ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Ανήκει στο Υπουργείο Περιβάλλοντος που δεν το θέλει, το εγκαταλείπει και το αφήνει να διαλυθεί από τη θάλασσα, το χρόνο και κάθε ενδιαφερόμενο που παίρνει ελεύθερα ό,τι του αρέσει.
Ο Εναέριος, με τις γραμμές και τα βαγόνια εκφόρτωσης, τα κτίσματα του Δημοσίου και τις Μπίγιες εκφόρτωσης στο μόλο της Μουτσούνας αν και αποτελούν κηρυγμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο, δεν προστατεύονται από την Πολιτεία ούτε το Δήμο. Αντί να αναδείξουν την ιστορία τους δημιουργώντας ένα υπαίθριο βιομηχανικό Μουσείο, κατά τα πρότυπα του Γεωπάρκου του Λαυρίου, το αντιμετωπίζουν ως παλιοσίδερα, προσβάλλοντας τη συλλογική μνήμη και την ιστορία του τόπου.
Αντί να το προστατέψουν, ως μοναδικό βιομηχανικό μνημείο, να το συντηρούν και να παρουσιάζουν την ιστορία της σμύριδας από τα απομεινάρια του, και να επιχειρήσουν και να δημιουργήσουν ένα μονοπάτι πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco μαζί με τα άλλα ορυχεία του Αιγαίου, εντάσσοντάς το στα σχετικά ευρωπαϊκά προγράμματα, αντί να δημιουργούν αξία για το νησί και τη χώρα, επιτρέπουν εδώ και δεκαετίες το πλιάτσικο.
Η σημερινή του κατάντια, αντιπροσωπεύει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο, όλες τις αγκυλώσεις και την ανικανότητα της σημερινής Πολιτείας και της τοπικής αυτοδιοίκησης να υπερασπιστεί τη δημόσια περιουσία και την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Μεγάλα σιδερένια βαγόνια πουλήθηκαν από ιδιώτες, τα κουβαδάκια του εναέριου χρησιμοποιούνται από βοσκούς σαν ποτίστρες, σμιλεμένες πέτρες φεύγουν από τα δημόσια κτήρια, ενώ ακόμη και Ρομά, προσπάθησαν να ρίξουν ολόκληρο πυλώνα του εναέριου για να πουλήσουν τα σίδερα.
Το κτήριο διοίκησης καταρρέει, οι μπίγιες εκφόρτωσης, που αποτελούν σήμα κατατεθέν της γραφικής παραθαλάσσιας και τουριστικής πλέον Μουτσούνας, σκουριάζουν και ο Δήμος αδιαφορεί, γιατί θεωρεί ότι είναι αρμοδιότητα του ΥΠΕΝ. Μάλιστα ούτε καν απαντά στο αίτημα του τοπικού Συλλόγου να βαφτούν οι σκουριασμένες μπίγιες, ενώ η σιδερένια μαούνα που κάποτε μετέφερε τη σμύριδα….πετάχτηκε στην μέση της διαδρομής Απείρανθος-Μουτσούνα στο δρόμο για τα ορυχεία, και μια νύχτα (το 2012-13) ανατινάχτηκε (!!), απο μεγάλη ποσότητα εκρηκτικών, άγνωστο γιατί.
Τα παραπάνω και άλλα πολλά παράλογα, προέκυψαν στην προσπάθεια να απαντηθεί , το ερώτημα γιατί αντί να συντηρήσει και να αξιοποιεί η Πολιτεία το έτοιμο υπαίθριο βιομηχανικό μουσείο, συντηρώντας τις υποδομές του, το εγκαταλείπει…
Ο Δήμος Νάξου δεν παρεμβαίνει γιατί, όπως δηλώνει στο mononews.gr ο Δήμαρχος Νάξου Δημήτρης Λιανός, δεν έχει αρμοδιότητα.
Έχει ζητήσει να μεταβιβαστεί από το ΥΠΕΝ στο Δήμο η αρμοδιότητα και η χρήση των σμυριδορυχείων, και συνδέει με αυτή την εξέλιξη την οποιαδήποτε παρέμβασή του. Η νομοθετική ρύθμιση όμως αργεί, και στο μεταξύ, τα κτήρια πέφτουν, το ιστορικό μνημείο καταρρέει και το πλιάτσικο συνεχίζεται και σε λίγα χρόνια δε θα υπάρχει τίποτα για να σωθεί.
Η ολοκληρωμένη μελέτη για υπαίθριο βιομηχανικό μουσείο υπάρχει αλλά δεν αξιοποιείται. Η μελέτη για την αξιοποίηση των υποδομών της σμύριδας σε ένα ολοκληρωμένο υπαίθριο βιομηχανικό μουσείο, έγινε το 2000 από το Πολυτεχνείο από τους καθηγητές Νίκο Μπελαβίλα και Αντώνη Φραγκίσκο, αλλά δεν στηρίχθηκε από την Πολιτεία και το Δήμο Νάξου και δεν προχώρησε.
