Έλενα Ράπτη: Προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση στην Ελλάδα – Τι ισχύει, τι αλλάζει

Ειδικοί και αρχές εδώ και χρόνια υποστηρίζουν ότι το κλειδί για την αντιμετώπιση υποθέσεων παιδικής κακοποίησης είναι να «ανοίξουν τα στόματα της κοινωνίας», που συχνά μένει σιωπηλή ακόμα και όταν γνωρίζει ή υποπτεύεται εξαιτίας μίας σειράς λόγων.

Οι μηχανισμοί προστασίας υφίστανται ακόμα και αν χρήζουν βελτιώσεων αλλά είναι απαραίτητο να ειδοποιηθούν οι αρμόδιες αρχές προκειμένου να ενεργοποιηθούν αυτοί οι μηχανισμοί.

Πριν από περίπου ένα χρόνο ανακοινώθηκε από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη ένα πενταετές Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση σε ειδική εκδήλωση της Βουλής για την Ευρωπαϊκή ημέρα για την προστασία των παιδιών από τη σεξουαλική εκμετάλλευση και τη σεξουαλική κακοποίηση. Ο κ. Μητσοτάκης έκανε λόγο για εθνική προτεραιότητα και τόνισε πως βασική της προϋπόθεση είναι η μηδενική ανοχή στη σεξουαλική βία κατά των παιδιών.

Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και επικεφαλής του Εθνικού Σχεδίου Δράσης, Έλενα Ράπτη, εξηγεί ποια είναι τα επόμενα βήματα προς την ενίσχυση της παιδικής προστασίας και παράλληλα αναφέρεται στον περίφημο «Κανόνα του Εσωρούχου» που πρέπει όλοι οι γονείς να διδάξουν στα παιδιά τους.

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Προστασία των Παιδιών από τη Σεξουαλική Κακοποίηση και Εκμετάλλευση

Το υπουργικό συμβούλιο το ενέκρινε την Τρίτη 30/08/2022 αφού παρουσιάστηκε από τον υπουργό Επικρατείας, Άκη Σκέρτσο. Όπως δηλώνει η Έλενα Ράπτη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, «πρόκειται για μια ολιστική παρέμβαση στο υφιστάμενο πλαίσιο δομών και λειτουργιών για την πρόληψη του φαινομένου, την προαγωγή της αποκάλυψής του όταν συμβαίνει, την γρήγορη και αποτελεσματική δίωξη των δραστών και την παροχή προστασίας και στήριξης στα θύματα». Είναι δηλαδή «ένα συλλογικό έργο 12 υπουργείων υπό το συντονισμό της Προεδρίας της Κυβέρνησης. Ένα πολυσχιδές σχέδιο με 11 οριζόντιες πολιτικές και 80 επιμέρους δράσεις. Το 75% των δράσεων έχει ήδη ενταχθεί στα ετήσια σχέδια δράσης των υπουργείων και αρκετές από αυτές υλοποιούνται ήδη».

Πολύ σύντομα θα αναρτηθεί σε δημόσια διαβούλευση ολοκληρωμένη πρόταση ενός πλήρους και συνεκτικού Εθνικού Σχεδίου Δράσης που συντάχθηκε από προπαρασκευαστική ομάδα εργασίας υπό τον υπουργό Επικρατείας αρμόδιο για το συντονισμό του κυβερνητικού έργου. Στη δημόσια διαβούλευση θα κληθούν οι ενδιαφερόμενοι φορείς, οργανώσεις, επαγγελματίες και πολίτες να καταθέσουν τις προτάσεις και παρατηρήσεις τους.

Παράλληλα, σε χρόνο που θα οριστεί από τη Βουλή των Ελλήνων, το προτεινόμενο Εθνικό Σχέδιο Δράσης θα κατατεθεί για συζήτηση από την εθνική αντιπροσωπεία σε επιτροπή ή σύνθεση που θα επιτρέπει τη μέγιστη δυνατή συμμετοχή βουλευτών. Παρατηρήσεις και βελτιώσεις που θα προκύψουν από όλες τις δράσεις διαβούλευσης, οι οποίες θα είναι εφικτό να συμπεριληφθούν, θα εμπλουτίσουν το ΕΣΔ πριν την οριστικοποίησή του. Η συνολική διάρκεια υλοποίησής του θα είναι 5 χρόνια (2022-2027).

