Πολυτεχνείο 1973: Το νομοθετικό διάταγμα 1347/1973, η εξέγερση των φοιτητών και η εισβολή του τανκ που έκανε τον γύρο του κόσμου

«Εδώ Πολυτεχνείο! Εδώ Πολυτεχνείο! Ελληνικέ λαέ, το Πολυτεχνείο θα μείνει το προπύργιο και η εστία του αγώνα. Όλος ο λαός να συσπειρώνεται γύρω από τους χώρους του Πολυτεχνείου, να παραμείνει στους δρόμους της Αθήνας και να κατέβει στους δρόμους κάθε μεγάλης πόλης της Ελλάδας. Το Πολυτεχνείο είναι οχυρωμένο με τα στήθη των φοιτητών… Ο αγώνας μας είναι κοινός. Είναι αγώνας αντιχουντικός. Είναι αγώνας αντιδικτατορικός. Είναι αγώνας αντιιμπεριαλιστικός. Κάτω η δικτατορία. Ζήτω η Δημοκρατία…», αυτό ήταν μόλις ένα από τα μηνύματα που ακούστηκαν από τον ιστορικό σταθμό των φοιτητών του Πολυτεχνείου, ενάντια στο δικτατορικό καθεστώς.

51 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τη μεγαλύτερη αντιδικτατορική διαμαρτυρία ενάντια στη Χούντα. Το τριήμερο 14-17 Νοεμβρίου 1973 συνεχίζει μέχρι και σήμερα να παραμένει ανεξίτηλο στις μνήμες των ανθρώπων, που ήταν πρωταγωνιστές των γεγονότων όσο και των επόμενων γενεών που άκουσαν την ιστορία.

Το νομοθετικό διάταγμα 1347/1973

Αν θέλουμε να μιλήσουμε για την εξέγερση του Πολυτεχνείου με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια, θα πρέπει να μεταφερθούμε ακόμα πιο πίσω στον χρόνο και πιο συγκεκριμένα να σταθούμε στον Οκτώβριο του 1972, όταν ανακοινώθηκε από την ελεγχόμενη από τη Χούντα Εθνική Φοιτητική Ένωση Ελλάδος (ΕΦΕΕ) και την Φοιτητική Ένωση Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΦΕΑΠΘ) ότι θα διεξαχθούν αρχαιρεσίες στους φοιτητικούς συλλόγους. Οι «συνοπτικές» διαδικασίες της Χούντας, με στόχο τον έλεγχο των φοιτητικών συλλόγων, προκάλεσαν εντάσεις στα πανεπιστήμια, οι οποίες κορυφώθηκαν λίγο καιρό αργότερα τον Φεβρουάριο του 1973 με το νομοθετικό διάταγμα 1347.

Σύμφωνα με το παραπάνω νομοθετικό διάταγμα, τροποποιήθηκε το Ν.Δ. 7201/70 περί στρατολογίας, δίνοντας τη δυνατότητα στον υπουργό Εθνικής Αμύνης «να διατάσσει την διακοπή αναβολής κατατάξεως στο στράτευμα σε σπουδαστές ή φοιτητές που είναι υπαίτιοι αποχής ή προτρέπουν σε αποχή από τα μαθήματα ή τας εξετάσεις κλπ.»

Οι φοιτητές αντέδρασαν με τις νέες εξελίξεις και στις 14 Φεβρουαρίου προχώρησαν σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας έξω από το Πολυτεχνείο, με τους αστυνομικούς με τη σειρά τους να εισβάλουν με βίαιο τρόπο στον χώρο, ξυλοκοπώντας και συλλαμβάνοντας φοιτητές.

Ωστόσο, η κορύφωση των φοιτητικών κινητοποιήσεων επήλθε στις 21 και 22 Φεβρουαρίου, όταν περίπου τρεις με τέσσερις χιλιάδες φοιτητές έκαναν κατάληψη στη Νομική Σχολή Αθηνών, έχοντας τη συμπαράσταση καθηγητών, πολιτικών προσώπων και του λαού. Αυτή ήταν και η πρώτη κατάληψη πανεπιστημιακού χώρου κατά την περίοδο της δικτατορίας. Κατόπιν διαπραγματεύσεων με την Πρυτανεία αυτή η κατάληψη έληξε «αναίμακτα».

