Ξενία Σερίφου: Τα αρχαία του νησιού βρίσκουν θέση στο εμβληματικό κτίσμα

Όταν κτίσθηκε το 1960 ως ένας από τους πρώτους ξενώνες του προγράμματος «Ξενία», που κατασκευάστηκαν στις Κυκλάδες είχε εντυπωσιάσει για την αισθητική και την πρωτοποριακή αρχιτεκτονική του. Έτσι κι αλλιώς η Σέριφος δεν διέθετε τότε ξενοδοχειακές μονάδες ούτε καν καταλύματα για τους επισκέπτες.

Κι ένα «Ξενία» τέτοιων προδιαγραφών αποτελούσε μια σπουδαία επένδυση εκείνη την εποχή για το νησί και ένα κίνητρο για την προσέλευση επισκεπτών. Σήμερα, σχεδόν εβδομήντα χρόνια αργότερα το αρχιτεκτόνημα του Φίλιππου Βώκου, αλλοιωμένο αισθητικά και έχοντας παραμείνει, χωρίς συντήρηση και χρήση εδώ και μία εικοσαετία, έχει μια νέα ευκαιρία να αξιοποιηθεί, πολιτιστικά αυτή τη φορά, φυλάσσοντας και αναδεικνύοντας την αρχαία κληρονομιά του νησιού.

Η Αρχαιολογική Συλλογή Σερίφου, που βρίσκεται υπό έξωση (!) από το 2012, πρόκειται να εγκατασταθεί σε ένα τμήμα του κτιρίου, ύστερα από παραχώρηση του δήμου Σερίφου στο οποίο ανήκει και ήδη η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων εργάζεται, ώστε να οργανωθεί μία νέα μόνιμη έκθεση για την παρουσίαση της ιστορίας του νησιού μέσα από τα ευρήματα όλων των ερευνών. Αφού προηγουμένως ασφαλώς, συντηρηθεί το κτίριο κατάλληλα.

Για μία 15ετία, με την δυνατότητα ανανέωσης έχει παραχωρηθεί το κτίσμα στην Εφορεία Κυκλάδων, όπως λέει μιλώντας στο mononews ο προϊστάμενός της κ. Δημήτρης Αθανασούλης. Κατά την διάρκεια των εργασιών εξάλλου, θα είναι επισκέψιμη η έκθεση της συλλογής σε τμήμα του χώρου, ώστε να μην υπάρξει κενό. Παράλληλα γίνονται προσπάθειες για την απόδοση της κληροδοτημένης οικίας Γραμματικού Λευιτικού στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, ώστε μετά τις αναγκαίες εργασίες στερέωσης να ενταχθεί σε πρόγραμμα για την αποκατάστασή της, με στόχο τη δημιουργία ενός ακόμη εκθεσιακού χώρου στην Κάτω Χώρα Σερίφου.

Ο ξενώνας

Στο Λιβάδι στην περιοχή του Αβλέμονα είναι κτισμένος ο «Περσέας», ονομασία που πήρε το ακίνητο από τον μυθικό ήρωα, γιο του Δία και της Δανάης. Μαζί όμως απέκτησε με το πέρασμα του χρόνου και νέα αισθητική, που κατέστρεψε τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία.

Εξαιρετικά δείγματα της ελληνικής μοντέρνας αρχιτεκτονικής κίνησης του 1960, όταν ο ΕΟΤ προώθησε ένα πρόγραμμα κατασκευής ξενώνων για την ανάπτυξη του τουρισμού, τα «Ξενία» με τις λιτές γραμμές και τους καθαρούς γεωμετρικούς όγκους τους υπήρξαν μία πραγματική πρωτοπορία.

Με διευθυντή της τεχνικής υπηρεσίας τον σπουδαίο αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη και συνεργαζόμενους, μεταξύ άλλων τον Χαράλαμπο Σφαέλλο, τον Διονύσιο Ζήβα και βέβαια τον Φίλιππο Βώκο αυτά τα ξενοδοχεία, ξενώνες ή τουριστικά περίπτερα, που απλώθηκαν σ΄όλη την Ελλάδα, τόσο σε ορεινές περιοχές όσο και σε νησιά έδωσαν πράγματι το στίγμα μιας ξεχωριστής φιλοξενίας, που ήταν τότε το ζητούμενο. Χωρίς τις σημερινές «πολυτέλειες», αλλά με απλότητα και κομψότητα, αναδεικνύοντας παράλληλα είτε τις ιδιαιτερότητες ενός αστικού ιστού είτε την ελληνική φύση θεωρούνται ακόμη και σήμερα αξεπέραστα για το είδος τους. Πλην όμως παρηκμασμένα, τα περισσότερα σε χειρότερη κατάσταση από τον «Περσέα» της Σερίφου.

Τα αρχαιολογικά ευρήματα

Η Αρχαιολογική Συλλογή της Σερίφου, που δημιουργήθηκε το 1984 από την Επίτιμη Έφορο Αρχαιοτήτων σήμερα, κυρία Φωτεινή Ζαφειροπούλου περιλαμβάνει κυρίως μαρμάρινα γλυπτά, που έχουν βρεθεί στην περιοχή της Χώρας. Η ακριβής θέση τους μάλιστα είναι άγνωστη, καθώς εντοπίσθηκαν διάσπαρτα, κυρίως μέσα και γύρω από εκκλησίες στην περιοχή του Κάστρου.