Σήμερα, οι τουρίστες βλέπουν τα σύρματα και τα κουβαδάκια του ιδιότυπου παλιού τελεφερίκ πάνω από τα βουνά της Ανατολικής Νάξου και αναρωτιούνται τί είναι αυτό που αντικρίζουν, αφού δεν υπάρχει πουθενά η ιστορική πληροφορία, για να μάθουν την εκπληκτική ιστορία εκμετάλλευσης της σμύριδας του παλαιότερου μεταλλείου του Αιγαίου, που ξεκινά από τον 15ο αιώνα και η ιστορία του, αφηγείται την εξέλιξη του ελληνικού κράτους τον 20ο αιώνα. Μαθαίνουν όμως την ανικανότητα την ανευθυνότητα και τον παραλογισμό του σύγχρονου ελληνικού κράτους που επιβεβαιώνεται από κάθε κυβέρνηση.
Παρά την αδιαφορία και την εγκατάλειψη, εντυπωσιάζει τους επισκέπτες, και στο trip advisor βρίσκεται ανάμεσα στα πέντε πρώτα ιστορικά μνημεία της Νάξου.
Το ΥΠΕΝ, έχει μειώσει όσο γίνεται τους υπαλλήλους που αφιερώνει στη σμύριδα, αγνοεί το μνημείο και ασχολείται μόνο με την πληρωμή των ενσήμων των σμυριδεργατών.
Της… αρμόδιας Υπηρεσίας
Το ιστορικό κτήριο της διοίκησης των σμυριδορυχείων, -με τις τοιχογραφίες στους τούχους-, πέφτει. Όσο για το ΥΠΕΝ…. έχει αναθέσει το θέμα στην αρμόδια Υπηρεσία… Το Γραφείο Σμυριδωρυχείων Νάξου υπάγεται στο Τμήμα Επιθεώρησης Μεταλλείων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
Για την αποκατάσταση του κτηρίου Διευθυνσης που καταρρέει η αρμόδια υπηρεσία του ΥΠΕΝ απαντά στον τοπικό Σύλλογο “τα Καπόνια” (αφού ο Δήμος δεν …έχει αρμοδιότητα, ο Σύλλογος κάνει τη δική του προσπάθεια) στο παρακάτω έγγραφο, ότι έχει υποβάλει δύο αιτήματα (!) στην αρμόδια υπηρεσία από το Νοέμβριο του 2022, για να επισκευαστεί το κτήριο και ο εναέριος!
Νίκος Μπελαβίλας (ΕΜΠ): Θα μπορούσαμε να έχουμε πολιτιστική διαδρομή Ορυχεία του Αιγαίου
Τι θα μπορούσε να γίνει;
Την προσπάθεια του Πολυτεχνείου για την δημιουργία ενός υπαίθριου βιομηχανικού Μουσείου μας αφηγείται ο καθηγητής του ΕΜΠ Νίκος Μπελαβίλας, που διηύθυνε το Γραφείο Λαυρίου του ΕΜΠ για τη δημιουργία του Τεχνολογικού-Πολιτιστικού Πάρκου, το Βιομηχανικό Μουσείο Ερµούπολης και είναι επιστημονικός υπεύθυνος του έργου του Μουσείου Μεταλλείας-Μεταλλουργίας Λαυρίου. Ο κ. Μπελαβίλας ήταν επικεφαλής των ερευνών του ΕΜΠ για τα ιστορικά μεταλλεία στο Αιγαίο, το Μητρώο Ελληνικής Βιομηχανικής Κληρονομιάς, το ιστορικό κέντρου της Πρέβεζας, το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού, το στρατηγικό σχέδιο για τις ακτές του Σαρωνικού και της αποτύπωσης των προσφυγικών οικισμών του Πειραιά και μέλος της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διατήρηση της Βιομηχανικής Κληρονομιάς – TICCIH.
Ο κ. Μπελαβίλας δηλώνει στο mononews: “Ξεκινήσαμε το 1997 στο Πολυτεχνείο και σχεδιάσαμε ένα υπαίθριο μουσείο, σε μήκος 9 χλμ από το Λυώνα μέχρι τη Μουτσούνα. Αποτυπώσαμε το σύστημα των πυλώνων του εναέριου σιδηρόδρομου και καταθέσαμε την πρόταση ως Πολυτεχνείο στη Νομαρχία το 2000. Ταυτόχρονα κάναμε και πρόταση στο Horizon ( ή στο Leonardo) για την ανάδειξη της άυλης και υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς. Η πρόταση όμως δεν στηρίχτηκε από την τοπική αυτοδιοίκηση και το 2002 απορρίφθηκε”.
Σημειώνεται ότι το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο ανέλαβε την αποκατάσταση του μεγάλου βιομηχανικού συγκροτήματος της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου. Η αρχιτεκτονική, τεχνική και ιστορική τεκμηρίωση των κτιρίων και των εγκαταστάσεων, η ανακάλυψη και διάσωση του αρχείου της εταιρείας είναι βήματα τα οποία άνοιξαν τον δρόμο για την περαιτέρω έρευνα.
“Σήμερα ο Δήμος Σερίφου, μας ζητά βοήθεια για να κάνουμε κάτι ανάλογο στη Σέριφο. Η μελέτη για τη Νάξο υπάρχει χρειάζεται μόνο επικαιροποίηση, αλλά από τότε δε μας το ζήτησε κανείς. Το ορυχείο σμύριδας της Νάξου είναι το παλιότερο του Αιγαίου και θα μπορούσε με το Γεωπάρκο του Λαυρίου ως Μητρόπολη, να αποτελέσουν τα πέντε ορυχεία, σε Λαύριο, Μήλο, Σέριφο, Νάξο και Θάσο να αποτελέσουν ένα πολιτιστικό μονοπάτι της Unesco”, αναφέρει ο κ. Μπελαβίλας..
Δημήτρης Λιανός-Δήμαρχος Νάξου: Πρέπει να περάσει η αρμοδιότητα και χρήση των σμυριδορυχείων στο Δήμο
Για τον Δήμαρχο Νάξου, η αξιοποίηση των υποδομών και των κτηρίων και η συντήρησή τους μπορεί να γίνει μόνο αν το ΥΠΕΝ, αναθέσει την αρμοδιότητα στο Δήμο. Επίσης, δε διαχωρίζει τη λειτουργία των ορυχείων της σμύριδας από το ιστορικό μνημείο, με αποτέλεσμα, αν δεν γίνει η μεταβίβαση της αρμοδιότητας στο Δήμο, ο Δήμος να μην κάνει τίποτα.
Ειδικότερα, ο κ. Λιανός σημειώνει στο mononews: ” Οι εκτάσεις αυτές ανήκουν στο υπουργείο Περιβάλλοντος. Το υπουργείο θέλει να κλείσει το Ορυχείο σμύριδας ως μη βιώσιμο, και εμείς έχουμε ζητήσει να μας παραχωρηθεί, στο Δήμο Νάξου, η αρμοδιότητα και η χρήση στα ορυχεία και τις εγκαταστάσεις και όλης της έκτασης. Τότε θα μπορέσουμε να υποβάλουμε τεχνικά δελτία για τις αποκαταστάσεις και τις επισκευές του εναέριου και των κτηρίων. Πρέπει όμως πρώτα να μας παραχωρηθεί η χρήση. Τώρα δεν έχει αρμοδιότητα ο Δήμος σε τίποτα από όλα αυτά.
Τη συντήρηση του εναέριου την έχει το Υπουργείο Περιβάλλοντος, και πρέπει εκείνο να φροντίζει και την αξιοποίηση και την διατήρησή του. Έχει τη διεύθυνση Επιθεώρησης, τη διεύθυνση Συντήρησης, δηλαδή υπαλλήλους που στέλνουν έγγραφα ο ένας στον άλλον, χωρίς να ενδιαφέρονται να κάνουν τίποτα, γιατί ούτε διαθέτουν πόρους, ούτε φρόντισαν να το εντάξουν στις αναπλάσεις του Ταμείου Ανάκαμψης.
Θέλω να αξιοποιήσω τη σμύριδα σύμφωνα με τη μελέτη της Ernst and Young
Σχετικά με το πώς θα μπορούσε να αξιοποιηθεί η σμύριδα, ο κ. Λιανός σημειώνει: “Επί υπουργείας Χατζηδάκη, το 2020, έγινε μια μελέτη της Ernst and Young που ανέδειξε τις δυνατότητες αξιοποίησης της σμύριδας.
Σήμερα το Υπουργείο Ενέργειας, έχει υποβαθμίσει τη δραστηριότητα αυτή, και δεν ασχολείται πια κανένας υπάλληλος. Κατάργησε την όποια δομή είχε εδώ, και μόνο πληρώνει 400.000 περίπου το χρόνο μόνο για τα ένσημα των σμυριδεργατών. Εμείς ζητάμε να εκχωρήσει αυτά τα ποσά στο Υπουργείο Εσωτερικών ώστε να συνεχίσουν να τα πληρώνονται τα ένσημά τους οι σμυριδεργάτες και αφού περάσει η δραστηριότητα στο Δήμο Νάξου.
Και όταν γίνει βιώσιμη η λειτουργία του ορυχείου μετά από 5 με 10 χρόνια, να μη χρειάζεται πια να τα δίνει. Το ΥΠΕΝ θέλει να διώξει την εξόρυξη σμύριδας και θέλει να το παραχωρήσει σε τρίτο και το πιο λογικό είναι να το πάρει ο Δήμος”, σημειώνει ο κ. Λιανός.
Ωστόσο το υπουργείο έχει ήδη κάποιες δεσμεύσεις….σε άλλο τρίτο, όπως εξηγεί ο κ. Λιανός: ” Το ΥΠΕΝ έχει κάνει ένα διαγωνισμό και εκποίησε μια μεγάλη ποσότητα σμύριδας, που ανέλαβε ένας ανάδοχος. Ο τοπικός αυτός επιχειρηματίας αγοράζει όλη την ποσότητα σμύριδας και το ΥΠΕΝ έχει δέσμευση να δίνει όλη την ποσότητα της σύμβασης. Εμείς ως Δήμος ζητάμε από το υπουργείο να μας παραχωρήσει τη δραστηριότητα της εξόρυξης και την έκταση για να μπορούμε να κάνουμε παρεμβάσεις στο πλαίσιο ενός σχεδίου αξιοποίησης της σμύριδας και της έκτασης.
Επίσης ζητάμε να σπάσει τη σύμβαση με τον τοπικό επιχειρηματία, που αγοράζει τις ποσότητες, ώστε να το αξιοποιήσει ο Δήμος”.
Στα εμπόδια ήταν και οι αντιδράσεις ειδικά των Κορωνιδιατών σμυροδεργατών, που φοβούνται, ότι αν περάσει στο Δήμο το ορυχείο θα χάσουν δικαιώματα. “Τώρα πιστεύω ότι κάμπτονται οι αντιδράσεις και είμαι αισιόδοξος ότι μπορεί να προχωρήσει η μεταβίβαση στο Δήμο. Αλλά και σήμερα βρισκόμαστε εκεί που ήμασταν και πριν δυο χρόνια, αναμένουμε να περάσει η αρμοδιότητα στον Δήμο Νάξου”, αναφέρει ο Δήμαρχος του νησιού..
“Επικρατεί ένας παραλογισμός”
Για το Δήμαρχο Νάξου, για να λυθεί το πρόβλημα με τις εγκαταστάσεις που καταρρέουν, πρέπει να λυθεί ο γόρδιος δεσμός της λειτουργίας των ορυχείων, που βασίζεται στον Κανονισμό της Σμύριδας, όπως προσδιορίζεται από ένα Διάταγμα του 1935. Επίσης εντοπίζει μια σειρά από παραλογισμούς, στον τρόπο που διαχειρίζεται το ΥΠΕΝ το θέμα.
“Επικρατεί ένας παραλογισμός. Μέχρι το 2022 τα σμυριδορυχεία δεν είχαν καν ΑΕΠΟ, λειτουργούσαν χωρίς περιβαλλοντικούς όρους. Απέκτησαν ΑΕΠΟ το 2022, αλλά και τώρα χρειάζεται ειδική μελέτη για την ασφάλεια για κάθε στοά που κάνει εξόρυξη και γι αυτό φέτος δεν έχουν ακόμη λειτουργήσει. Γιατί δεν αναλαμβάνει την ευθύνη ο υπουργός, να λειτουργήσουν στοές χωρίς μέτρα προστασίας και Περιβαλλοντικούς όρους. Πέρυσι για να ανοίξουν οι στοές και να λειτουργήσουν για ένα μήνα για να παραχθούν οι ποσότητες που έπρεπε ώστε να πάρουν τα ένσημά τους οι σμυριδεργάτες, …..κατατέθηκε νομοθετική ρύθμιση και την ψήφισε ομόφωνα το Ελληνικό Κοινοβούλιο …για να ανοίξουν οι στοές…
Να σας πω εδώ, ότι σύμφωνα με τον Κανονισμό των Ορυχείων Σμύριδας και το Διάταγμα του 1935, τα ένσημα μπαίνουν με το καντάρι και όχι με το χρόνο, οπότε μπορεί σε ένα μήνα να λάβουν τα ένσημα του έτους, αν συμπληρώσουν τις ποσότητες που αντιστοιχούν. Ο ιδιοκτήτης κάθε στοάς, δηλώνει ο ίδιος πόσοι δούλεψαν στην στοά και τι ποσότητες παρέδωσαν και ανάλογα με αυτή τη δήλωση μπαίνουν τα ένσημα….Και δεν παίρνουν μισθό, μόνο ένσημα, τα οποία είναι συμπληρωματικά για κάποιους αν κάνουν άλλη δουλειά και έχουν άλλο κύριο ασφαλιστικό φορέα.
Αν περάσουν στο Δήμο, θα υπάρξει ένας εξορθολογισμός, να μάθουμε τουλάχιστον ποιοι και πόσοι είναι στη λίστα. Θα δημιουργηθεί μια δομή ανάπτυξης για την τοπική κοινωνία”, σημειώνει ο κ. Λιανός.
Άλλος παραλογισμός, είναι ότι ο Δήμος ζητησε από το Υπουργείο το κτήριο διοίκησης και δεν του το έδωσε. Ο τοπικός σύλλογος Καπόνια, ζήτησε το ζυγιστήριο, ένα μικρό κτήριο από το ΥΠΕΝ και το πήρε. Αλλά μετά ζητάμε από το Δήμο ευθύνες για την συντήρηση.
Τρίτος παραλογισμός, ο ίδιος υπάλληλος του ΥΠΕΝ που έρχεται και κάνει έλεγχο και βλέπει τα λατομεία του μαρμάρου που δεν τηρούν περιβαλλοντικούς όρους αλλά τα επιτρέπει, ο ίδιος έχει και τη σμύριδα, και την κλείνει γιατί δεν τηρεί περιβαλλοντικούς όρους.
Τέταρτος παραλογισμός….δεν ξερουν. Οταν κάναμε τη σύσκεψη με υπουργείο Εσωτερικών και το ΥΠΕΝ, για να περάσει η δραστηριότητα σμύριδας στο Δήμο και να μεταβιβαστεί η χρηματοδότηση των 400.000 για τα ένσημα των σμυριδεργατών, ρωτούσαμε τους Διευθυντές των αρμόδιων υπηρεσιών του ΥΠΕΝ ποιές είναι οι υποχρεώσεις σε τρίτους, δηλαδή στον ανάδοχο που πουλάει το Δημόσιο όλη την ποσότητα. Δεν ξέρανε που είναι η σύμβαση και τι προβλέπει, ούτε αν μπορεί να σπάσει….
Γιώργος Μπάκαλος (πρώην Πρόεδρος Κοινότητας Απειράνθου): Έχω σταματήσει γύφτους που ετοιμάζονταν να καταβάσουν ολόκληρο πυλώνα του Εναέριου για να πάρουν τα σίδερα
Ο Γιώργος Μπάκαλος ήταν ο προηγούμενος Πρόεδρος του τοπικού Συμβουλίου Απειράνθου στον οποίο μας παρέπεμψε ο νυν Πρόεδρος Μανώλης Αυγερινός, λέγοντας ότι εκείνος γνωρίζει καλά το πρόβλημα.
Ο Γιώργος Μπάκαλος μίλησε στο mononews.gr με μεγάλη απογοήτευση για τη στάση της Πολιτείας διαχρονικά και περιγράφει την καταστροφή του ιστορικού βιομηχανικού μνημείου.
“Παλιά μιλούσα στους τουρίστες για την ιστορία του Εναέριου, αλλά σταμάτησα να το κάνω γιατί ντρέπομαι γι αυτό που αντικρύζουν. Τα βαγόνια, τα σύρματα, οι εξοπλισμοί εξαφανίζονται κάθε χρόνο όλο και περισσότερο. Όποιος θέλει παίρνει ό,τι προλάβει να πάρει.
Σε μαζωμούς (τόπους βοσκών), θα δεις τα κουβαδάκια του εναέριου να έχουν γίνει ποτίστρες για τα ζώα. Ένα συνεχές πλιάτσικο. Τις ράγες του Εναέριου θα τα δεις στις κληματαριές.
Και τα μεγάλα σιδερένια βαγόνια που ήταν πάνω στις γραμμές φόρτωσης, μπήκαν σε φορτηγά και πουλήθηκαν για σίδερα. Αυτό έγινε τη δεκαετία του 90. Υπήρχαν ράγες πάνω στο μόλο και επειδή δεν έγινε το έργο της πάκτωσής τους, τις πήρε η θάλασσα. Και όλο το έργο εδώ και 30 χρόνια, φθείρεται και καταστρέφεται.
Πλιάτσικο έγινε και στα σπίτια του Δημοσίου και στις αποθήκες με τα ανταλλακτικά. Όποιος ήθελε έπαιρνε ότι ήθελε. Ακόμη και τις σμιλευμένες πέτρες έπαιρναν από τα κτήρια και τις έβαζαν στα σπίτια τους.
Όσο υπήρχαν κάποιοι υπάλληλοι του Δημοσίου στην περιοχή, υπήρχε μια εγκράτεια. Τα τελευταία χρόνια που το υπουργείο απέσυρε όλους τους υπαλλήλους από εκεί, δεν υπάρχει κανένα όριο πια και πλέον καταστρέφεται συστηματικά. Δεν έχει καμιά σχέση το πώς ήταν πριν μερικά χρόνια και τι έχει απομείνει σήμερα. Και ο Δήμος μετέφερε το Γραφείο Σμυριδορυχείων στη Χώρα απομακρύνοντας και τον τελευταίο άνθρωπο που θα μπορούσε να φρενάρει το πλιάτσικο”.
“Και αιτία είναι η αδιαφορία, μονίμως, από όλους του υπουργούς που πέρασαν. Όταν μίλησα στον επί Προεδρίας μου υπουργό ΥΠΕΝ κ. Σκουρλέτη για τη συντήρηση, μας είπε εκβιαστικά, να δεχτούμε να γίνει Συνεταιρισμός και μετά να συζητήσει για συντήρηση των κτηρίων και των υποδομών. Όποτε η τοπική κοινότητα ή ο Δήμος ζήτησε από το ΥΠΕΝ να συντηρηθεί το ιστορικό βιομηχανικό αυτό μνημείο, αυτό αρνήθηκε. Και μάλιστα μας αντιμετώπιζαν με ειρωνικό και περιπαικτικό τρόπο.”
Αγγελική (Λίνα) Ημέλλου: Καταστρέφεται η βιομηχανική κληρονομιά της Νάξου
“Τα ορυχεία σμύριδας, ο εναέριος σιδηρόδρομος που μετέφερε τη σμύριδα από τα ορυχεία μέσω των σταθμών φόρτωσης στη Μουτσούνα, τα βαγόνια και οι Μπίγιες εκφόρτωσης αποτελούν τη βάση για το υπαίθριο βιομηχανικό μουσείο που από αδιαφορία κάθε χρόνο καταστρέφεται όλο και περισσότερο. Αντί να διασώζεται και να προβάλλεται η βιομηχανική κληρονομιά της Νάξου, ο Δήμος Νάξου σήμερα την αφήνει να σκουριάζει και να καταστρέφεται.
Αυτό πρέπει να αλλάξει. Εμείς πιστεύουμε σε έναν Δήμο που σέβεται κάθε χωριό με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα, και σε έναν Δήμο που σέβεται τη σχέση του με κάθε Δημότη.