Η Έλενα Ράπτη τονίζει ότι «οι στρατηγικοί στόχοι του Σχεδίου σε βάθος πενταετίας είναι η αναπροσαρμογή των θεσμικών λειτουργιών στην κατεύθυνση των φιλικών προς το παιδί διαδικασιών, η μετρήσιμη ποσοτική μείωση των κρουσμάτων με την δημιουργία ενός ολιστικού πλαισίου που θα δίνει έμφαση στην πρόληψη, στην αποτροπή της δευτερογενούς θυματοποίησης και στην προστασία των μελών ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και τέλος, η αύξηση αναφοράς κρουσμάτων στις αρμόδιες Αρχές και υπηρεσίες για να διερευνηθούν, να διωχθούν οι δράστες και να προστατευτούν τα παιδιά».

Από την πλευρά του υπουργείου Εργασίας, ενός εκ των εμπλεκόμενων υπουργείων, στον χρόνο που μεσολάβησε από τότε μέχρι σήμερα έχουν γίνει δύο κρίσιμα βήματα. Με τον Ν. 4837/2021, θεσπίστηκε στην Ελλάδα ο ορισμός της παιδικής κακοποίησης, ο οποίος σε αντίθεση με το παρελθόν δεν περιλαμβάνει μόνο τη σωματική, σεξουαλική και λεκτική, αλλά και την ψυχολογική και την παραμέληση.

Παράλληλα με τον ίδιο νόμο, θεσπίστηκε επίσης το λευκό ποινικό μητρώο για όποιον εργάζεται σε δομή που φροντίζει παιδιά και ταυτόχρονα ορίστηκε υπεύθυνος παιδικής προστασίας μέσα σε κάθε δομή – ένα πρόσωπο αναφοράς δηλαδή, για την έγκαιρη γνωστοποίηση των περιστατικών κακοποίησης στις αρμόδιες αρχές.

Οι υφισταμένες δομές και διαδικασίες

Σε ένα πρώτο στάδιο υπεύθυνες είναι οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων. Δηλαδή αν γίνει καταγγελία, η κοινωνική υπηρεσία, οφείλει να στείλει κοινωνικό λειτουργό για επιτόπια έρευνα της κατάστασης προκειμένου να διαπιστωθεί αν ευσταθεί η καταγγελία και τι ακριβώς συμβαίνει.

Παράλληλα μπορεί να γίνει η καταγγελία και στη Γραμμή Παιδικής Προστασίας 1107 ή και στις αστυνομικές αρχές που θα ερευνήσουν.

Σε κάθε περίπτωση πάντως οι κοινωνικές υπηρεσίες του δήμου επικοινωνούν με την αστυνομία αν κριθεί απαραίτητο, δηλαδή αν όντως ευσταθεί η πληροφορία.

Στη συνέχεια, εξετάζεται από τις αρμόδιες υπηρεσίες αν το περιβάλλον του παιδιού είναι κατάλληλο για να παραμείνει εκεί ή αν πρέπει να απομακρυνθεί. Αν διαπιστωθεί ότι είναι απαραίτητη η απομάκρυνση του εξετάζεται αν είναι ασφαλές να μείνει με κάποιον κοντινό συγγενή.

Αν δεν καταστεί εφικτό το παιδί να παραμείνει στο οικογενειακό του περιβάλλον, και αφού εξεταστεί ενδελεχώς η κατάσταση της υγείας του, τότε μεταφέρεται σε δομή φιλοξενίας του κράτους ανάλογα με την ηλικία του, το φύλο του, την περίσταση και τις ιδιαίτερες συνθήκες της υπόθεσης, για παράδειγμα το αν υπάρχουν αδέρφια ήδη σε κάποια δομή φιλοξενίας, καθώς πάντα προτιμάται δύο αδέρφια να είναι μαζί εκτός και αν δεν είναι προς το συμφέρον των παιδιών.

