Τζεφ Κουνς: Ο διασημότερος και ακριβότερος καλλιτέχνης του κόσμου στην Ελλάδα

Αρχικά χρησιμοποίησε καθημερινά αντικείμενα, που μπορεί να βρίσκονται παντού. Τοποθέτησε για παράδειγμα δύο διαφορετικούς τύπους ηλεκτρικών σκουπών μέσα σε ψηλά, ακρυλικά δοχεία.

Στη συνέχεια έφτιαξε απίθανα πράγματα όπως μία αναπνευστική συσκευή για δύτες ή μια σωσίβια λέμβο με μπρούτζο. Και μετά, στα τριάντα του πλέον έκανε το γιγάντιο βήμα, που τον εκτόξευσε στην κατηγορία των σούπερ σταρ. Μεταμόρφωσε ένα μικρό, φουσκωτό κουνελάκι σε ένα λαμπερό γλυπτό από ανοξείδωτο ατσάλι. Στη συνέχεια δημιούργησε σκυλιά από μπαλόνια, που έγιναν μνημειώδη και κατασκευάστηκαν από ανοξείδωτο χάλυβα, γυαλισμένο σαν καθρέφτη, με διαφανή χρωματική επίστρωση.

Η πλαστελίνη του γιου του, τον ενέπνευσε για ένα γιγαντιαίο σωρό από αλουμίνιο που σχηματίστηκε από κομμάτια κίτρινα, πράσινα, μοβ, πορτοκαλί και μπλε. Και το περίφημο «Κουτάβι» του έφτασε τα 13 μέτρα ύψος, φτιαγμένο ολόκληρο από χιλιάδες φρέσκα λουλούδια. Αλλά δεν αρνήθηκε και στην πρόκληση –κάθε άλλο- όταν χρησιμοποίησε την τότε (1990) σύζυγό του Ιλάνα Στάλερ (γνωστή ως Τσιτσιολίνα) ως μοντέλο για τη δουλειά του, μια σειρά φωτογραφιών που απεικόνιζαν τους δύο σε σαφείς σεξουαλικές στάσεις. Εικόνες, που προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις… Στην άλλη άκρη ωστόσο, δύο φιγούρες χορευτών μπαλέτου, από αυτές που υπάρχουν πάνω στις κοριτσίστικες τούρτες γενεθλίων έχουν γίνει τελευταία μεγάλα, μαρμάρινα γλυπτά, ζωγραφισμένα ρεαλιστικά.

Πρόκειται για τον Τζεφ Κουνς φυσικά, από τον οποίο δεν μπορεί παρά να περιμένει κανείς, παρά μόνο το απροσδόκητο. «Μου αρέσει να ανακαλύπτω τον εαυτό μου. Μου αρέσει και να δοκιμάζω πράγματα. Γιατί τα βλέπω σαν ευκαιρίες», λέει άλλωστε ο ίδιος. Και τολμά να ανατρέπει και να ανατρέπεται, να προβοκάρει και να προκαλεί, να δημιουργεί αναταραχή. Ένα μέρος κι αυτό της σύγχρονης προώθησης της δημιουργίας, όπως θα έλεγαν πολλοί.

Τα ρεκόρ

Σε λίγες μέρες ο Τζεφ Κουνς θα βρίσκεται στην Ελλάδα. Μεταξύ άλλων για τα εγκαίνια της έκθεσής του στις 21 του μήνα στα Σφαγεία της ΄Υδρας, ύστερα από πρόσκληση του συλλέκτη Δάκη Ιωάννου, του οποίου το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ πραγματοποιεί κάθε χρόνο σπουδαίες εικαστικές εκδηλώσεις.

Είναι γνωστή εξάλλου και η φιλική τους σχέση, όπως και η σχέση συλλέκτη- δημιουργού. Αρκεί να ειπωθεί, ότι ο Δάκης Ιωάννου κατέχει κατά εκτίμηση 38 έργα του Τζεφ Κουνς ενώ ο καλλιτέχνης έχει σχεδιάσει εξωτερικά του γιοτ του Ιωάννου «Guilty», κάνοντας και εκεί μία τολμηρή πρόταση.

Ο πιο ακριβός εν ζωή καλλιτέχνης, που έργο του έχει πωληθεί σε δημοπρασία είναι σήμερα ο Τζεφ Κουνς, καθώς το 2019 το περίφημο κουνέλι του «Rabbit» από ανοξείδωτο ατσάλι πωλήθηκε στους Christie’s για 91,1 εκατομμύρια δολάρια.

Κι άλλα έργα του όμως, έχουν φθάσει ψηλά στις αγορές, όπως το «Hanging Heart (Magenta/Gold)» που το 2007 δόθηκε από τους Sotheby’s της Νέας Υόρκης για 23,6 εκατομμύρια δολάρια (ρεκόρ για την εποχή), ενώ το «Diamond (Μπλε), για 11,8 εκατομμύρια δολάρια από τους Christie’s. Το 2008 το λουλούδι «Balloon Flower» μήκους 3,3 μέτρων πουλήθηκε επίσης στον οίκο για 25,7 εκατομμύρια δολάρια (ένα ακόμη ρεκόρ).

Το 2012 οι «​Tulips» έφεραν κι άλλο ρεκόρ, αφού έφθασαν τα 33,6 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία των Christie’s ενώ το λάδι σε καμβά με τίτλο «Triple Elvis» έφθασε τα 8.5 εκατομμύρια δολάρια. Πέρυσι εξάλλου το «Aqualung» πουλήθηκε σε δημοπρασία από τον οίκο Sotheby’s για 50 εκατομμύρια δολάρια, με τον Τζεφ Κουνς να δηλώνει ότι «Μου κόστισε μόλις 9.000 δολάρια για να το φτιάξω».

Πάντως ένα ακόμη έργο του αναμένεται να βγει σε δημοπρασία στις 28 Ιουνίου, το «Balloon Monkey» (Magenta), προσφορά του ουκρανού δισεκατομμυριούχου ατσαλιού Βίκτορ Πίντσακ, προκειμένου να διατεθούν τα έσοδα για ανθρωπιστική βοήθεια στη χώρα του. Θεωρείται ότι μπορεί να φθάσει τα 12,5 εκατομμύρια δολάρια αν και υπάρχει πιθανότητα να τα ξεπεράσει.

Πρώτα χρόνια

Ο Κουνς γεννήθηκε στο Γιορκ της Πενσυλβάνια το 1955. Ο πατέρας του ήταν έμπορος επίπλων και διακοσμητής εσωτερικών χώρων και όπως λέει ο ίδιος: «Ο μπαμπάς μου με δίδαξε αισθητική. Αυτό δεν σημαίνει ότι μου έκανε μαθήματα ιστορίας της τέχνης. Μου επισήμαινε όμως, πώς τα διαφορετικά χρώματα και οι υφές μπορούν να επηρεάζουν τον τρόπο αντίληψης και αίσθησης». Στην εφηβική του ηλικία είχε πάθος με τον Σαλβαδόρ Νταλί, τόσο που τον είχε επισκεφθεί στον ξενοδοχείο του όταν είχε πάει στην Νέα Υόρκη. Αργότερα μάλιστα, όταν μετά το κολέγιο εργάστηκε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης στο γραφείο συνδρομών ζωγράφιζε με μολύβι πάνω από τα χείλη του, μουστάκι αλά Νταλί.

Ζωγραφική σπούδασε στο Maryland Institute College of Art της Βαλτιμόρης και στο School of the Art Institute του Σικάγο ενώ τα πρώτα χρόνια έκανε διάφορες δουλειές, παράλληλα ωστόσο με την προσπάθειά του να δημιουργήσει στην τέχνη. Από τα πρώτα του έργα ήταν το 1978 τα λεγόμενα «Φουσκωτά», λουλούδια και ένα κουνέλι από μπαλόνια σε διάφορα ύψη και χρώματα. Επίσης οι σκούπες Hoover, τοποθετημένες μέσα σε φωτιζόμενα διαφανή κουτιά. Πρόκειται για τα έργα που παρουσίασε για πρώτη φορά στο New Museum της Νέας Υόρκης το 1980.

Άλλη σειρά έργων, το «The Equilibrium Series» λίγο αργότερα (1983) αποτελείται από μία ως τρεις μπάλες του μπάσκετ, που επιπλέουν σε απεσταγμένο νερό. Ένα έργο που ο καλλιτέχνης είχε ερευνήσει με τη βοήθεια του βραβευμένου με Νόμπελ φυσικού Richard Feynman, το ίδιο που είχε γοητεύσει τον συλλέκτη Δάκη Ιωάννου όταν το πρωτοείδε, αλλάζοντας όπως έχει πει, την στάση του απέναντι στη συλλογή έργων τέχνης. Ο ίδιος έχει πει απλώς, για την ιδέα του με τις μπάλες, πως « Όταν ήμουν αγόρι στην Πενσυλβάνια, οι γείτονές μας είχαν μπάλες που στην αυλή τους. Είναι μέρος του DNA μου».

Η πρόκληση

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1986 το κουνέλι από μπαλόνια χυτεύεται σε ανοξείδωτο χάλυβα, που αστράφτει και γίνεται ένα από τα διασημότερα έργα τέχνης του.

Παράλληλα όμως εξακολουθούν να δημιουργούνται και τα φουσκωτά, που μπορεί να ξεπερνούν τα 15 μέτρα ύψος. Υπάρχει ακόμη η σειρά έργων «Luxury and Degradation» με θέμα το αλκοόλ με ένα ντουλάπι ταξιδιού από ανοξείδωτο χάλυβα για κοκτέιλ, μια καράφα από κρύσταλλο Baccarat και άλλες χειροποίητες αναπαραστάσεις σύνεργων που σχετίζονται με το αλκοόλ, καθώς και ανατυπωμένες και πλαισιωμένες διαφημίσεις για ποτά.

Αλλά και η σειρά «Banality», γλυπτά από κεραμικό, πορσελάνη και ξύλο, όπως το έργο «Michael Jackson and Bubbles», που έχει πωληθεί για 5,6 εκατ. δολάρια. Όπως επίσης το «Made in Heaven» με την Τσιτσιολίνα το 1990 -91 και η «Hanging Heart», μια καλογυαλισμένη. ατσάλινη καρδιά ύψους 2. 7 μέτρων, σε πέντε διαφορετικά χρώματα.

Στη συνέχεια ήρθε το «Split-Rocker», το δεύτερο φλοράλ γλυπτό του, μετά το «Κουτάβι», από ανοξείδωτο ατσάλι καλυμμένο από 27.000 ζωντανά λουλούδια. Όπως έχει πει «Περνούσα πολύ χρόνο στην Ευρώπη και κοίταζα την τέχνη του μπαρόκ και του ροκοκό. Ήθελα λοιπόν ένα στοιχείο που να είναι οργανικό. Γιατί στο τέλος της ημέρας, απομακρύνεσαι και το έργο μένει είναι στα χέρια της φύσης».

Αναγνώριση

Η λίστα των έργων, των εκθέσεων, των συνεργασιών του Τζεφ Κουνς είναι τεράστια αποδεικνύοντας το εύρος του ως καλλιτέχνη και την αναγνώρισή του. Δεν είναι λίγες οι διακρίσεις και τα βραβεία με τα οποία έχει τιμηθεί άλλωστε, σε Ευρώπη και Αμερική, αν και σπουδαιότερες πάντα είναι οι εκθέσεις στα μεγαλύτερα μουσεία και εικαστικές διοργανώσεις του κόσμου.

Όπως στη Μπιενάλε της Βενετίας το 1990, στο Deutsche Guggenheim στο Βερολίνο (2000), το Museo archeologico nazionale di Napoli (2003), στο Château de Versailles το 2008, την αναδρομική του στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Σικάγο (2008), την επίσης αναδρομική το 2014 στο Whitney Museum of American Art στη Νέα Υόρκη και το 2019 στο Μουσείο Ashmolean στην Οξφόρδη και σε πολλά άλλα.

Το 2010 εξάλλου είχε επιμεληθεί την έκθεση έργων της συλλογής Δάκη Ιωάννου στο «New Museum» της Νέας Υόρκης.

Σήμερα ο Τζεφ Κουνς αναγνωρίζεται από μερίδα κριτικών ως ένας από τους δέκα σημαντικότερους καλλιτέχνες του κόσμου. Αν τα νούμερα των πωλήσεων μπορεί να σημαίνουν κάτι είναι αληθές. Δεν λείπουν όμως και εκείνοι που μιλούν επικριτικά για το έργο του και μάλιστα με σκληρά λόγια. Κανείς ωστόσο δεν μπορεί να του αρνηθεί τη αστείρευτη δυνατότητά του μετασχηματισμού των πραγμάτων, την τόλμη της ανατροπής και την προβοκατόρικη φαντασία.

Διαβάστε επίσης:

Αυτοί είναι οι δισεκατομμυριούχοι Έλληνες συλλέκτες στην κορυφή του κόσμου