Η διάλυση της παιδείας δεν άργησε να έρθει, καθώς στις 20 Μαρτίου 1973, οι φοιτητές προχώρησαν σε νέα κατάληψη της Νομικής, η οποία έληξε μία ημέρα αργότερα με την εισβολή των αστυνομικών στο πανεπιστήμιο, πράξη που σηματοδότησε την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου.

Οι επόμενοι μήνες χαρακτηρίστηκαν από καταιγιστικές εξελίξεις, στις οποίες μεταξύ άλλων περιλαμβάνονταν το κλείσιμο των πανεπιστημίων, συλλήψεις και βασανιστήρια φοιτητών, οι οποίοι στη συνέχεια στρατεύονταν κ.ά.

Τον Ιούνιο του 1973, η κυβέρνηση του Παπαδόπουλου βρέθηκε σε πολιτικό αδιέξοδο, καθώς ο λαός στεκόταν στο πλευρό των φοιτητών. Μία ήταν η προσωρινή «λύση» για τους δικτάτορες. Η ελεγχόμενη «φιλελευθεροποίηση», στο πλαίσιο της οποίας τον Οκτώβριο ίδιου έτους όρισε ως πρωθυπουργό τον Σπύρο Μαρκεζίνη.

Στις 4 Νοεμβρίου, το μνημόσυνο στη μνήμη του Γεωργίου Παπανδρέου κατέληξε σε διαμαρτυρία κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου, ενώ ακολούθησαν συλλήψεις. Την ίδια ώρα, ένας νέος αγώνας ξεκινούσε στα πανεπιστημιακά ιδρύματα, καθώς εν όψει των φοιτητικών εκλογών, οι σύλλογοι συγκρούστηκαν με τα διορισμένα Διοικητικά Συμβούλια για λόγους διαφάνειας.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου

Στις 14 Νοεμβρίου 1973, φοιτητές από όλες τις σχολές της Αθήνας αποφάσισαν να προχωρήσουν στην κατάληψη του Πολυτεχνείου. Συγκρότησαν ομάδες εργασίας, συγκέντρωσης τροφίμων, παρασκευής φαγητού, καθαριότητας, ελέγχου προκηρύξεων και ταυτοτήτων, όπως επίσης και φρούρησης καίριων σημείων. Στις 12:30 πμ. όλες οι πύλες είχαν κλείσει.

Μία ημέρα αργότερα ξεκίνησε να εκπέμπει ο αυτοσχέδιος ραδιοφωνικός σταθμός των αγωνιζόμενων φοιτητών, ο οποίος λειτούργησε για 34 ώρες και μετέδιδε τον παλμό των γεγονότων.

Ο σταθμός στήθηκε μετά από απόφαση της Συντονιστικής Επιτροπής. Από τα εργαστήρια της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανολόγων, οι φοιτητές μιλούσαν στον κόσμο για τα ιδεώδη της δημοκρατίας και της ελευθερίας, διαμαρτυρόμενοι για την κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα.

Οι φοιτητές κλείστηκαν για τρεις ημέρες στο Πολυτεχνείο, ενώ έξω από τις πύλες του, πλήθος κόσμου συμπαραστεκόταν στον αγώνα τους. Στα περισσότερα σπίτια, οι απλοί πολίτες άκουγαν τις εκπομπές των φοιτητών στα κρυφά, ενώ ο αγώνας του ήταν κεντρικό θέμα σε κάθε συζήτηση.

Από τον ραδιοφωνικό σταθμό ακούγονταν συνεχώς οι θέσεις των σπουδαστών. Ήδη στις 16 Νοεμβρίου η εξέγερση των φοιτητών είχε μετατραπεί σε λαϊκή εξέγερση, καθώς σημειώνονταν πορείας διαμαρτυρίας και διαδηλώσεις, ενώ οι συγκρούσεις γενικεύτηκαν σε όλο το κέντρο της Αθήνας. Η αστυνομία δε, αιτήθηκε τη βοήθεια της Χωροφυλακής για τη φρούρηση κυβερνητικών κτιρίων.