Η Γραμμή 1107

Η τηλεφωνική Γραμμή «1107» λειτουργεί όλο το 24ωρο δωρεάν και μπορούν να καλούν δωρεάν:

Παιδιά και έφηβοι που θέλουν να ενημερωθούν για ζητήματα που τους απασχολούν ή τους ενδιαφέρουν ή χρειάζονται βοήθεια για δυσκολίες ψυχολογικής ή κοινωνικής φύσης ή είναι θύματα κακοποίησης, παραμέλησης, εκφοβισμού, εγκατάλειψης κ.α. ή θύματα εμπορίας, εκμετάλλευσης και παράνομων ή εγκληματικών πράξεων.

Επίσης, μπορούν να καλέσουν ανήλικοι που έχουν εμπλακεί σε παραβατικές πράξεις, έφηβοι και έφηβες που εγκαταλείπουν το σπίτι, γονείς/κηδεμόνες, αδέλφια ή συγγενείς για θέματα που αφορούν τον ρόλο τους σε ζητήματα σχετικά με ανηλίκους, εκπαιδευτικοί για θέματα που αφορούν μαθητές τους, επαγγελματίες υγείας, πρόνοιας κά, για θέματα που αφορούν την παιδική προστασία, φορείς παροχής υπηρεσιών κοινωνικής φροντίδας και προστασίας ανηλίκων, εισαγγελικές, δικαστικές και αστυνομικές αρχές για την προστασία παιδιών που βρίσκονται σε κίνδυνο, κοινωνικοί φορείς για την ενημέρωσή τους σε ζητήματα παιδικής προστασίας και φυσικά πολίτες που θέλουν να αναφέρουν συμβάντα και καταστάσεις που αφορούν παιδιά σε κίνδυνο ή επιθυμούν να συνεισφέρουν εθελοντικά στην κοινωνική τους στήριξη.

Μέσω της γραμμής αυτής ειδικοί κοινωνικοί λειτουργοί και ψυχολόγοι παρέχουν επείγουσα συμβουλευτική, ψυχολογική και κοινωνική στήριξη σε ανηλίκους, τους ενημερώνουν για θέματα που τους απασχολούν ή τους ενδιαφέρουν και τους διασυνδέουν, όταν απαιτείται, με τις κατάλληλες εξειδικευμένες Υπηρεσίες Παιδικής Προστασίας. Παράλληλα, παρέχουν επείγουσα συμβουλευτική, ψυχολογική και κοινωνική στήριξη σε γονείς και τους ενημερώνουν για θέματα ανατροφής.

Επίσης, υποδέχονται αιτήματα και αναφορές για ανήλικους που βρίσκονται σε κίνδυνο, αντιμετωπίζουν καταστάσεις κρίσης ή εμπλέκονται σε παράνομες πράξεις και συνεργάζονται με τις αρμόδιες εισαγγελικές, δικαστικές, αστυνομικές και άλλες υπηρεσίες για την άμεση κοινωνική προστασία των παιδιών και εφήβων σε κίνδυνο και των ανήλικων παραβατών.

Επιπλέον, συνεργάζονται στενά με τις Ομάδες Προστασίας Ανηλίκων και με άλλους δημόσιους φορείς σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για τη διενέργεια κοινωνικών ερευνών, τη διερεύνηση των συνθηκών διαβίωσης και τον εντοπισμό των κινδύνων που απειλούν τους ανήλικους για τους οποίους υπήρξαν αιτήματα, αναφορές και εισαγγελικές εντολές και κινητοποιούν τους μηχανισμούς επιτόπιας επείγουσας κοινωνικής παρέμβασης του ΕΚΚΑ και άλλων υπηρεσιών για την παροχή άμεσης κοινωνικής βοήθειας στους ανηλίκους σε κίνδυνο

Τέλος, συνεργάζονται με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς παιδικής προστασίας για την άμεση εξυπηρέτηση επειγόντων αιτημάτων κοινωνικής φροντίδας και προστασίας ανηλίκων και στήριξης των οικογενειών τους και παρέχουν πληροφόρηση, ενημέρωση και στήριξη στους επαγγελματίες που ασχολούνται με παιδιά και εφήβους.

