Βλάβες και φθορές στην Εθνική Βιβλιοθήκη – Πώς θα αναστραφούν

Μπορεί το νέο κτίριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος να λειτουργεί υπό ιδανικές πλέον συνθήκες, στην οδό Πανεπιστημίου όμως, το παλιό της κτίριο, το περίφημο οικοδόμημα του Θεόφιλου Χάνσεν, που αποτελεί μαζί με το Πανεπιστήμιο και την Ακαδημία την εκλεκτή «Αθηναϊκή τριλογία» του Νεοκλασικισμού αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα.

Τέσσερα χρόνια μετά την μεταφορά του πολύτιμου περιεχομένου της και την εγκατάστασή της στο ΚΠΙΣΝ η Εθνική Βιβλιοθήκη του κέντρου της Αθήνας δεν έχει ακόμη αποκαταστήσει τις βλάβες και τις φθορές από το χρόνο, που έχουν συσσωρευθεί στο κτίσμα, το οποίο μετρά λειτουργία μεγαλύτερη του ενός αιώνα.

Μερικά από αυτά και συγκεκριμένα όσα αφορούν τη στέγη των έξι συνδετήριων διαδρόμων του κτιρίου προτίθεται να αντιμετωπίσει το υπουργείο Παιδείας με την μελέτη, που κατατέθηκε στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού.

Ειδικότερα πρόκειται για έξι διώροφα κτίρια, που συνδέουν την κεντρική πτέρυγα της Βιβλιοθήκης με τις δύο πτέρυγες που βρίσκονται προς την οδό Ρήγα Φεραίου και την οδό Ιπποκράτους. Πρέπει έτσι, και μεταξύ άλλων, να δοθεί λύση στην πτώση κονιαμάτων από την οροφή και τους τοίχους, στους οξειδωμένους σιδηροπλισμούς, σε ρωγμές αποκόλλησης της τοιχοποιίας (οροφές και τοίχους), στα προβλήματα υγρασίας λόγω αστοχίας του υλικού ή και λόγω της μη ύπαρξης στεγάνωσης, στη διάβρωση σιδηροδοκών κ.ά.

Να προστεθούν εξάλλου, η ανάγκη τακτοποίησης των διαφόρων δικτύων, ακόμη και τα προβλήματα από τα περιττώματα των περιστεριών, που καταστρέφουν τα μάρμαρα.

Πρόκειται για μια σειρά ζητημάτων που χρονίζουν ανεπίτρεπα, παρ΄ότι το κτίριο λειτουργεί και σήμερα, αν και μόνον ως αναγνωστήριο εφημερίδων και περιοδικών από τις συλλογές της Βιβλιοθήκης.

Η προστασία     

Χαρακτηρισμένο ως «κτίριο χρήζον ειδικής προστασίας» από το 1952, το οικοδόμημα έχει ανάγκη όντως ξεχωριστής αντιμετώπισης στο σύνολό του, στην προκειμένη όμως περίπτωση οι όποιες επεμβάσεις είναι σωστικές, δηλαδή θα αντιμετωπίσουν επείγοντα ζητήματα. Έτσι θα έχουν προσωρινό χαρακτήρα και θα είναι αναστρέψιμες, ενώ ιδιαίτερη πρόνοια θα υπάρξει όσον αφορά τη διατήρηση των διακοσμητικών στοιχείων.

Το μέγαρο της Εθνικής Βιβλιοθήκης οικοδομήθηκε στο διάστημα μεταξύ του 1887 και του 1902 με δωρεές των ομογενών επιχειρηματιών από την Κεφαλονιά Παναγή, Μαρίνου και Ανδρέα Βαλλιάνου. Γι΄ αυτό και συχνά αποκαλείται Βαλλιάνειος Εθνική Βιβλιοθήκη. Η χωροθέτησή της στο θέση αυτή προβλεπόταν από το 1842, προκειμένου να βρεθεί δίπλα στο κτίριο του Πανεπιστημίου και της Ακαδημίας, όπως ήταν το όραμα της εποχής.

Τα σχέδια έγιναν από τον Θεόφιλο Χάνσεν ενώ την κατασκευή επέβλεψε ο Ερνέστος Τσίλερ. Πρόκειται για ένα κτίριο δωρικού ρυθμού, που πλαισιώνεται όμως από σκάλες αναγεννησιακού ύφους με καμπύλο σχήμα, περίτεχνα στηθαία και μνημειώδεις φανοστάτες, στοιχεία που του προσδίδουν έναν εκλεκτικιστικό χαρακτήρα.

Αυτές οι σκάλες άλλωστε, όπως αναφέρεται σε μαρτυρίες της εποχής, είχαν προκαλέσει πολλές συζητήσεις. Το κτίριο είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο Πεντέλης, που εδράζεται πάνω σε πειραϊκή πέτρα, όπως και η Ακαδημία, που επίσης σχεδιάστηκε από τον Θεόφιλο Χάνσεν.

Ο Τσίλερ

Η πρόσοψη του κτιρίου υποδιαιρείται σε τρία τμήματα, από τα οποία το κεντρικό χαρακτηρίζεται για το εξάστυλο προστώο του, δωρικού ρυθμού, που είχε ως πρότυπο τον ναό του Ηφαίστου στο Θησείο.  Η διαρρύθμιση του εσωτερικού της Βιβλιοθήκης οφείλεται όμως στον Τσίλερ.

Στον προθάλαμο της κυρίας αίθουσας υπάρχει νεοκλασική πολυχρωμία ενώ το αναγνωστήριο περιβάλλεται από ιωνικό περιστύλιο με οκτώ κίονες στο μήκος και τέσσερις στο πλάτος. Ιδιαίτερος είναι και ο φυσικός φωτισμός, που επιτυγχάνεται από έναν μεγάλο φεγγίτη της οροφής. Εντυπωσιακά όμως είναι και  τα μεταλλικά βιβλιοστάσια της αίθουσας.

Οικονομικοί λόγοι δυστυχώς δεν είχαν επιτρέψει την εκτέλεση του γλυπτού διάκοσμου, που προβλεπόταν για όλο το κτίριο. Μόνη εξαίρεση έγινε στο αέτωμα της πρόσοψης που φιλοτεχνήθηκε από τον βιενέζο γλύπτη Κ. Σβέρτσεκ, ο οποίος είχε επισκεφθεί την εποχή εκείνη την Αθήνα για να μελετήσει τα αετώματα του Παρθενώνα. Στην πρόσοψη τέλος τοποθετήθηκε ο ανδριάντας του Παναγή Βαλλιάνου και στον πρόδομο εκείνοι των αδελφών του, όλα έργα του γλύπτη Γεωργίου Μπονάνου.

Η μετεγκατάσταση της Εθνικής Βιβλιοθήκης Ελλάδος από το 2018 στο νέο της κτίριο στο ΚΠΙΣΝ σηματοδοτεί ασφαλώς και την νέα εποχή με τις ιδιαίτερες απαιτήσεις αλλά και δυνατότητες. Η λειτουργία του ιστορικού κτιρίου όμως, φαίνεται πλέον να εκπίπτει, άγνωστο γιατί.

Ένα κόσμημα της Αθήνας με ιστορία τεράστια, που ωστόσο δεν αξιοποιείται, όπως θα ήταν αναμενόμενο.

Διαβάστε επίσης:

Τα τείχη της Ακρόπολης νοσούν – Απαιτούνται άμεσες επεμβάσεις

Σκάνδαλο στο Λούβρο: Ο πρώην διευθυντής και δύο αρχαιολόγοι σε ανάκριση