιο βαθιά στα έγκατα του σπηλαίου προχωρά κανείς, τόσο μεγαλύτερη είναι η ποσότητα του ασφυκτικού αερίου που δημιουργούσε μια θανάσιμη λίμνη διοξειδίου του άνθρακα. (Το επιβλαβές αέριο είναι βαρύτερο από το οξυγόνο, οπότε καταλήγει σε χαμηλότερο επίπεδο, γι’ αυτό και τυχόν διαρροές CO₂ στο σπίτι κάνουν τα υπόγεια θανάσιμα.) Τα ζώα που τείνουν να κινούνται με τη μύτη στο έδαφος πιθανώς εισπνέουν πολύ περισσότερα αέρια από τους ανθρώπους που περπατούν όρθιοι δίπλα τους, γεγονός που εξηγεί την εντυπωσιακή ανοσία των ιερέων.
Παρόλο που το ιερό ήλθε ξανά στο φως το 2013 κοντά στην πόλη Pamukkale – φημισμένη για τις σουρεαλιστικές της, προστατευμένες από την Unesco, θερμές πηγές – η ύπαρξη του σπηλαίου ήταν γνωστή από την αρχαιότητα ως μέρος της τότε Ιεράπολις. Γνωστό ως “Πλουτώνιο”, από τον θεό Πλούτωνα, θεωρείτο ότι ήταν μια πύλη που οδηγούσε στον κάτω κόσμο και ένας τρόπος να έλθει ο πιστός σε επαφή με τον θεό προσφέροντάς του ζωικές θυσίες. Οι θεατές μπορούσαν να παρακολουθούν με δυσπιστία από την κοντινή αρένα. Μια περιγραφή του Έλληνα γεωγράφου Στράβωνα, που έζησε από το 63 π.Χ. έως το 24 μ.Χ., είναι πολύτιμη, με βάση ό,τι γνωρίζουμε σήμερα: “Ο χώρος αυτός είναι γεμάτος ατμό, τόσο ομιχλώδη και πυκνό που κανείς δεν μπορεί να δει το έδαφος… οι ταύροι που οδηγούνται σε αυτόν πέφτουν και σέρνονται νεκροί”. Αλλά παρόλο που οι ιερείς εισέρχονταν και εξέρχονταν από το σπήλαιο χωρίς να έχουν πάθει τίποτα, ο Στράβωνας σημείωσε ότι “κρατούσαν την ανάσα όσο μπορούσαν” και έμοιαζαν σαν να είχαν υποστεί “κάποιου είδους ασφυκτική επίθεση”.
Δύο χιλιάδες χρόνια αργότερα, οι επισκέπτες θα πρέπει να προσέχουν πολύ την “Πύλη”. Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής του 2013, οι αρχαιολόγοι έγιναν μάρτυρες πολλών πουλιών που έπεφταν νεκρά αφού πετούσαν πολύ χαμηλά στο έδαφος.
Είναι πλέον σίγουρο ότι ακόμη και η απλή είσοδος στο χώρο μπορεί να αποδειχθεί πρόκληση. Αρχής γενομένης από το 2015, η δύσκολη σχέση της Τουρκίας με τη Ρωσία έχει κλυδωνίσει σοβαρά την τουριστική βιομηχανία της χώρας, η οποία, παρά τη σύντομη ανάκαμψη που σημείωσε πέρυσι, εξακολουθεί να μην μπορεί να ορθοποδίσει, μετά και από τις εντάσεις με την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Τον Δεκέμβριο, οι ΗΠΑ και η Τουρκία ανέστειλαν αμοιβαία τις υπηρεσίες θεώρησης εγγράφων (βίζα), λόγω της διαμάχης που ξέσπασε ανάμεσά τους με αφορμή τη σύλληψη τοπικού υπαλλήλου του Προξενείου των ΗΠΑ στην Κωνσταντινούπολη. Οι υπηρεσίες συνεχίστηκαν αργότερα, αλλά η κυβέρνηση των ΗΠΑ παρότρυνε τους πολίτες της τον Ιανουάριο να μην επισκέπτονται την περιοχή, επικαλούμενη τον φόβο της τρομοκρατίας.
Κάθε εμπόδιο για καλό; Ο φόβος, γενικά, κρατά πλήθος τουριστών μακριά από την περιοχή. Σε περίπτωση που επισκεφθείτε επομένως το μέρος, θα το έχετε μονάχα για τον εαυτό σας.
