Η καθυστέρηση στα αντιπλημμυρικά έργα, κύρια αιτία για την τραγωδία στη Μάνδρα

Πολύωρες απολογίες για την ανείπωτη τραγωδία στη Μάνδρα δίνουν από τα μέσα της περασμένης εβδομάδας οι κατηγορούμενοι στην υπόθεση.

Οι πρώτοι 8 που έχουν απολογηθεί έχουν αφεθεί ελεύθεροι, με ή χωρίς περιοριστικούς όρους.

Μέχρι τώρα έχουν απολογηθεί η τότε δήμαρχος Μάνδρας, ο τότε δήμαρχος Ελευσίνας, ο δασάρχης Αιγάλεω, τρεις υπάλληλοι του Δασαρχείου, ο Διευθυντής Δασών και δύο υπάλληλοι της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της Περιφέρειας Αττικής.

Η απολογία της πρώην περιφερειάρχη Αττικής Ρένα Δούρου είναι προγραμματισμένη για τις 17 Ιουλίου, ενώ τις επόμενες ημέρες αναμένεται να απολογηθεί και ο τότε αντιπεριφερειάρχης Δυτικής Αττικής Γιάννης Βασιλείου.

Η εισαγγελέας Σωτηρία Παπαγεωργακοπούλου, που διενήργησε την προκαταρκτική εξέταση, είχε προχωρήσει στην ποινική δίωξη σε βάρος 9 εμπλεκομένων για τα πλημμελήματα της πλημμύρας από αμέλεια, της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή, των σωματικών βλαβών από αμέλεια και της παράβασης καθήκοντος δια παραλείψεως.

Η 7η τακτική ανακρίτρια που διερευνά περαιτέρω την υπόθεση έχει προσωποποιήσει κατηγορίες και σε βάρος άλλων εμπλεκομένων.

Η απολογία του δημάρχου Ελευσίνας

Πολύωρη ήταν η χθεσινή απολογία του τότε δημάρχου Ελευσίνας Γιώργου Τσουκαλά.

Παρουσία της συνηγόρου του Βάσως Πανταζή, ο κ. Τσουκαλάς, απολογήθηκε ως πολιτικός προϊστάμενος της ΥΔΟΜ Ελευσίνας για το πλημμυρικό φαινόμενο που έπληξε τον Νοέμβριο του 2017, το Δήμο Μάνδρας και κόστισε τη ζωή σε 26 ανθρώπους.

Αμέσως μετά αφέθηκε ελεύθερος χωρίς να του επιβληθούν περιοριστικοί όροι.

Σε δήλωσή του ο κ. Τσουκαλάς αναφέρει:

«Με την απολογία μου, εκφράζοντας τη λύπη μου για τις ζωές που χάθηκαν και την συμπαράσταση μου στις οικογένειες που πενθούν, προσπάθησα να βοηθήσω την Δικαιοσύνη να εκδώσει μια πρώτη δίκαιη Δικαιοδοτική κρίση, εξηγώντας, ότι ως Δήμαρχος Ελευσίνας δεν είχα καμία απολύτως αρμοδιότητα επί θεμάτων που αφορούν τα γεωγραφικά και διοικητικά όρια έτερου Δήμου.

Η σύμφωνη γνώμη της κας 7ης Ανακρίτριας και της κας Εισαγγελέως Γνωμοδοτήσεων να αφεθώ ελεύθερος μετά την απολογία μου, χωρίς την επιβολή περιοριστικών όρων, δικαιώνει την προσπάθεια μου να αποκαλυφθεί η αλήθεια στη δύσκολη αυτή υπόθεση.

Θα ήθελα με τον παρόν μήνυμά μου να ευχαριστήσω όσους και όσες μου συμπαραστάθηκαν όλο αυτό το χρονικό διάστημα, μετά τη δημοσιοποίηση της άσκησης ποινικής δίωξης σε βάρος μου, πιστεύοντας στην αθωότητα μου και να εκφράσω την απόλυτη εμπιστοσύνη μου στην κρίση της Ελληνικής Δικαιοσύνης».