Η αστυνομία επιτέθηκε στους διαδηλωτές με κάθε τρόπο, ενώ παράλληλα κυκλοφορούσαν και ελεύθεροι σκοπευτές, με τους πρώτους θανάτους να καταγράφονται στον χώρο γύρω από το υπουργείο Δημόσιας Διοίκησης.

Μέχρι τις 9 το βράδυ λέγεται ότι έξω από το Πολυτεχνείο είχαν συγκεντρωθεί περισσότεροι από 100.000 πολίτες, ενώ στήθηκαν οδοφράγματα με λεωφορεία, τρόλεϊ, διαφημιστικές πινακίδες και στέγαστρα στάσεων.

Η εισβολή του τανκ

Τρεις ώρες περίπου αργότερα, το οικοδομικό τετράγωνο του Πολυτεχνείου αποκλείστηκε από την αστυνομία. Στις 01:45, ξημερώματα Σαββάτου 17 Νοεμβρίου 1973, τα τανκς είχαν ήδη συγκεντρωθεί έξω από τον χώρο του Πολυτεχνείου, όπως επίσης και μονάδες καταδρομών, ενώ ελεύθεροι σκοπευτές ήταν κρυμμένοι στα γύρω κτίρια. Οι φοιτητές ήταν ανεβασμένοι στα κάγκελα.

Στις 02:45 τα ξημερώματα, το τανκ εισέβαλε στο Πολυτεχνείο, σκορπίζοντας τον θάνατο…

Ο φωτορεπόρτερ Αριστοτέλης Σαρρηκώστας είναι ο μοναδικός φωτορεπόρτερ που κατάφερε να απαθανατίσει την εισβολή του τανκ. «Τα τανκς έρχονταν από την Πατησίων. Ο επικεφαλής με το μεγαλύτερο τανκ στάθηκε μπροστά στην κύρια πύλη του Πολυτεχνείου. Ήταν αναμμένοι όλοι οι προβολείς. Αριστερά και δεξιά τους είχαν σταματήσει επίσης κι άλλα τανκς με αναμμένους προβολείς επάνω στα σίδερα του Πολυτεχνείου, που ήταν από μέσα γεμάτο φοιτητές να κρατάνε πανό, να φωνάζουν συνθήματα», περιγράφει ο κ. Σαρρηκώστας και συνεχίζει:

«Επάνω στα κολονάκια, στην πόρτα, ήταν επίσης ανεβασμένοι φοιτητές και φοιτήτριες με σύνθημα ”Κάτω ο Παπαδόπουλος”, ”Κάτω η Χούντα” κτλ. Δίπλα μου και από πίσω μου ο χώρος ήταν γεμάτος αστυνομικοί, στρατός και πολλοί ακόμα ντυμένοι με πολιτικά. Αυτοί με τα πολιτικά ρούχα ήταν γνωστοί προβοκάτορες, γιατί το τριήμερο και το τετραήμερο, που τρέχαμε στις διαδηλώσεις, τους έβλεπα που έβγαζαν τα γκλοπς, τα οποία τα είχαν κρυμμένα πίσω στη ζώνη τους, κάτω από το σακάκι και επιτίθονταν στον κόσμο και τον ξυλοκοπούσαν, προβοκάροντάς τους να πουν μία κουβέντα για να τους συλλάβουν […]

Όταν άκουγα τους φοιτητές να λένε ”Είμαστε άοπλοι! Στρατιώτες, ελάτε μαζί μας. Είμαστε αδέρφια. Δεν πιστεύουμε να μας πυροβολήσετε… Ζητάμε την ελευθερία μας…”, έβλεπα τους στρατιώτες να κόβονται λίγο εν αντιθέσει με τους αστυνομικούς, οι οποίοι τους απαντούσαν με διάφορες βρισιές και στην αγανάκτηση επάνω έπαιρναν νεράντζια, που έβρισκαν κάτω και τα πετούσαν στους φοιτητές. Αυτό με συγκίνησε, αλλά πάνω από όλα, όταν είσαι σε αποστολή, πρέπει να κάνεις το καθήκον σου.