Τι δείχνουν τα στοιχεία σχετικά με τις υποθέσεις σεξουαλικών κακοποιήσεων σε παιδιά στην Ευρώπη

Όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η κ. Ράπτη, «υπολογίζεται ότι ένα στα πέντε παιδιά στην Ευρώπη πέφτει θύμα κάποιας μορφής σεξουαλικής κακοποίησης. Τα ποσοστά είναι ιδιαίτερα υψηλά με ανυπολόγιστες σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις στα παιδιά θύματα. Μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε παιδί ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας, φυλής, κοινωνικής τάξης ή θρησκείας. Το ποσοστό στην Ελλάδα σύμφωνα με σχετικά πρόσφατη έρευνα που διεξήγαγε το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού ανέρχεται στο 16%».

Η Έλενα Ράπτη λέει ακόμα ότι σύμφωνα με τα στοιχεία: «Εννιά στους δέκα θύτες βρίσκονται στο στενό οικογενειακό, συγγενικό ή φιλικό περιβάλλον του παιδιού, στον κύκλο εμπιστοσύνης του.

Είναι ένα πρόσωπο δηλαδή που το παιδί συνήθως αγαπά και εμπιστεύεται και δεν μπορεί να υποψιαστεί ότι αυτός ο άνθρωπος έχει ως στόχο να το βλάψει, με αποτέλεσμα να είναι δεκτικό σε αγγίγματα που δεν θα έπρεπε.

Λόγω της οικειότητας της σχέσης του παιδιού με το δράστη το παιδί δεν βρίσκει τη δύναμη να σπάσει τη σιωπή του και μόλις 2 στα 100 περιστατικά φτάνουν στις αρχές. Αυτό μπορεί να ξεπεραστεί μέσα από την ενημέρωση και ενδυνάμωση των παιδιών».

Τι είναι ο «Κανόνας των Εσωρούχων» και η καμπάνια «Ένα στα Πέντε»

Ο «Κανόνας των Εσωρούχων» δημιουργήθηκε για να βοηθήσει γονείς και κηδεμόνες να ξεκινήσουν τη συζήτηση με τα παιδιά τους και αποτελεί εξαιρετικά αποτελεσματικό εργαλείο πρόληψης της σεξουαλικής κακοποίησης.

«Αποτελεί ένα απλό μέσο, ώστε οι γονείς να εξηγήσουν στα παιδιά τους ποια είναι εκείνα τα σημεία του σώματος στα οποία δεν πρέπει οι άλλοι να επιχειρήσουν να τα αγγίξουν, πώς πρέπει να αντιδράσουν τα παιδιά και πού να στραφούν για βοήθεια.

Τι ορίζει όμως ο Κανόνας των Εσωρούχων; είναι απλό: κανείς δεν μπορεί να αγγίξει ή να χαϊδέψει το παιδί σε εκείνα τα σημεία του σώματός του τα οποία κατά κανόνα καλύπτονται από εσώρουχα. Και αντιστοίχως, ούτε τα παιδιά επιτρέπεται να αγγίξουν το σώμα άλλων σε αυτά τα σημεία.

Ο Κανόνας είναι επίσης χρήσιμος γιατί βοηθάει να εξηγήσουμε στα παιδιά ότι το σώμα τους τούς ανήκει, τη διαφορά ανάμεσα στο δώρο και τη δωροδοκία, ότι υπάρχουν καλά και κακά μυστικά και ότι υπάρχει καλό αλλά και κακό χάδι ή άγγιγμα», εξηγεί η κ. Ράπτη.

Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα με τίτλο «Ο Κανόνας των Εσωρούχων» δίνει τη δυνατότητα στους εκπαιδευτικούς να διδάξουν τα εργαλεία της καμπάνιας «Ένα στα Πέντε» σε μαθητές στα Νηπιαγωγεία, την Α’, Β’ Γ’ και Δ’ Δημοτικού.

Ταυτόχρονα στο πλαίσιο των εργαστηρίων δεξιοτήτων δίνεται η δυνατότητα να διδάσκονται όλα τα σημαντικά μηνύματα στα παιδιά για την προστασία τους από τη σεξουαλική κακοποίηση και εκμετάλλευση, μαθαίνοντας και αναπαράγοντας στη συμπεριφορά τους απλούς κανόνες αυτοπροστασίας.

Διαβάστε επίσης:

Επεισόδια σε πορεία στα Σεπόλια για την υπόθεση βιασμού της 12χρονης – Έσπασαν το βανάκι του 53χρονου