Διότι όλα ξεκινούν και καταλήγουν στη σχέση Δήμου – Δημότη. Οι δημότες με τα δημοτικά τέλη που πληρώνουν συντηρούν τον Δήμο και ο Δήμος σε αντάλλαγμα έχει τις αυτονόητες υποχρεώσεις απέναντι στους δημότες να τους παρέχει τα αυτονόητα υλικά, οικονομικά και πνευματικά αγαθά, να τους διευκολύνει την καθημερινή τους ζωή και να εξασφαλίζει την αξιοπρεπή διαβίωσή τους.
Είναι επομένως αυτονόητη υποχρέωση του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων αλλά και αυτονόητο δικαίωμα του Δημότη Νάξου και Μικρών Κυκλάδων η πρόνοια του Δήμου α) για τη βελτίωση της καθημερινότητας του Δημότη (π.χ. καθαριότητα, φωτισμός κ.λ.π.) στη Νάξο και στις Μικρές Κυκλάδες β) για την αξιοποίηση και αναβάθμιση της περιουσίας του Δήμου γ) για την ισόρροπη ανάπτυξη της ενδοχώρας και της ορεινής Νάξου και δ) για την περιβαλλοντική προστασία και ανάδειξη του φυσικού κάλλους της Νάξου και των Μικρών Κυκλάδων.
Για την υλοποίηση των παραπάνω είναι απαραίτητο ο Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων να εκμεταλλεύεται όλες τις πηγές χρηματοδότησης από προγράμματα ΕΣΠΑ και λοιπά προγράμματα, να υποβάλει μελέτες και να προβαίνει στην απαιτούμενη διαδικασία με μεθοδικότητα και οργάνωση ώστε να μπορούν να ευοδωθούν και να υλοποιηθούν τα ποθούμενα έργα. Επιπλέον, η πολιτική υλοποίησης των έργων του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων πρέπει να είναι αποκύημα μίας συλλογικής διεργασίας με διαβουλεύσεις. Η συγκεντρωτική πολιτική δεν παράγει τα ποθητά αποτελέσματα της υλοποίησης των έργων και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής των δημοτών των νησιών μας.
Η Νάξος μας και οι Μικρές Κυκλάδες μας αξίζουν την καλύτερη μεταχείριση και δεσμεύομαι προσωπικά ως Υποψήφια Δημοτική Σύμβουλος με τον Συνδυασμό του Υποψήφιου Δημάρχου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων Λεονάρδου Χατζηανδρέου να συνδράμω καθοριστικά με τις γνώσεις μου και την προσωπικότητά μου στη βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών μας και στις καλύτερες συνθήκες ζωής που μας αξίζουν”.
Η ιστορία της σμύριδας και του εναέριου σιδηρόδρομου
Η εξόρυξη και οι εξαγωγές σμύριδας από την Ανατολική Νάξο χρονολογούνται από τον 16ο αιώνα και συνεχίστηκε στην περιόδο της Φραγκοκρατίας και Τουρκοκρατίας.
Ο Εναέριος υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα δημόσια τεχνικά έργα που έγιναν στη χώρα μας τη δεκαετία του 1920. Αποστολή του ήταν να μεταφέρει τη σμύριδα από τα ορυχεία όπου εξορυσσόταν στον όρμο της Μουτσούνας.
Ήταν ένα έργο μήκους 8.760 μέτρων με 72 πυλώνες ύψους 5 – 43μ., διπλές γραμμές συρματόσχοινου, μήκους 8.760 μ., 6 σταθμούς φόρτωσης και μετέφερε 220 κουβάδες των 2-4 στατήρων.
Τα 50 περίπου χρόνια της λειτουργίας του (από το 1929 έως το 1978), μετέφερε στις αποθήκες της Μουτσούνας 333.000 τόνους σμύριδας (Φραγκίσκος 2006). Το 1989, τα σμυριδωρυχεία και ο Εναέριος χαρακτηρίστηκαν από την Πολιτεία ιστορικοί τόποι και επιπλέον ο Εναέριος διατηρητέο μνημείο.
Το έργο του Εναερίου περιλάμβανε 5 σταθμούς αποθήκευσης και φόρτωσης, τρεις στην περιοχή των κορωνιδιάτικων ορυχείων (Πηγή, Πεζούλες και Στραβολαγκάδα) και δυο στην περιοχή των απεραθίτικων ορυχείων (Ασπαλαθρωπού και Κακόρυακα), και 1 σταθμό εκφόρτωσης και αποθήκευσης στον όρμο της Μουτσούνας.
Οι σταθμοί χωρίζονταν σε κατηγορίες: κινητήριοι σταθμοί ήταν της Στραβολαγκάδας και της Μουτσούνας όπου υπήρχαν τα 2 μηχανοστάσια με τις μηχανές του Εναερί10. Ανάλογος Εναέριος, την ίδια περίπου περίοδο, κατασκευάστηκε στη Λεμεσό της Κύπρου για τη μεταφορά αμιάντου, ο οποίος όμως έχει καταστραφεί ολοσχερώς. Περιοχή της πόλης της Λεμεσού, εκεί όπου υπήρχαν εγκαταστάσεις του Εναερίου, ονομάζεται και σήμερα «Εναέριος».