Εγώ, ήμουν πάντα από αυτούς που ήταν με το μέρος των αδυνάτων. Δεν πήγαινα ποτέ με τα όπλα και τα τανκς. Πήγαινα με τους διαδηλωτές. Άφηνα στην άκρη τα συναισθήματά μου και κοίταγα να κάνω την δουλειά μου, γιατί από εμένα θα έβλεπε ο κόσμος, ο οποίος δεν ήταν εκεί, ακριβώς τι συμβαίνει στην Ελλάδα και στο Πολυτεχνείο.

Αυτό κράτησε μέχρι τις τρεις παρά πέντε. Υπόψη ότι πάνω στον πυργίσκο, στον οποίο ήταν ανεβασμένος ο επικεφαλής, από το ένα χέρι κρατούσε το τηλέφωνο και από το άλλο χέρι είχε το περίστροφο. Τον άκουγα να λέει «Μάλιστα, μάλιστα. Διατάξτε», αλλά δεν άκουγα τι του έλεγε ο άλλος. Μετά από ένα επαναλαμβανόμενο «Μάλιστα, μάλιστα» στις τρεις παρά πέντε, είδα να γυρίζει τον πυργίσκο ανάποδα κι ενώ η μπούκα του κανονιού έβλεπε την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου, γύρισε προς την αντίθετη πλευρά.

Δηλαδή, σταμάτησε να σημαδεύει τους φοιτητές και σημάδευε προς το μέρος μου, στο πεζοδρόμιο. Και όχι μόνο αυτό, αλλά έκανε και όπισθεν και ήρθε και ανέβηκε στο διπλανό πεζοδρόμιο, κάτω από το ξενοδοχείο Ακροπόλ. Έκανα τον σταυρό μου και είπα «Δόξα σοι ο Θεός! Μάλλον πήρε εντολή να αποχωρήσει».

Ξαφνικά, φουλάρει τις μηχανές, το τανκ έβγαλε ένα ντουμάνι μαύρου καπνού και με όση δύναμη είχε, πήγε και έπεσε πάνω στην κεντρική πύλη. Οι κολόνες σείστηκαν, πήγαν μπρος πίσω, αλλά δεν έπεσαν. Οι φοιτητές που ήταν πάνω στα κολονάκια έπεσαν. Άλλοι έπεσαν στο πεζοδρόμιο, άλλοι μέσα. Εκείνη η στιγμή, μου έδινε την εικόνα σαν να κουνούσες μία πορτοκαλιά με γινωμένα πορτοκάλια και πέφτανε έτσι ακριβώς επάνω στο πεζοδρόμιο και μέσα στο Πολυτεχνείο…»

Η στιγμή της εισβολής του τανκ από τον φακό του Άλμπερ Κουράντ

Εκτός από τον Αριστοτέλη Σαρρηκώστα, ο Άλμπερ Κουράντ κατάφερε να κινηματογραφήσει από παράθυρο του ξενοδοχείο Ακροπόλ την εισβολή του τανκ σε ένα βίντεο 35 δευτερολέπτων. Αυτό αποτελεί και το μοναδικό βίντεο που καταγράφει μία από τις πιο μελανές στιγμές της ελληνικής ιστορίας.

Εικόνες από την επόμενη μέρα

 

51 χρόνια μετά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, οι μνήμες μένουν ακόμα νωπές. Ο αριθμός των νεκρών του Πολυτεχνείου μέχρι και σήμερα παραμένει ένα ανεξιχνίαστο μυστήριο.

Διαβάστε επίσης:

Αριστοτέλης Σαρρηκώστας στο mononews: Xώρα χωρίς μνήμη, δεν έχει ιστορία

Πολυτεχνείο: Μέτρα για την ασφάλεια των εορτασμών της 51ης επετείου – Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις