Όταν αποφοιτούσε από το πανεπιστήμιο η Αρετή Σταμπέλου, το 2012, η Ελλάδα βρισκόταν στο απόγειο της οικονομικής της κρίσης. Η ανεργία είχε υπερδιπλασιαστεί και η αγωνιώδης προσπάθειά της να βρει δουλειά της είχε προκαλέσει αισθήματα κατάθλιψης.

«Ήταν πολύ δύσκολο να μιλήσεις γι’ αυτό τα πρώτα εκείνα χρόνια», λέει, προσθέτοντας: «Η κρίση επηρέαζε τη διάθεση όλων, αλλά όλοι υποθέταμε ότι ήμασταν οι μόνοι που αισθανόμασταν έτσι».

Με το πέρασμα των χρόνων, όμως, η Αρετή πρόσεξε ότι η στάση των φίλων και των συγγενών της άρχισε να αλλάζει.

«Όσο πιο πολύ επηρέαζε η κρίση της ζωή όλων, τόσο πιο ανοικτά αρχίσαμε να μιλάμε γι’ αυτό», λέει.

Η ψυχική υγεία είναι εδώ και πάρα πολλά χρόνια θέμα «ταμπού» στην Ελλάδα, αλλά η δεκαετής οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα έκανε τον κόσμο να δώσει μεγαλύτερη σημασία στο συγκεκριμένο θέμα.

Τι πήγε στραβά

Η φτώχεια αυξήθηκε δραματικά καθώς η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 25% και η ανεργία εκτινάχθηκε στο 27%. Και όταν έγινε σαφής η πραγματική κατάσταση της οικονομίας, η Ελλάδα μπήκε διαδοχικά σε τρία προγράμματα διάσωσης από την ΕΕ και το ΔΝΤ για να μην βουλιάξει.

Την ίδια ώρα, το ποσοστό του πληθυσμού που υπέφερε από κατάθλιψη για ένα μήνα ή περισσότερο αυξήθηκε από 3,3% το 2008 στο 12,3% το 2013 και οι αυτοκτονίες αυξήθηκαν κατά 40%.

Παράλληλα, όμως, η χρηματοδότηση για υπηρεσίες ψυχικής υγείας μειώθηκε πάνω από 50%

«Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, η κοινωνία δεν έδινε καμία σημασία στο συγκεκριμένο θέμα», λέει ο Δρ Κυριάκος Κατσαδώρος, ιδρυτής της «Κλίμακα», της μοναδικής κλινικής για την πρόληψη των αυτοκτονιών στην Ελλάδα.

«Η κρίση έφερε στο προσκήνιο προβλήματα που αγνοούσαμε» για χρόνια, προσθέτει.

Το αποτέλεσμα ήταν, σημειώνει το BBC, οι συντηρητικές στάσεις να αρχίσουν να αλλάζουν. Το 2009, ένα 63,1% των Ελλήνων δήλωνε ότι θεωρούσε πως η κατάθλιψη αποτελεί σημάδι αδυναμίας. Το 2014, το ποσοστό αυτό είχε μειωθεί στο 36%.

Στο ψυχιατρικό νοσοκομείο Αιγινήτειο, περνούν την πόρτα καθημερινά ασθενείς όλων των ηλικιών και από κάθε πιθανό υπόβαθρο.

Η κάλυψη από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης βοήθησε να τονιστεί η σχέση μεταξύ κατάθλιψης και ύφεσης, λέει ο διευθυντής του νοσοκομείου, καθηγητής Χαράλαμπος Παπαγεωργίου.

Μέσα από τη δική τους εμπειρία, οι Έλληνες άρχισαν να συναισθάνονται περισσότερο τους πάσχοντες, λέει στο BBC μία νοσοκόμα στο Αιγινήτειο. «Από τη στιγμή που χτύπησε η κρίση, ο κόσμος δεν μπορούσε μια να πληρώνει ιδιώτες θεραπευτές και αναγκαζόταν να έρθει εδώ», προσθέτει. Έτσι, «μπορούσαν να δουν οι ίδιοι με τα μάτια τους ότι η ψυχική ασθένεια μπορεί να επηρεάσει τον καθένα».

Μιλώντας ανοικτά για την κατάθλιψη

Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις ήταν να αλλάξει η στάση της Εκκλησίας στο συγκεκριμένο θέμα, λέει ο Δρ Κατσαδώρος της Κλίμακας, αφού η εκκλησία θεωρεί αμαρτία την αυτοκτονία. Και οι γιατροί αναγκάζονταν συχνά να καταγράφουν διαφορετικό λόγο θανάτου για να προστατεύσουν την οικογένεια από την ντροπή.

Ως αποτέλεσμα, τα χαμηλά ποσοστά των αυτοκτονιών στην Ελλάδα συνοδεύονταν πάντα από έναν μεγάλο αριθμό δηλητηριάσεων και πτώσεων «από ατύχημα».

«Πλέον, οι νεώτεροι σε ηλικία ασθενείς πιστεύουν πως η Εκκλησία μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πρόληψη των αυτοκτονιών», λέει ο κ. Κατσαδώρος.

Οι ιερείς πλέον μπορούν να κηδέψουν κανονικά έναν νεκρό αν ο γιατρός επιβεβαιώσει πως ήταν ψυχικά ασθενής.

«Σήμερα, αν έχουμε κάποιον ασθενή με αυτοκτονικές σκέψεις, οι επαγγελματίες μας μπορούν να μιλήσουν με την οικογένειά του και να τους ρωτήσουν πώς είναι», λέει ο κ. Κατσαδώρος. «Αυτό πιο παλιά δεν ήταν δυνατό», προσθέτει.

Παρόλο, όμως, που οι Έλληνες μιλούν πλέον πιο ανοικτά για τις ψυχικές ασθένειες, εξακολουθούν να υπάρχουν τεράστιες δυσκολίες για όσους χρειάζονται υποστήριξη.

«Δεν θα μπορούσα ποτέ να αντέξω οικονομικά το κόστος ενός ψυχολόγου, οπότε αντιμετώπισα την κατάθλιψη μόνη μου», παραδέχεται η κ. Σταμπέλου.

Αυτό συμβαίνει επειδή, όπως λέει ο καθηγητής Χαράλαμπος Παπαγεωργίου, στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας το προσωπικό δεν επαρκεί, έχουν μειωθεί οι μισθοί, οι ιατρικές προμήθειες και η πρωτοβάθμια περίθαλψη είναι ανεπαρκής.

Το επόμενο βήμα είναι να καταφέρουμε το κράτος να εφαρμόσει μια πολιτική πρόληψης σε πανελλαδικό επίπεδο, λέει ο κ. Κατσαδώρος.

«Πιστεύουμε πως το 90% των αυτοκτονιών θα μπορούσε να αποτραπεί αν φίλοι, συγγενείς και επαγγελματίες μπορούσαν να αναγνωρίσουν εκείνους που βρίσκονται σε κίνδυνο», λέει.

Και προσθέτει: «Πίσω από κάθε θάνατο, βρίσκεται πάντα μια έλλειψη γνώσης».