Ο σημαντικότερος και μεγαλύτερος σταθμός βρισκόταν στη Μουτσούνα. Είναι περιτοιχισμένος και κλείνει με πύλη.
Περιλάμβανε το σύστημα εκφόρτωσης των βαγονέτων, ανοιχτό χώρο αποθήκευσης κατά κατηγορίες 30.000 τόνων σμύριδας, το μηχανοστάσιο, το κτίριο της διοίκησης, το ζυγιστήριο, επίγειο σύστημα μεταφοράς γραμμών για τη μεταφορά της σμύριδας στην προβλήτα και βοηθητικούς χώρους. Οι υπόλοιποι σταθμοί ήταν μικρότεροι. Σε κάθε σταθμό υπήρχε η πλατεία φόρτωσης με τις μεταλλικές εγκαταστάσεις για την είσοδο, φόρτωση και έξοδο των βαγονέτων, υπήρχαν χώροι αποθήκευσης της σμύριδας κατά κατηγορίες, ζυγιστήριο και κτίρια για τους υπαλλήλους του Δημοσίου.
Ο Εναέριος είχε τη δυνατότητα να μεταφέρει 140 – 150 τόνους ημερησίως, σε μια διαδρομή 9 χιλιομέτρων με ταχύτητα 7-9 χλμ/ώρα.
Η συνεισφορά της σμύριδας στην ελληνική οικονομία τόσο τον 19ο όσο και τον 20ό αιώνα ήταν σημαντική.Μετά την ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και τη χρεοκοπία που ακολούθησε, η χώρα μας υποχρεώνεται σε Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο. Αυτό θα έχει επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία και στη σμύριδα. Οι πρόσοδοι από τις πωλήσεις της σμύριδας, όπως και άλλων ελληνικών προϊόντων, θα διατίθενται πλέον για την εξυπηρέτηση των δανείων της χώρας μας. Αλλά και οποιαδήποτε απόφαση σχετική με τη σμύριδα θα έπρεπε να παίρνεται μετά από συνεννόηση του ελληνικού κράτους με τη Διεθνή Επιτροπή.
Τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα η ναξιώτικη σμύριδα, παρά τον διεθνή ανταγωνισμό (τουρκική και τεχνητή), βρίσκεται στην ακμή της. Οι πωλήσεις της αυξάνονται. Από το 1900 ως το 1935 πωλήθηκαν στο εξωτερικό 390.230 τόνοι. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι το 1926 η καθαρή υπέρ του Δημοσίου πρόσοδος υπολογιζόταν σε 1.000.000 περίπου χρυσές δραχμές έναντι 500.000 από όλα τα έσοδα των
ιδιωτικών και των δημόσιων μεταλλείων. Οι σμυριδεργάτες σχεδόν διπλασιάζονται από 800 το 1910 γίνονται 1.500 το 1935.
Η δημιουργία Εναερίου σιδηρόδρομου στα σμυριδωρυχεία αναφέρεται ίσως για πρώτη φορά το 1894 σε άρθρο του Αυστριακού μεταλλειολόγου Von Alexander Gobantz, ο οποίος φαίνεται ότι είχε επισκεφτεί τα σμυριδωρυχεία.
Αναφέρει συγκεκριμένα στο άρθρο του ότι η «μεταφορά στη θάλασσα σε εναερίους σιδηροδρόμους»
(Gobantz 1894), της σμύριδας αποτελεί πρόταση γνωμοδοτικού οργάνου το οποίο σύστησε η τότε κυβέρνηση με σκοπό να προτείνει μέτρα για τη βελτίωση της εξόρυξης στο μέλλον.
Η πρόταση της εναέριας μεταφοράς, όπως αναφέρει, υποστηρίχτηκε σχεδόν ομόφωνα από τα μέλη του οργάνου. Με νομοθετική πρωτοβουλία που αναλαμβάνει στο σύντομο βίο της η κυβέρνηση Π. Πρωτοπαπαδάκη εγγράφονται με νόμο στον προϋπολογισμό του 1922 κονδύλια για τη δημιουργία επίγειου σιδηροδρόμου που θα ένωνε τα κορωνιδιάτικα σμυριδωρυχεία με τον όρμο του Λυώνα και τα απεραθίτικα στον Ασπαλαθρωπό με τον όρμο της Μουτσούνας. Προέβλεπε ακόμη την επέκταση της σιδηροδρομικής γραμμής ως τα ορυχεία του Κακόρυακα.
.
Το Μάρτιο του 1923 η κυβέρνηση Γονατά νομοθέτησε την εκτέλεση των παραπάνω έργων, όχι όμως με κρατικά κονδύλια, αλλά με δάνειο πενήντα χιλιάδων λιρών Αγγλίας, το οποίο θα αποπληρωνόταν από το «πρόσθετο τίμημα» μιας αγγλικής λίρας που επέβαλλε στην τιμή πώλησης της σμύριδας.
