Σε πολλές χώρες της κεντρικής Ευρώπης η προφυλάκιση (προσωρινή κράτηση) ενός προσώπου, για το οποίο υφίστανται σοβαρές υπόνοιες τέλεσης οικονομικού εγκλήματος (λ.χ. δωροδοκία/δωροληψία, απάτη, υπεξαίρεση, ξέπλυμα χρήματος κλπ.), διατάσσεται κατά κανόνα εάν υφίσταται ο λεγόμενος «κίνδυνος συσκότισης των αποδεικτικών στοιχείων».

Πρόκειται για έναν κατεξοχήν διαδεδομένο λόγο επιβολής της προσωρινής κράτησης, ο οποίος αποσκοπεί στην άμεση εξασφάλιση της αποδεικτικής διερεύνησης της υπόθεσης και την ματαίωση της αλλοίωσης των αποδείξεων από τον κατηγορούμενο.

Στις περιπτώσεις αυτές ο κατηγορούμενος δεν απαιτείται να είναι ύποπτος φυγής ή να υπάρχει κίνδυνος τέλεσης νέων αδικημάτων.

Με την επίκληση του ως άνω λόγου (ο οποίος σημειωτέον δεν προβλέπεται στο ελληνικό δικονομικό δίκαιο) ο αρμόδιος Εισαγγελέας ή Ανακριτής εκδίδει και εκτελεί αιφνιδιαστικά, δηλ. χωρίς προηγούμενη ενημέρωση του κατηγορούμενου, το ένταλμα σύλληψης αποστερώντας του έτσι την δυνατότητα να προσυνεννοηθεί με τους ουσιώδεις μάρτυρες της υπόθεσής του, να υπαγορεύσει τις καταθέσεις τους, να κατασκευάσει ή να αλλοιώσει έγγραφα προς όφελος του και γενικότερα να προετοιμάσει την υπεράσπιση του με παράνομα μέσα εις βάρος της ανακάλυψης της αλήθειας.

Η σύλληψη του κατηγορούμενου λόγω κινδύνου συσκότισης των αποδεικτικών στοιχείων στις υποθέσεις οικονομικού εγκλήματος συνοδεύεται παγίως από ταυτόχρονες κατ΄ οίκον έρευνες και κατασχέσεις των μέσων επικοινωνίας του (κινητά τηλέφωνα, ηλεκτρονικοί υπολογιστές κλπ.), τα ευρήματα των οποίων αποτελούν συνήθως και την βασική δεξαμενή των αποδείξεων για την παραπομπή του ή μη σε δίκη.

Όσο διαρκεί η προφυλάκιση σε μία ποινική έρευνα λόγω κινδύνου συσκότισης των αποδεικτικών στοιχείων, η μεταχείριση του προσωρινώς κρατούμενου διέπεται από αυστηρότατους κανόνες. Κατά κανόνα του απαγορεύεται η πάσης φύσεως επικοινωνία με τρίτους που βρίσκονται εκτός του καταστήματος κράτησης, εξαιρουμένης της επικοινωνίας με το συνήγορο και τους οικείους του (με τους τελευταίους μάλιστα υπό τον όρο να μην ομιλούν για την ουσία της υπόθεσης).

Με αυτόν τον τρόπο επέρχεται de facto η πλήρης απομόνωση του κατηγορούμενου – όσο επαχθής κι αν είναι αυτή – με σκοπό να επιτευχθεί η απρόσκοπτη συλλογή του αποδεικτικού υλικού της ανάκρισης.

Το Βέλγιο ανήκει στις χώρες που προβλέπουν την προφυλάκιση του κατηγορουμένου λόγω κινδύνου συσκότισης των αποδεικτικών στοιχείων.

Σύμφωνα με το βελγικό δικονομικό δίκαιο, ο αρμόδιος ανακριτής μετά την πρώτη συνοπτική απολογία του κατηγορούμενου, η οποία λαμβάνεται το αργότερο εντός 48 ωρών από την προσαγωγή του ενώπιόν του, αποφασίζει για την έκδοση ή μη εντάλματος σύλληψης και την τυχόν επιβολή περιοριστικών όρων, εφόσον υφίστανται σοβαρές υπόνοιες τέλεσης του υπό έρευνα αδικήματος (κακουργήματος ή πλημμελήματος).

Λόγω της φύσης της συγκεκριμένης υπόθεσης της Ελληνίδας ευρωβουλευτού εκτιμούμε με κάθε επιφύλαξη ότι το ένταλμα προσωρινής κράτησης εκδόθηκε στην περίπτωσή της με επίκληση του προαναφερόμενου λόγου.

Εντός 5 ημερών από την έκδοση του εντάλματος σύλληψης ακολουθεί επανεξέταση της προσωρινής κράτησης από το αρμόδιο δικαστικό συμβούλιο, το οποίο και αποφαίνεται για την παράταση ή μη της προφυλάκισης και την επιβολή τυχόν περιοριστικών όρων στην κατηγορουμένη.

Η επανεξέταση των προϋποθέσεων της προσωρινής κράτησης από το δικαστικό συμβούλιο επαναλαμβάνεται σε μηνιαία βάση τους πρώτους 3 μήνες και ακολούθως (σε περίπτωση παράτασης της προφυλάκισης) κάθε δίμηνο. Το βελγικό δίκαιο δεν προβλέπει ανώτατο χρονικό όριο προσωρινής κράτησης. Οι κατηγορούμενοι για οικονομικά εγκλήματα που κρατούνται προσωρινώς λόγω κινδύνου συσκότισης των αποδείξεων αποφυλακίζονται κατά μέσο όρο εντός 6 – 8μηνών, εφόσον δεν είναι ύποπτοι φυγής ή τέλεσης νέων αδικημάτων.

* Mέλος των Δικηγορικών Συλλόγων Αθηνών (Δ.Σ.Α.), Zυρίχης, Ελβετίας (ZAV, SAV), Φρανκφούρτης, Γερμανίας (RAK, DAV)