«TV-Washing» δια χειρός ΕΣΡ – Ο Λιάγκας, η Τατιάνα, ο Βελόπουλος και τα πρόστιμα που δεν θα μαθαίνουμε

Την περασμένη εβδομάδα, το ΕΣΡ, δια του εκπροσώπου του, έγκριτου αναμφίβολα δημοσιογράφου, Γιάννη Μιχελάκη (μέλος), διεμήνυσε στους δημοσιογράφους: «Τέλος οι ανακοινώσεις για το ποιοι εκπομπάρχες έγιναν με τις παράτυπες αναφορές και πρακτικές τους αιτία να ‘ρίξει’ η ανεξάρτητη διοικητική αρχή πρόστιμο στα κανάλια που τους στεγάζουν».

Απίστευτο; Απίστευτο και όμως ελληνικό! Γιατί στην Ε.Ε., τουλάχιστον στις ώριμες δημοκρατίες δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο…

Μια ανεξάρτητη αρχή, που υποτίθεται ότι προκύπτει από τη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής (η τρέχουσα έχει προκύψει μόνο από δύο κόμματα) στην οποία συμμετέχουν ούτε ένας, ούτε δύο αλλά 5 σοβαροί δημοσιογράφοι (Γιάννης Πολίτης, Δημήτρης Σταυρόπουλος, Ευτύχης Παλλήκαρης, Γιώργος Βλαβιανός, Γιάννης Μιχελάκης) αποφασίζει – επειδή όπως ειπώθηκε – κάποιος δικηγόρος ανέφερε σε ένα «πηγαδάκι» ότι η δημοσιοποίηση στοιχείων για πρόστιμα προσκρούει στις διατάξεις της οδηγίας περί GDPR και της νομοθεσίας για τις ψηφιακές υπηρεσίες DSA – να ρίξει «σκοτάδι» στα ονόματα των παρανομούντων και να δημοσιεύουν στο εξής μόνο τα brands των καναλιών που τιμωρούνται, προκαλώντας ένα domino από γκρίζες συνέπειες:

Θα μαθαίνουμε για πρόστιμα γενικώς και αορίστως

• Ακύρωση του ζητούμενου της διαφάνειας και λογοδοσίας. Ειδικά σε ένα πεδίο όπως τα ΜΜΕ, όπου η δημόσια πληροφόρηση αποτελεί «ακρογωνιαίο λίθο» της Δημοκρατίας, η απόκρυψη αυτών των στοιχείων μπορεί να μειώσει την ενημέρωση του κοινού και να αποδυναμώσει τον δημόσιο έλεγχο. Ένας ισορροπημένος τρόπος προστασίας προσωπικών δεδομένων θα μπορούσε να συνυπάρχει με την υποχρέωση διαφάνειας, χωρίς να αποκρύπτονται κρίσιμες πληροφορίες από την Κοινωνία. Στην οποία και «αναφέρονται» τα ΜΜΕ.
• Ερμηνεία κατά το δοκούν της νομοθεσίας περί GDPR και του DSA. Η επίκληση του GDPR ως λόγος για τη μη δημοσιοποίηση των ονομάτων εκπομπών και παρουσιαστών που τιμωρούνται είναι αμφιλεγόμενη. Ο GDPR αποσκοπεί στην προστασία των προσωπικών δεδομένων, αλλά παράλληλα επιτρέπει τη δημοσιοποίηση πληροφοριών όταν υπάρχει νόμιμο συμφέρον και ανάγκη διαφάνειας, ειδικά σε ζητήματα δημοσίου συμφέροντος. Ένας τηλεθεατής θα συνεχίζει να παρακολουθεί την εκπομπή χωρίς να μαθαίνει ποτέ τα ατοπήματα στα οποία περιέπεσε. Και η εκπομπή θα συνεχίζει ανενόχλητη και άσπιλη να υποκύπτει στα ίδια λάθη καθώς τα πρόστιμα είναι peanuts σε σχέση με τα διαφημιστικά έσοδα.