Στο τέλος του 1923 η ίδια κυβέρνηση με νέο νομοθετικό διάταγμα αποφασίζει, σε συνεννόηση με τη Διεθνή Επιτροπή Οικονομικού Ελέγχου, τα χρήματα του δανείου να διατεθούν στην κατασκευή «Εναερίου ή άλλου σιδηροδρόμου συνδέοντος τα ορυχεία Κορωνίδας της Νάξου προς τα ορυχεία Απειράνθου και καταληγούσης εις τον όρμον Μουτσούνης» και άλλων σημαντικών έργων για τα σμυριδωρυχεία.
Το έργο του Εναερίου ανέλαβε κατασκευαστική εταιρεία απευθείας από το Δημόσιο χωρίς δημοπρασία. Έντονες αντιρρήσεις εκφράστηκαν την εποχή εκείνη τόσο στον τοπικό τύπο όσο και στη Βουλή για τον τρόπο που ανατέθηκε το έργο, αλλά και για το ίδιο έργο, το οποίο ήταν διαφορετικό από αυτό που είχε προαποφασιστεί και προέβλεπε τη μεταφορά της σμύριδας και στους δύο όρμους και όχι μόνο στη Μουτσούνα.
Το έργο κατασκευάστηκε από το 1926 έως το 1929. Στοίχισε 12 εκατομμύρια δραχμές. Η κατασκευή του στηρίχτηκε σε αγγλική τεχνολογία παρόμοια με αυτή των τελεφερίκ. Ο Εναέριος αποτελεί σύστημα καλωδιακής μεταφοράς, χρησιμοποιεί βαγονέτα τα οποία κρέμονται με τροχούς από χοντρό συρματόσχοινο που στηρίζεται σε πυλώνες.
Το συρματόσχοινο κίνησης του Εναερίου, το επονομαζόμενο καλώδιο μεταφοράς, κινείται με τη βοήθεια πετρελαιομηχανών και μεταφέρει τα βαγονέτα.
Ανάλογη τεχνολογία, εξελιγμένη με τις τεχνολογικές δυνατότητες που παρέχει η εποχή μας, εφαρμόζεται και στις μέρες μας σε διάφορα σημεία του πλανήτη για την μεταφορά ορυκτών σε δυσπρόσιτες περιοχές, σε χιονοδρομικά κέντρα, για τουριστικούς σκοπούς και αλλού.
Η εφαρμογή αυτής της σημαντικής τεχνολογίας, η οποία υπήρξε πολύ δημοφιλής στην εποχή της, στο ναξιώτικο τραχύ ορεινό τοπίο, στις απότομες και δύσβατες πλαγιές των βουνών, με τις μεγάλες υψομετρικές διαφορές, τα διάσπαρτα ορυχεία και από τις δυο πλευρές του βουνού, έγινε με ιδιότυπο τρόπο και πολλές δυσκολίες προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφαλής και αποδοτική λειτουργία του. Αυτός ήταν ένας από τους λόγους που η κατασκευή του έργου κράτησε περίπου τρία χρόνια.
Με προσοχή επιλέχτηκαν οι θέσεις των σταθμών αποθήκευσης ώστε να βρίσκονται όσο γίνεται πιο κοντά στις μεγάλες ομάδες των ορυχείων.
Λήφθηκαν ακόμα υπόψηστην κατασκευή των πυλώνων οι δυνατοί άνεμοι που φυσούν στην περιοχή. Το έργο κατασκευάστηκε χωρίς ιδιαίτερες επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και στο τοπίο της περιοχής.
Είναι πολύ δύσκολο για εμάς σήμερα να συνειδητοποιήσουμε πόσος κόπος χρειάστηκε, πόσες ώρες δύσκολης εργασίας για να μεταφερθούν από τους όρμους της Μουτσούνας και του Λυώνα, που έφτασαν με καΐκια, πάνω στα βουνά οι αμέτρητοι τόνοι των υλικών (χυτοσίδηρου, μεταλλικών ράβδων, οικοδομικώνυλικών κ.ά.), τα εργαλεία, οι μηχανές, οι τροχαλίες, τα βαγονέτα, τα συρματόσχοινα και πολλά άλλα για να ολοκληρωθεί το έργο. Η ολοκλήρωση της κατασκευής του αποτέλεσε πράγματι άθλο.
( πηγή: Ο Εναέριος στα σμυριδωρυχεια της Ναξου. Από το παρελθόν στο παρόν Μανόλης Ν. Αρχοντάκης – Γιαννούλης Γ. Γιαννούλης)
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
- Λίβανος: Χτύπημα του Ισραήλ σε πυκνοκατοικημένη περιοχή φαίνεται να σκότωσε ο επικεφαλής του γραφείου Τύπου της Χεζμπολάχ
- Καιρός: Άνοδος της θερμοκρασίας και βελτίωση του καιρού από βδομάδα
- ΠΑΣΟΚ για διαγραφή Σαμαρά: «Έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση για την κυβέρνηση καθώς υπάρχουν φυγόκεντρες δυνάμεις»
- Πορεία Πολυτεχνείου: Ξεκίνησε η πορεία των Φοιτητικών Συλλόγων – Προσαγωγές από την ΕΛΑΣ