Οι εγκληματικές αμέλειες

Αν και οι κατηγορούμενοι διώκονται για πλημμεληματικές κατηγορίες, το εισαγγελικό πόρισμα είχε καταλήξει σε ένα «φονικό» τρίπτυχο (κανένα αντιπλημμυρικό έργο, καμία οριοθέτηση ρεμάτων- καμία καταγραφή και κατεδάφιση αυθαιρέτων) που μεγιστοποίησε την τραγωδία σε Μάνδρα και Νέα Πέραμο.

Ο άδικος χαμός 26 ανθρώπων, ο τραυματισμός δεκάδων άλλων και οι βιβλικές καταστροφές θα μπορούσαν να είχαν αποσοβηθεί εάν ο κρατικός μηχανισμός δεν βρισκόταν σε μόνιμο λήθαργο. Όπως ακριβώς και στην πολύνεκρη τραγωδία στο Μάτι.

Μέσα σε μόλις 62 σελίδες, η εισαγγελέας Πρωτοδικών Σωτηρία Παπαγεωργακοπούλου περιέγραψε τις αμέτρητες ευθύνες Περιφέρειας, Δήμων και Δασαρχείων.

Ένα ασύλληπτο «κονσέρτο» παραλείψεων από τις συναρμόδιες υπηρεσίες του κρατικού μηχανισμού, σκιαγραφώντας το χρονικό μιας προαναγγελθείσας τραγωδίας: μόλις δυο χρόνια πριν από την αποφράδα 15η Νοεμβρίου του 2017, η Μάνδρα είχε πλημμυρίσει και πάλι.

Αλλά, ούτε αυτό «ξύπνησε» τους αρμοδίους για να αρχίσουν επιτέλους τα αντιπλημμυρικά έργα που από το 2004 (!!!) παρέμεναν στα χαρτιά. Μελέτες και αιτήματα επί αιτημάτων σε υπηρεσίες.

Χρειάστηκε να χαθούν 26 άνθρωποι για να αρχίσει να σκάβει η πρώτη μπουλντόζα, μόλις το περασμένο καλοκαίρι…

Αυθαίρετο του Δήμου μέσα στο ρέμα

Ίσως από τις κορυφαίες διαπιστώσεις της εισαγγελικής έρευνας, ότι μέχρι και ο Δήμος Μάνδρας είχε αυθαίρετο μέσα στο ρέμα που ξεχείλισε και έπνιξε ανθρώπους, ζώα και περιουσίες.

Αναφέρει η κα Παπαγεωργακοπούλου στη διάταξή της:

«Ο Δήμος Μάνδρας χρησιμοποιούσε ως αμαξοστάσιο γήπεδο που φέρεται να είχε επιχωματωθεί στο απώτερο παρελθόν από την επιχείρηση Σκαλιστήρη.

Με διαχρόνιες επιχώσεις μειώθηκε το εύρος της κοίτης του ρέματος Σούρες που διέρχεται από αμαξοστάσιο και με την ανάσχεση των υδάτων που αυτή προκάλεσε, συνέβαλε στην υπερχείλιση των υδάτων και την κατάκλυση των παραρεμάτιων περιοχών.

Επίσης ο Δήμος Μάνδρας φέρεται να κατασκεύασε χωρίς άδεια οικοδομής γήπεδο στην περιοχή και μάλιστα τμήμα των αποδυτηρίων αυτού εντός της υφιστάμενης κοίτης του ρέματος.

Η δε Πολεοδομία Ελευσίνας και η Διεύθυνση Πολεοδομίας Αιγάλεω εξέδωσαν τις με αριθμό 658\1991 και 3742\80 άδειες οικοδομής αντίστοιχα οι οποίες ανακλήθηκαν λόγω υποβολής ψευδών στοιχείων.»

Με διάταξη της η εισαγγελέας έβαλε στο αρχείο τις μηνύσεις σε βάρος ακόμα 16 προσώπων.

Σε αυτή τη διάταξη των 62 σελίδων η εισαγγελέας είναι «φωτιά και λάβα» για την αδιαφορία των αρμοδίων να προχωρήσουν σε αντιπλημμυρικά έργα, παρά το γεγονός ότι μόλις δυο χρόνια πριν από την τραγωδία, η Μάνδρα είχε πλημμυρίσει και πάλι.