Στην περίπτωση του ΕΣΡ, η διαφάνεια για θέματα που επηρεάζουν τη δημόσια ενημέρωση και τον έλεγχο των μέσων μπορεί να θεωρηθεί σημαντική για το δημόσιο συμφέρον.

Ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA) της Ε.Ε. αναφέρει ρητά ότι τα ΜΜΕ πρέπει να παραδίδουν στο τέλος κάθε χρόνου μια έκθεση στην οποία θα αναφέρονται όλες οι δράσεις τους για την πάταξη της ρητορικής μίσους, της ανισότητας, της καταστρατήγησης της νομοθεσίας για την προστασία της παιδικής ηλικίας.

Έρχεται λοιπόν το ΕΣΡ, να μας πει τι; Ότι δεν έχουν καμία σημασία όλα αυτά, αρκεί να προστατευθεί το ατομικό συμφέρον του κάθε εκπομπάρχη που κάνει την πλάκα του και τη μια αναφέρει αβασάνιστα ότι διαθέτει βίντεο με τον βιασμό της 12χρονης από τον Κολωνό και την άλλη βγάζει τον μεσίτη στον αέρα για να περιγράψει το σπίτι του αδικοχαμένου ποδοσφαιριστή.

Για ποιον λόγο άραγε να γνωρίζει ο Έλληνας πολίτης ότι το 2022 (για το 2023 έχει πολύ δρόμο ακόμη για να δώσει στοιχεία το ΕΣΡ) τα πρόστιμα που επιδίκασε η ανεξάρτητη αρχή ανήλθαν στα 1.279.000 ευρώ για τα κανάλια και άλλα 56.000 ευρώ για τους ραδιοφωνικούς σταθμούς, όπως προκύπτει από την Έκθεση Πεπραγμένων, αν δεν είναι σε θέση να ξέρει ποιος τιμωρήθηκε και γιατί; Γιατί να συνεχίσει ο τηλεθεατής να παρακολουθεί κάποιον που παρανομεί και έχει τιμωρηθεί και συνεχίζει να παρανομεί αφής στιγμής δεν διακυβεύεται η φήμη του αλλά μόνον στο όλο και λιγότερο το ταμείο του καναλιού;

Πράγματι κάθε πέρυσι είναι και χειρότερα για τα κανάλια. Το ΕΣΡ το 2021 επέβαλε πρόστιμα ύψους 2.340.000 ευρώ (έναντι 1.279.000 ευρώ το 2022), εκ των οποίων 2.035.000 ευρώ σε τηλεοπτικούς σταθμούς και 305.000 ευρώ σε ραδιοφωνικούς σταθμούς.

Πριν από 1,5 χρόνο (Φεβρουάριος 2023) ο Γιώργος Λιάγκας και ο ANT1, στον οποίο εργάζεται, τιμωρήθηκαν με πρόστιμο ύψους 190.000 ευρώ από το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) για τον τρόπο που κάλυψαν την υπόθεση παιδοβιασμού και μαστροπείας της 12χρονης από τον Κολωνό στην εκπομπή του «Πρωινού». Το πρόστιμο περιλαμβάνει κατηγορίες για παραβίαση προσωπικών δεδομένων, προσβολή προσωπικότητας, υποβάθμιση προγράμματος και παραβίαση της μυστικότητας της προδικασίας.

Προσέξατε; Κατηγορίες για παραβίαση προσωπικών δεδομένων… για τη 12χρονη. Στο μυαλό των μελών του ΕΣΡ έγινε η εξίσωση, τι 12χρονη, τι Λιάγκας, αμφότεροι έχουν την ίδια ανάγκη για προστασία των προσωπικών δεδομένων τους…

Δις, τρις, τετράκις εξαμαρτείν

Τα πρόστιμα αποδεικνύονται πολλές φορές αναποτελεσματικά ως μέτρο συμμόρφωσης, καθώς οι κανόνες δημοσιογραφικής δεοντολογίας παραβιάζονται συχνά για υψηλότερα ποσοστά τηλεθέασης. Επιπλέον, υπάρχουν καταγγελίες πως τα πρόστιμα δεν προκαλούν αλλαγές στη δημοσιογραφική πρακτική, με αποτέλεσμα να επαναλαμβάνονται παρόμοιες παραβάσεις από τον ίδιο δημοσιογράφο σε βάρος άλλων θυμάτων.

Ένα παράδειγμα είναι οι εκπομπές του Κυριάκου Βελόπουλου που φυσικά δεν είναι δημοσιογράφος. Την εκπομπή «Κόντρα και Ρήξη» που παράγεται στην Αθήνα παραλαμβάνουν προς μετάδοση πολλά κανάλια της περιφέρειας (Alert, Epsilon, Extra, Kontra Αττικής, ΑΕ Channel Βεργίνα Θεσσαλονίκης, Best TV Μεσσηνίας, Κόσμος TV Δωδεκανήσων, Δίκτυο 1 Καστοριάς κ.α.). Τα πρόστιμα από το ΕΣΡ ανέρχονται, συνολικά, στο ποσό του 1.045.000 ευρώ.

Πρόστιμο για το κανάλι, διαπόμπευση για τον εκπομπάρχη… όχι πλέον

Τα πρόστιμα επιβάλλονται στα κανάλια, όχι στους εκπομπάρχες, παλαιότερα ωστόσο ίσχυε μια πρακτική, ένας αθυρόστομος παρουσιαστής να συνάπτει σύμβαση με το κανάλι φιλοξενίας προκειμένου να μοιράζονται – κάθε πλευρά – βάσει καθορισμένου ποσοστού τις ποινές. Όμως αυτό δεν ισχύει πλέον, καθώς στις συμβάσεις των παρουσιαστών φροντίζουν τα λαμπερά πρόσωπα και οι δικηγόροι τους να αναφέρουν ότι αποποιούνται κάθε ευθύνης για τις ποινές, από αστικά δικαστήρια και ΕΣΡ.

Μόνο στην περίπτωση του Κ. Βελόπουλου ισχύει το ανάποδο: Στα συμβόλαια που υπογράφονται με τους περισσότερους τηλεοπτικούς σταθμούς υπάρχει συμφωνία ότι ο αρχηγός της Ελληνικής Λύσης να αναλαμβάνει τα πρόστιμα.

Τέλος και οι κάρτες αναφοράς

Με τη νέα απόφαση του ΕΣΡ παύει η υποχρέωση, εκ του νόμου, ανάρτησης ειδικής κάρτας στο πρόγραμμα του σταθμού στην περίπτωση ηθικής κύρωσης με το σκεπτικό της απόφασης του ΕΣΡ για την συγκεκριμένη ποινή στο όνομα του GDPR.

Έγκριτοι ειδικοί στην Προστασία Δεδομένων (Data Protection Officers) αναφέρουν ότι «τα νομικά πρόσωπα δεν έχουν προσωπικά δεδομένα». Προσθέτουν δε και ένα ακόμα στοιχείο: «Αν για παράδειγμα ένας δημοσιογράφος κάνει εκπομπή σε ραδιοτηλεοπτικό μέσο, τότε δεν έχει την προστασία του GDPR διότι δεν ενεργεί ως ιδιώτης, αλλά αρθρώνει λόγο σε δημόσιο χώρο στο πλαίσιο λειτουργίας νομικού προσώπου, που είναι το ΜΜΕ στο οποίο απασχολείται».

Επισημαίνεται δε πως ακόμα και στη νέα ευρωπαϊκή νόρμα Digital Services Act προβλέπεται η υποχρέωση των ΜΜΕ να υποβάλλουν ετήσια Έκθεση Διαφάνειας «στην οποία περιλαμβάνονται όλα τα περιστατικά καταγγελιών με προβλήματα από παράνομο περιεχόμενο».