Είναι ανδρικά και γυναικεία αγάλματα, που χρονολογούνται από τους Κλασικούς ως τους Ρωμαϊκούς χρόνους και σώζονται αποσπασματικά, τμήματα επιτύμβιων στηλών, μαρμάρινα τεφροδόχα αγγεία και επιγραφές. Επίσης όμως και αρχιτεκτονικά μέρη, όπως κιονόκρανα, βάσεις και κομμάτια από ορθοστάτες κ.ά. Τέλος πολλά αποθηκευτικά αγγεία, όπως εμπορικοί αμφορείς για τη μεταφορά υγρών ή στερεών προϊόντων (λάδι, κρασί, σιτάρι, αποξηραμένοι και φρέσκοι καρποί, παστά ψάρια, σπόροι, κ.λ.π.). Ιδιαίτερα ενδιαφέρων είναι ένας μεγάλος, ενεπίγραφος πίθος της Ελληνιστικής περιόδου, καθώς όμως και μικρότερα αγγεία που φθάνουν χρονολογικά ως τον 7ο μ.Χ. αιώνα.

Ένα από τα πρόσφατα ευρήματα εξάλλου, είναι το τμήμα ψηφιδωτού του 3ου μ.Χ. αιώνα, που αποκαλύφθηκε εντός του Ιερού Ναού του Αγίου Ελευθερίου απέναντι από το αρχοντικό Γραμματικού Λευιτικού στην Κάτω Χώρα.

Οι πύργοι

Από την αρχαιότητα η Σέριφος ήταν γνωστή ως άγονο νησί ενώ μία αρχαία πόλη αναφέρεται, που βρισκόταν στην θέση της σημερινής Χώρας, κτισμένη στην κορυφή και τις απόκρημνες πλαγιές του λόφου. Κύρια λατρεία ήταν φυσικά αυτή του ήρωα Περσέα, που συνήθως μάλιστα απεικονιζόταν στα αργυρά νομίσματά της. Στην Ρωμαϊκή εποχή πάντως ήταν τόπος εξορίας, αφού εκεί είχε εξορισθεί επί Τιβέριου ο Κάσσιος Σεβήρος, καθώς και μία γυναίκα η Βιστιλία, που κατηγορούνταν για την ακόλαστη ζωή της.

Κατάλοιπα της αρχαίας πόλης έχουν εντοπισθεί σήμερα στην περιοχή του Πλακανού και Τσιγγούρι από τις ανασκαφές της Εφορείας Αρχαιοτήτων, ενώ εντοιχισμένο αρχαίο οικοδομικό υλικό βρίσκεται σε πολλά μεσαιωνικά και νεότερα κτίρια. Επίσης τα κατάλοιπα ενός κτιρίου της Ελληνιστικής εποχής έχουν βρεθεί στο Δημοτικό Σχολείο αλλά και σε αγρούς στην Κάτω Χώρα. Εκεί πρέπει να υπήρχαν καλοφτιαγμένα οικοδομήματα με ψηφιδωτά δάπεδα και διάκοσμο, καθώς και λουτρικές εγκαταστάσεις. Στοιχεία που φανερώνουν μια άνθηση στις αρχές της Ρωμαϊκής εποχής.

Σημαντικός είναι ο Ασπρόπυργος στα Μαύρα Βολάδια, ένας μαρμάρινος στρογγυλός πύργος του 4ου π.Χ. αιώνα, που χρησιμοποιήθηκε ως 7ο μ.Χ. για λόγους αμυντικούς αλλά και ως παρατηρητήριο, φυλάκιο, φρυκτωρία ή και οχυρά κατοικία. Είχε οπτική επαφή και με άλλους πύργους της Σερίφου, που εντοπίστηκαν σε πολλές, καίριες θέσεις και χρονολογούνται όλοι στην Ελληνιστική εποχή.

Τα μεταλλεύματα

Η κατοίκηση όμως στο νησί είχε αρχίσει από την Πρώιμη εποχή του Χαλκού, δηλαδή την 3η π.Χ. χιλιετία, όπως δείχνουν τα ευρήματα στην περιοχή Πλακάλωνα στο Μεγάλο Λιβάδι. Επίσης κατάλοιπα υπάρχουν και από την Ύστερη Εποχή του Χαλκού – Μυκηναϊκή Περίοδο (1400-1200 π.Χ.).

Ο πλούτος του νησιού όμως ήταν στο γεμάτο ορυκτά υπέδαφός του, όπως κοιτάσματα αιματίτη, μαγνητίτη, χαλκού κ.ά. Δεν είναι περίεργο λοιπόν, που η κατοίκηση ότι άρχισε από την 3η π.Χ. χιλιετία και συνοδεύθηκε από την εκμετάλλευση των μεταλλευμάτων. Η εξόρυξη και επεξεργασία τους συνεχίσθηκε μάλιστα και στα νεότερα χρόνια _ τέλη 19ου με αρχές 20ού αιώνα_ από μεταλλευτικές εταιρείες, που είχαν εγκατασταθεί στο νησί. Στο Μεγάλο Λιβάδι της Σερίφου εξάλλου, είχε κηρυχθεί απεργία το 1916 για τις απαράδεκτες συνθήκες εργασίας των μεταλλωρύχων, κάτι που οδήγησε σε αιματηρές συγκρούσεις και νεκρούς μεταξύ των εργατών.

Σήμερα εντοπίζονται κοιτάσματα χαλκού στη θέση Κούνδουρο, υπολείμματα επεξεργασίας αρχαίων μεταλλευμάτων στην θέση «Σκουριές» στον κόλπο του Αβεσσαλού και αλλού.

Διαβάστε επίσης:

Κατερίνα Γρέγου: Αυτός είναι ο ρόλος του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης

Καβάκος στο Μέγαρο για την Ουκρανία – Στη λάθος πλευρά της Ιστορίας οι συνδικαλιστές