Βυζαντινό μνημείο του 13ου αιώνα, η Παρηγορήτισσα της Άρτας σε τροχιά αποκατάστασης

Σπουδαίο βυζαντινό μνημείο του 13ου αιώνα, που πιθανότατα ιδρύθηκε από τον Μιχαήλ Β΄ Κομνηνό Δούκα και σήμερα κατέχει εξέχουσα θέση στην ιστορία της τέχνης είναι ο ναός της Παρηγορήτισσας στην Άρτα, που όπως αποφασίστηκε από το υπουργείο Πολιτισμού πρόκειται να αναστηλωθεί και να αναδειχθεί.

Οι σχετικές μελέτες (τοπογραφική, στατική, αρχιτεκτονική, ηλεκτρομηχανολογική και διαμόρφωσης του περιβάλλοντα χώρου) έχουν ήδη εκπονηθεί και η θετική γνωμοδότηση επ΄αυτών, του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου ανοίγει το δρόμο για την εκτέλεση του έργου.

Η αρχιτεκτονική μελέτη αφορά στη βελτίωση του μνημείου όσον αφορά στην αρχική, φέρουσα ικανότητά του. Έτσι περιλαμβάνει καθαίρεση των επιχρισμάτων στο προστώο, καθώς επίσης και της μεταλλικής σκάλας πρόσβασης στον όροφο στη θέση της οποία θα κατασκευαστεί νέα.

Όσον αφορά τον κυρίως ναό, στις εξωτερικές επιφάνειες προβλέπεται σημειακά η αποκατάσταση των φθαρμένων και ευτελών αρμολογημάτων, που παραμορφώνουν τα δομικά στοιχεία του μνημείου ενώ εσωτερικά θα γίνουν τοπικές ενισχύσεις των κιονόκρανων και των κιόνων που έχουν αστοχήσει. Από τις στέγες εξάλλου, καθαιρούνται τα κεραμίδια με τα οποία είναι επικαλυμμένοι οι πέντε τρούλοι και οι κεραίες της σταυρικής κάλυψης, όπως και από το βάθρο του τυμπάνου του κεντρικού τρούλου.

Οι επεμβάσεις

Η στατική μελέτη περιλαμβάνει επεμβάσεις σε σημεία αστοχιών, με τοπικές ενισχύσεις, στις στάθμες θεμελίωσης ισογείου, υπερώου, στέγης, οροφής και στον κυρίως ναό ενώ προβλέπονται επίσης εγκατάσταση δικτύου φωτισμού, συστήματα ασφαλείας, σχεδίαση υδροδοτικού δικτύου, μέτρα πυρόσβεσης κλπ.

Στο έργο περιλαμβάνεται και η αποχωμάτωση και ανάδειξη του παλαιότερου ναού, που είναι σήμερα καταχωμένος, καθώς και η είσοδος της υπόγειας στοάς, που βρίσκεται στο σημείο. Οι τοίχοι της θα στερεωθούν και θα διευθετηθεί το υπάρχον μονοπάτι πρόσβασης, ώστε να γίνει ασφαλές για ΑμεΑ. Τέλος στον περιβάλλοντα χώρο προβλέπεται να κατασκευαστεί περιμετρικά «πεζοδρόμιο» για την προστασία της βάσης του μνημείου από τα όμβρια.

Σε κάθε περίπτωση «Οι προβλεπόμενες επεμβάσεις αποσκοπούν κατ’ αρχήν στη στερέωση και προστασία του, στην αναβάθμιση της μορφής και της εσωτερικής του διαρρύθμισης, αλλά και στη βελτίωση της προσβασιμότητας σε αυτό το μοναδικό μνημείο», όπως αναφέρει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Σύμφωνα με την ίδια το έργο της συντήρησης και της αποκατάστασης του μνημείου θα ενταχθεί στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο 2021-2027.

Το Δεσποτάτο της Άρτας

«Η Άρτα από τον 13ο αιώνα έγινε σημαντικό κέντρο του βυζαντινού κόσμου ως πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, ανεξάρτητου κράτους, που ιδρύθηκε μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, από τους Σταυροφόρους, το 1204», λέει υπουργός Πολιτισμού.