Στη διάταξη αναφέρεται:

«Στην περιοχή Μάνδρας-Ειδυλίας-Νέας Περάμου-Ελευσίνας δεν είχε γίνει κανένα έργο αντιπλημμυρικής προστασίας από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας Αττικής, μολονότι υπήρχαν ώριμες μελέτες, εγκεκριμένες πιστώσεις και κατεπείγον εκτέλεσης των έργων με δεδομένο ότι και κατά το παρελθόν είχαν συμβεί παρόμοια φαινόμενα και ιδίως τα έτη 2014-2015 και η περιοχή όφειλε να καταταγεί στη λίστα προτεραιότητας όσον αφορά την ανάγκη αντιπλημμυρικής προστασίας.»

Στις 6 τα ξημερώματα της 15ης Νοεμβρίου του 2017, μετά από έντονη βροχόπτωση, σχηματίστηκε ένας ορμητικός χείμαρρος με αρχή το όρος Πατέρα και ακολουθώντας τη φυσική χάραξη της κοίτης των ρεμάτων Σούρες και Αγίας Αικατερίνης, λόγω τεχνητών ανθρωπίνων παρεμβάσεων και εμποδίων, διαπέρασε την πόλη της Μάνδρας και εκτονώθηκε στη θαλάσσια περιοχή Ελευσινας και Νέας Περάμου.

Τα αίτια της τραγωδίας

Τα βασικότερα αίτια της τραγωδίας, σύμφωνα με την εισαγγελική έρευνα, ήταν:

«Κρίσιμοι παράγοντες που συνέβαλαν στην τεράστια καταστροφή ήταν οι αυθαίρετες παρεμβάσεις εντός της κοίτης των ρεμάτων, η ανεπάρκεια των υφιστάμενων τεχνικών έργων, είτε λόγω κατασκευής είτε λόγω μη καθαρισμού και συντήρησης από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, ήτοι πλήρης ανυπαρξία μέτρων αντιπλημμυρικής προστασίας αλλά και έλλειψη έργων ορεινής υδρονομίας.

Ήτοι, οι εμπλεκόμενες υπηρεσίες, με βάση τόσο το ιστορικό και τη συχνότητα των πλημμυρικών φαινομένων, όπως καταγράφεται από το 2014 και εντεύθεν, ακόμα κι αν αυτά προκάλεσαν μόνο υλικές ζημιές όσο και την υπάρχουσα ωριμότητα των σχετικών μελετών, όφειλαν να επισπεύσουν τις διαδικασίες υλοποίησης των έργων.»

Από τα έγγραφα των αρμοδίων υπηρεσιών, το πόρισμα των επιθεωρητών και τις μαρτυρικές καταθέσεις προέκυψε και η ανυπαρξία ελέγχου για τα αυθαίρετα κτίσματα που ήταν κτισμένα μέσα στα ρέματα.

Στη διάταξη της η εισαγγελέας αναφέρει:

«Η Υ.ΔΟΜ των Δήμων δεν είχε ενεργοποιηθεί ως προς την καταγραφή των αυθαιρέτων κατασκευών μετά το προηγηθέν πλημμυρικό φαινόμενο του 2015, αλλά και ούτε οι αρμόδιοι φορείς προστασίας και αστυνόμευσης, δεδομένου ότι δεν διαπιστώθηκε να έχει γίνει εκ μέρους τους κάποια σχετική ενέργεια για τον εντοπισμό και την καταγραφή αυθαίρετων κατασκευών κατά μήκος των ρεμάτων.»

Η εισαγγελέας παραθέτει όλη τη γραφειοκρατική διαδικασία που είχε “παγώσει” την αντιπλημμυρική θωράκιση της περιοχής, ακόμα και μετά την πλημμύρα του 2015.

Η μελέτη-έργο για την εκτροπή του χειμάρρου της Αγίας Αικατερίνης και τη διευθέτηση του χειμάρρου Σούρες ξεκίνησε το 2003. Ομως έμεινε στα χαρτιά…

Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 2004 μέχρι το Φεβρουάριο του 2017, εκκρεμούσε η έκδοση πράξης χαρακτηρισμού από το Δασαρχείο Αιγάλεω ενώ, όπως αναφέρει η εισαγγελέας, “θα έπρεπε με απόλυτη προτεραιότητα να είχε προχωρήσει.

