Το «βασίλειον» καθίδρυμα του Φιλίππου Β’ στις Αιγές εγκαινιάζεται αύριο

Τεράστιο έργο, που απαίτησε χρόνο, πόρους αλλά κυρίως την αφοσίωση των ανθρώπων που με την επιστημονική τους κατάρτιση, την επιμονή και την αποτελεσματικότητά τους ασχολήθηκαν με αυτό, συνιστά η αναστήλωση του ανακτόρου του Φιλίππου Β΄στις Αιγές που θα εγκαινιαστεί αύριο στη 1 το μεσημέρι από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.

Ο πρωθυπουργός θα ξεναγηθεί στο «νέο» πολιτιστικό μνημείο από την επίτιμη Έφορο Αρχαιοτήτων δρα Αγγελική Κοτταρίδη, επιστημονικά και διοικητικά υπεύθυνη του έργου σε όλες τις φάσεις του. Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δε θα παραστεί στα εγκαίνια λόγω της διάγνωσής της με covid.

Επίκεντρο του μεγάλου οικοδομικού προγράμματος, με το οποίο ο Φιλίππος Β΄ (359-336 π.Χ.) εκσυγχρόνισε και αναβάθμισε τις Αιγές, τη βασιλική μητρόπολη των Μακεδόνων, είναι το ανάκτορο, το «βασίλειον» των Αιγών με την αρχαία ονομασία του. Με έκταση περ. 15.000 τ.μ. πρόκειται για  το μεγαλύτερο οικοδόμημα της κλασικής Ελλάδας και είναι ένα  κτίριο λιτό και λειτουργικό αλλά συγχρόνως μνημειακό και επιβλητικό.

Το αρχετυπικό οικοδόμημα χαρακτηρίζεται από την πολυτέλεια των υλικών, την εφευρετικότητα και την τελειότητα της εκτέλεσης, τα απροσδόκητα επιτεύγματα της τεχνολογίας και, συγχρόνως, από τη γεωμετρική καθαρότητα της φόρμας που διαμορφώνει ένα σύνολο απαράμιλλης ηρεμίας, κομψότητας και αρμονίας, όπου όλα υποτάσσονται στη γοητεία του μέτρου.

Το «βασίλειον» καθίδρυμα

Με το μνημειώδες πρόπυλο, που παραπέμπει σε ιερό, τις εντυπωσιακές διώροφες στοές της πρόσοψης, που ανοίγονται στην πόλη και προσκαλούν τους πολίτες να κάνουν χρήση του χώρου τους, το μέγα περιστύλιο γύρω από το οποίο οργανώνονται οι αίθουσες των συμποσίων, την θόλο που σύμφωνα με τις επιγραφές ήταν ιερό του Πατρώου Ηρακλή, τη βιβλιοθήκη- αρχείο και το μικρότερο δυτικό περιστύλιο που εξυπηρετούσε βοηθητικές χρήσεις (παλαίστρα κλπ.) το «βασίλειον» καθίδρυμα των Αιγών στέγαζε όλες εκείνες τις δομές που ήταν απαραίτητες για την άσκηση της πολυεπίπεδης δημόσιας εξουσίας.

Ειδικά το μέγα περιστύλιο των Αιγών, με 16 δωρικούς κίονες σε κάθε πλευρά του, εικονοποιώντας την έννοια του τετραγώνου, είναι το πρώτο του είδους του. Έχοντας έκταση 4.000 τ.μ., χωρούσε τουλάχιστον 8.000 άτομα και μπορούσε να λειτουργήσει ως τόπος συνάθροισης των Μακεδόνων. Αυτός ο τόπος συνάθροισης των πολιτών έτσι, παίρνει εικόνα αυλής και η λέξη γίνεται συνώνυμη με την έννοια της βασιλείας.

Η ακμή και η καταστροφή

Παραδοσιακά στοιχεία και ριζοσπαστικές επινοήσεις συγχώνευσε εξάλλου, με τρόπο εξαιρετικά εφευρετικό ο αρχιτέκτονάς του. Το κτίριο άρχισε να κατασκευάζεται στα μέσα του 4ου π.Χ. αιώνα  και είχε ολοκληρωθεί το 336 π.Χ., όταν ο Φίλιππος Β΄, στο αποκορύφωμα του εορτασμού της παντοδυναμίας του, δολοφονήθηκε, καθώς έμπαινε στο γειτονικό θέατρο. Λίγο μετά, στο μεγάλο περιστύλιο του ανακτόρου ανακηρύχθηκε βασιλιάς των Μακεδόνων ο Αλέξανδρος Γ΄ (Αρριανός, Αλ. Α. 1.25.1 – 2 ) και ξεκίνησε την πορεία που θα άλλαζε τον κόσμο.

Το ανάκτορο όμως καταστρέφεται παραδειγματικά στα μέσα του 2^ου π.Χ. αιώνα, μετά την οριστική κατάλυση του βασιλείου από τους Ρωμαίους του Μέτελλου, το 148 π.Χ. Ό,τι απέμεινε από τη λιθαρπαγή, που συνεχίστηκε για αιώνες, αποκαλύφθηκε με την ανασκαφή που ξεκίνησε το 1865 και συνεχίστηκε τον 20ό αιώνα, τη δεκαετία του 1930 και τις δεκαετίες του 1950-1960.

Στη σύγχρονη εποχή το έργο συντήρησης, στερέωσης, αποκατάστασης και αναστήλωσης του μνημείου, που πραγματοποιήθηκε από την αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας με αυτεπιστασία διήρκεσε από το 2007 μέχρι το 2023 ως συγχρηματοδοτούμενο έργο διαδοχικών ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Ο συνολικός προϋπολογισμός ήταν  20.300.000 ευρώ.

Η διαδικασία εκτέλεσης

Το έργο επεκτάθηκε στο σύνολο της έκτασης του μνημείου (15.000 τ.μ.) και στον περιβάλλοντα χώρο αυτού σε συνολική έκταση περ. 25.000 τ.μ. Έγινε εκ νέου αποκάλυψη των λειψάνων, ανασκαφή και στρωματογραφική τεκμηρίωση, συντήρηση και συστηματική καταγραφή όλων των κινητών ευρημάτων και των λίθινων αρχιτεκτονικών μελών (πολλές δεκάδες χιλιάδες).

Επίσης, τεκμηρίωση και στερέωση των σωζόμενων στοιχείων στην θέση τους, συντήρηση και αισθητική αποκατάσταση των ψηφιδωτών και των μαρμαροθετημάτων των δαπέδων (περ. 1.400 τ.μ.), στερέωση, συμπλήρωση και αποκατάσταση θεμελιώσεων και υποβάσεων, αναστήλωση κιονοστοιχιών επιτόπου και αναστήλωση τμήματος του άνω ορόφου της πρόσοψης στο αίθριο του μουσείου, καθώς και το μεγάλο έργο αντιστήριξης του πρανούς πάνω στο οποίο βρίσκεται το μνημείο.

Να αναφερθεί επίσης, ότι κατά την εκτέλεση της τελικής φάσης του έργου επιβλέποντες ήταν οι: Ολυμπία Φελεκίδου, πολιτικός μηχανικός-αναστηλώτρια, Κική Κυρηττοπούλου, αρχιτέκτων, Εύα Κοντογουλίδου, αρχαιολόγος, Κώστας Τζίμπουλας, συντηρητής αρχαιοτήτων και Γιώργος Κωνσταντινόπουλος, εργατοτεχνίτης. Ο αριθμός των εργαζομένων ΙΔΟΧ κυμάνθηκε από 70-160.

Διαβάστε επίσης:

Από την Πεντέλη στον Παρθενώνα – Η αποθέωση του μνημείου στο βιβλίο Βρετανού συγγραφέα

Ρεκόρ καλλιτεχνών αλλά πτώση του τζίρου – Η αγορά τέχνης σε κάμψη

Με αντίξοες συνθήκες η συντήρηση των «Δεσμωτών του Φαλήρου» – Οι εργασίες συνεχίζονται