«Ιδρυτής του Δεσποτάτου ήταν ο Μιχαήλ Α΄ Κομνηνός Δούκας. Το 1231 ανέλαβε τη διακυβέρνηση ο ανιψιός του, Μιχαήλ Β΄ Κομνηνός Δούκας, ο οποίος εκτέλεσε ένα μεγάλο και πολυδάπανο οικοδομικό έργο στην Άρτα. Δεν αποκλείεται λοιπόν, να ήταν και ο ιδρυτής της Μονής και κατασκευαστής της πρώτης φάσης της Παρηγορήτισσας. Στο τέλος του 13ου αιώνα, τη διοίκηση του Δεσποτάτου της Ηπείρου ανέλαβε ο Νικηφόρος Α΄ Κομνηνός Δούκας, ο οποίος με τη σύζυγο του, Άννα Παλαιολογίνα, συγγενή των Παλαιολόγων της Κωνσταντινούπολης επέκτεινε το κράτος και εγκαινίασε σειρά έργων, ανάμεσά τους και τη δεύτερη και σημαντικότερη φάση της Παρηγορήτισσας».

Ιδιόμορφη αρχιτεκτονική

Σύμφωνα με την σύγχρονη έρευνα ο ναός της Παρηγορήτισσας κατασκευάστηκε πιθανότατα ως καθολικό μεγάλης Μονής. Σώζεται άλλωστε και μία σειρά μονώροφων κελιών, τα οποία μπορούν να χρονολογηθούν, σχεδόν συγχρόνως με το καθολικό. Επίσης, σώζεται και μέρος της αρχικής Τράπεζας της Μονής, που αναστηλώθηκε στη σημερινή του μορφή, κατά τις εργασίες του Ορλάνδου, μαζί με τα κελιά και το καθολικό, τη δεκαετία του 1960.

Ο κυρίως ναός είναι ιδιόρρυθμης και μοναδικής τυπολογίας, καθώς στην κατώτερη στάθμη παρουσιάζει τη διάταξη των οκταγωνικών ναών και των σταυροειδών εγγεγραμμένων στον όροφο. Έχει τετράγωνη κάτοψη και πυργοειδή μορφή και καταλήγει ανατολικά σε τρεις τρίπλευρες αψίδες, από τις οποίες η μεσαία είναι ψηλότερη και φθάνει έως το ύψος της στέγης. Στο κέντρο του ο ναός στεγάζεται από ένα μεγάλο δωδεκάπλευρο τρούλο και τέσσερις μικρότερους οκτάπλευρους, στις γωνίες της στέγης. Η είσοδος γίνεται από τη δυτική πλευρά, όπου μια ημικυκλική σκάλα οδηγεί στον νάρθηκα.

Ο γλυπτός διάκοσμος του μνημείου παρουσιάζει πολυμορφία και πρωτοτυπία, κυρίως, λόγω των τόξων των καμαρών, που στηρίζουν τον τρούλο. Αρχικά είχε μαρμάρινο τέμπλο, που καταστράφηκε όμως, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας. Ο Ναός έφερε, επίσης, ψηφιδωτά που χρονολογούνται στα τέλη του 13ου αιώνα και διακοσμούσαν τον τρούλο. Τοιχογραφίες και αγιογραφίες υπάρχουν επίσης σε επάλληλα στρώματα, με τις νεώτερες να χρονολογούνται στον 16ο και 17ο αιώνα ενώ άλλες δεν είναι χρονολογημένες.

Διαβάστε επίσης:
Ιταλία: “Τα νοσοκομεία είναι σε κατάσταση πολιορκίας, λόγω γρίπης και κορονοϊού”, λένε οι Ιταλοί γιατροί

Φινλανδία: Το υπουργείο Άμυνας μπλόκαρε τρεις εξαγορές ακινήτων από Ρώσους

Βουλή: Αίτημα για την σύγκληση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας για τις υποκλοπές, κατέθεσε το ΠΑΣΟΚ