Η Περιφέρεια Αττικής δεν έκανε καμία τέτοια επισήμανση για το επείγον της εξέτασης του αιτήματος της, ούτε απέστειλε αίτημα επίσπευσης. Ακόμα και μετά την ανάρτηση του δασικού χάρτη της περιοχής, το Δασαρχείο δεν ενημέρωσε την Περιφέρεια.»

Ήταν τόσες πολλές οι παραλείψεις και οι πλημμέλειες των υπευθύνων που, κατά την εισαγγελική διάταξη “η άποψη του χαρακτηρισμού του φαινομένου ως θεομηνία δεν δικαιολογεί κατ’ ουδένα τρόπο την έλλειψη αντιπλημμυρικών έργων και έργων ορεινής υδρονομίας, τα οποία θα μείωναν σημαντικά τις αρνητικές συνέπειες της παντελούς ελλείψεώς τους και θα καθιστούσαν την κατάσταση περισσότερο ελέγξιμη.

Η ωριμότητα της οριστικής μελέτης των αντιπλημμυρικών έργων και η ολοκλήρωση τους θα επιδρούσε αποτελεσματικά στην πρόληψη και προστασία της Μάνδρας από την πλημμύρα ενώ η καθυστέρηση που προέκυψε στη δημοπράτηση των εργασιών με υπαιτιότητα των εμπλεκομένων υπηρεσιών, ήταν κρίσιμος παράγοντας για την αντιμετώπιση της πλημμύρας με την ταχύτατη ολοκλήρωση των αντιπλημμυρικών έργων».

Η καθυστέρηση στα αντιπλημμυρικά έργα ήταν η κύρια αιτία για να πλημμυρίσει η περιοχή.

«Η ωριμότητα της οριστικής μελέτης των αντιπλημμυρικών έργων και η ολοκλήρωσή τους θα επιδρούσε αποτελεσματικά στην πρόληψη και προστασία της πόλεως της Μάνδρας από την πλημμύρα, ενώ η καθυστέρηση που προέκυψε στη δημοπράτηση των εργασιών με υπαιτιότητα των εμπλεκομένων υπηρεσιών ήταν κρίσιμος παράγοντας για την αντιμετώπιση της πλημμύρας με την ταχύτατη ολοκλήρωση των αντιπλημμυρικών έργων.»

Στο δια ταύτα η εισαγγελική διάταξη καταλήγει σε 6 συμπεράσματα- καταπέλτης για τις ευθύνες Περιφέρειας, Δήμων και Δασαρχείων:

1) Η αστική περιοχή της Μάνδρας είναι χτισμένη μέσα στη φυσική ροή του ρέματος Αγίας Αικατερίνης/Κατσιμίδη χωρίς να υπάρχει διευθέτηση της κοίτης του ρέματος ή οποιαδήποτε αντιπλημμυρικά έργα στην περιοχή αυτή και με φραγμένο τον υπόγειο αγωγή της οδό Κοροπούλη παρά τις πλημμύρες του 2015 γεγονός που θα έπρεπε να έχει οδηγήσει στην επίσπευση της εκτέλεσης των αντιπλημμυρικών έργων εκ μέρους της Περιφέρειας.

2) Η φυσική ορμή του ρέματος Σούρες παρεμποδίζεται σε διάφορα σημεία από ιδιωτικές, αλλά και δημοτικές εγκαταστάσεις (εργοτάξιο Δήμου Μάνδρας).

3) Υπάρχουν ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι στα δυτικά και στα βόρεια της αστικής περιοχής της Μάνδρας που διασχίζουν τα ρέματα χωρίς καμία διευθέτηση κοίτης ή τεχνικό έργο.

4) Στο πλαίσιο των εκπονούμενων πολεοδομικών μελετών την Ν. Περάμου αντιμετωπίζεται η οριοθέτηση όλων των ρεμάτων εντός ορίου της μελέτης η οποία όμως βρίσκεται σε παύση από το 2009.

5) Οριοθέτηση των υφιστάμενων υδατορεμάτων της περιοχής Ν. Περάμου από τον οικείο Δήμο δεν υφίσταται λόγω επεμβάσεων και δεν προκύπτει να έχει ολοκληρωθεί.

6) Διαπιστώθηκαν παραλείψεις ως προς τον καθαρισμό και την αστυνόμευση των υδατορεμάτων από την αρμόδια Περιφερειακή Ενότητα Δυτικής Αττικής.