Και το κερασάκι στην τούρτα: Η κατάλυση του ατομικού συμφέροντος

Σύμφωνα με την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων και Ιδιωτικότητας (Σπύρος Τάσσης LLM): «το δικαίωμα στην προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα δεν είναι απόλυτο δικαίωμα». Η περαιτέρω διατήρηση των δεδομένων πρέπει να είναι σύννομη όταν είναι αναγκαία για την ελευθερία της έκφρασης και ενημέρωσης, ακόμα και αν το υποκείμενο ζητεί τον περιορισμό ή τη διαγραφή των δεδομένων.

Η ελευθερία της έκφρασης είναι αναπόσπαστη σε κάθε δημοκρατική κοινωνία και απαιτεί διεύρυνση των εννοιών που σχετίζονται με τη δημοσιογραφία. Βέβαια το ΕΣΡ δεν είναι δημοσιογραφικός οργανισμός, είναι όμως τα ΜΜΕ που οφείλουν να δημοσιεύουν τα πεπραγμένα του.

Η προστασία των προσωπικών δεδομένων δεν φαίνεται να υπερτερεί έναντι της ελευθερίας του Τύπου, εκτός από τις περιπτώσεις όπου η σύγκρουση των δύο δικαιωμάτων οδηγεί σε επικράτηση του δικαιώματος του κοινού να πληροφορηθεί γεγονότα και πληροφορίες που αφορούν το υπέρτερο δημόσιο συμφέρον.

Πιο συγκεκριμένα, η επεξεργασία προσωπικών δεδομένων κατά την άσκηση του δικαιώματος στην ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης, σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 1 ν. 4624/2019, επιτρέπεται όταν:

1.    το υποκείμενο των δεδομένων έχει παράσχει τη ρητή συγκατάθεσή του,

2.    αφορά δεδομένα που έχουν προδήλως δημοσιοποιηθεί από το ίδιο το υποκείμενο,

3.    υπερέχει το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα της πληροφόρησης έναντι του δικαιώματος προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα του υποκειμένου, ειδικά για θέματα γενικότερου ενδιαφέροντος ή όταν αφορά δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα δημοσίων προσώπων, και

4.    όταν περιορίζεται στο αναγκαίο μέτρο για την εξασφάλιση της ελευθερίας της έκφρασης και του δικαιώματος ενημέρωσης, ιδίως όταν αφορά ειδικών κατηγοριών δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, καθώς και ποινικές διώξεις, καταδίκες και τα σχετικά με αυτές μέτρα ασφάλειας, λαμβάνοντας υπόψη το δικαίωμα του υποκειμένου στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή.

Σημειώνεται ότι ως δημόσια πρόσωπα έχει γίνει δεκτό ότι νοούνται τα πρόσωπα που ασκούν δημόσια εξουσία καθώς και εκείνα που διαδραματίζουν ρόλο σε οποιονδήποτε τομέα της δημόσιας ζωής, όπως στην πολιτική, την πολιτιστική, επιστημονική, θρησκευτική, οικονομική, καλλιτεχνική, κοινωνική ή αθλητική ζωή. Επισημαίνεται επίσης ότι ως δημόσια πρόσωπα μπορεί να θεωρηθούν, κατά διασταλτική ερμηνεία, εναρμονισμένη προς το Σύνταγμα, και τα λεγόμενα πρόσωπα της επικαιρότητας.

Με βάση τα παραπάνω, η κοινή γνώμη έχει δικαίωμα να γνωρίζει τις ενέργειες των δημοσίων προσώπων και τις συνέπειες των πράξεών τους, ιδίως όταν αυτές επηρεάζουν την κοινωνία ή θίγουν το δημόσιο συμφέρον.

Διαβάστε επίσης:

Μεγάλου (Πειραιώς): Βuyback και μέρισμα 50% των κερδών το 2025

CNBC: Το Antenna Group συζητά την εξαγορά του περιοδικού Time έναντι 150 εκ. δολαρίων

Βloomberg: Οι ελληνικές τράπεζες επισπεύδουν τον μηδενισμό του αναβαλλόμενου φόρου