Το τελευταίο γεύμα στην Πομπηία – Από τις λιχουδιές ως τις οδοντογλυφίδες

Μαγειρικές παραδόσεις και τελετουργίες φαγητού, εξαίσια εδέσματα και τα καλύτερα κρασιά της Μεσογείου. Μοναδικής τέχνης σκεύη σερβιρίσματος και εκλεπτυσμένες συνήθειες. Όλα ταιριαστά σε μια πλούσια πόλη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που επί αιώνες ζούσε ανέμελα στα πόδια ενός άγριου θηρίου, αγνοώντας πότε θα ξυπνούσε… Πομπηία 79 μ.Χ.

Μεσημέρι ήταν, κι ίσως η έκρηξη του ηφαιστείου να πρόλαβε τους κατοίκους της στο μεσημεριανό γεύμα. Και τα απανθρακωμένα φαγητά, όπως ένα καρβέλι ψωμί που διασώθηκε σαν μόλις να βγήκε από το φούρνο, αυτό δείχνουν. Στην έκθεση «Τελευταίο γεύμα στην Πομπηία: Από το τραπέζι στον τάφο», που παρουσιάζεται στο Legion of Honor των Μουσείων Καλών Τεχνών του Σαν Φρανσίσκο, τρόφιμα και αντικείμενα που συνδέονται με την διατροφή προσφέρουν μιαν άλλη ανάγνωση της ιστορίας της πόλης μέσα από τις γαστρονομικές συνήθειες και επιθυμίες των κατοίκων της. Γιατί η χαμένη πόλη της Πομπηίας παραμένει ένα γοητευτικό, παρ΄ότι δραματικό θέμα, που κεντρίζει το ενδιαφέρον από τότε που πρωτοανακαλύφθηκε, τον 16ο αιώνα ως την ανασκαφή της πολύ αργότερα, καθώς ο Βεζούβιος φρόντισε να σκεπάσει και να διατηρήσει τα μυστικά της κάτω από το παχύ στρώμα τέφρας του.

Από τις λιχουδιές που λάτρευαν οι άνθρωποι της εποχής ως τις οδοντογλυφίδες που χρησιμοποιούσαν μετά το γεύμα, όλα περιλαμβάνονται σ΄αυτήν την έκθεση με 150 περίπου ψηφιδωτά, τοιχογραφίες, γλυπτά, αντικείμενα οικιακής χρήσης και άλλα, που έχουν ανασκαφεί στην Πομπηία, μιλώντας για μια μεγάλη αγάπη στο καλό φαγητό και το ποτό.

Αιώνια πολυτέλεια

Ο πλούτος και η ομορφιά των επαύλεων της Πομπηίας υποδέχεται τους επισκέπτες της έκθεσης με τη μορφή τριών τοιχογραφιών, που με φόντο τον γαλάζιο ουρανό απεικονίζουν καταπράσινους κήπους. Εκπληκτικά έργα τέχνης, που για πρώτη φορά ταξιδεύουν στις ΗΠΑ από το Αρχαιολογικό Πάρκο της Πομπηίας. Μπροστά τους, εύστοχα είναι τοποθετημένο ένα λευκό, μαρμάρινο άγαλμα του Βάκχου, θεού του κρασιού και της γονιμότητας για να θυμίζει στον επισκέπτη την αγάπη της Ρώμης στις γιορτές και τα θεάματα. Δημόσια και ιδιωτικά.

Το μέγεθος των σπιτιών και οι τεράστιες τραπεζαρίες τους με τα ανάκλιντρα είναι απόδειξη καλής ζωής και συνηθειών της ανώτερης τάξης της Πομπηίας, όπως και όλου του αρχαίου κόσμου, που οργάνωνε μεγάλα συμπόσια με άφθονο φαγητό και κρασί, συνοδεία μουσικής, χορού ή και οργίων. Οι κατσαρόλες και τα ταψιά οδηγούν κατ΄ευθείαν στην κουζίνα, τα ασημένια δοχεία μιλούν για την χωρίς αναστολές, επιδιωκόμενη πολυτέλεια κι οι λεπτές, οστέινες οδοντογλυφίδες, που βρέθηκαν μέσα σε ένα μικρό αγγείο υπενθυμίζουν την σημασία στη λεπτομέρεια, αυτή που κάνει τη ζωή πιο όμορφη και άνετη. Με εξαίρεση τους φτωχούς, που ήταν αναγκασμένοι να αναζητούν φαγητό έξω από το σπίτι, αφού ούτε κουζίνες διέθεταν ούτε σκλάβους για την παρασκευή του. Οι ταβέρνες και τα οινοπωλεία ήταν η μόνη λύση κι άλλωστε τα σχετικά ευρήματα από την Πομπηία μαρτυρούν την ύπαρξή τους.

Συμπόσια

Σύκα, δαμάσκηνα, χουρμάδες, ελιές, φακές, φασόλια, καρύδια, αμύγδαλα έχουν βρεθεί απανθρακωμένα, εκτός από το καρβέλι, που ταιριαστά έχει αναδειχθεί στην έκθεση μαζί με μία τοιχογραφία στην οποία ένας υποψήφιος πολιτικός μοιράζει ψωμί προς άγραν ψήφων! Συνταγή αλάνθαστη, με εφαρμογή ως τις μέρες μας, αν και με άλλα δέλεαρ.

Άλλες τοιχογραφίες έχουν παραστάσεις που αναφέρονται σε δημοφιλή πιάτα, όπως ας πούμε ο καμαρωτός κόκορας που εικονίζεται να τσιμπάει τους σπόρους ενός ροδιού, υπόμνηση ότι ο καημένος θα μαγειρευόταν στην συνέχεια με αυτό. Ένα εκπληκτικό μωσαϊκό εξάλλου, στο δάπεδο μιας τραπεζαρίας απεικονίζει μια σειρά από θαλασσινά, που θα διατεθούν στην συνέχεια στο γεύμα. Λειτουργώντας και ως παιχνίδι, αφού κατά την διάρκειά του οι συνδαιτυμόνες θα καλούνταν να αναγνωρίσουν ποια από αυτά βρίσκονταν και στα πιάτα τους. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για ένα εξαιρετικής τέχνης ψηφιδωτό, φτιαγμένο με πολύ λεπτές ψηφίδες, πατώντας στην αρχαία ελληνική τέχνη. Δεν λείπουν όπως και οι τοιχογραφίες με ερωτικά θέματα και συχνά με την απεικόνιση υπερμεγεθών ανδρικών μορίων, που στην αρχαιότητα θεωρούνταν σύμβολα καρποφορίας, ευημερίας και καλής τύχης.

Η καταστροφή

Η αναφορά στην ξαφνική και ολοσχερή καταστροφή έρχεται εξάλλου, κατ΄ αρχάς μέσα από ένα απλό, αλλά ιδιαίτερα εντυπωσιακό μωσαϊκό, που βρισκόταν στο δάπεδο μιας τραπεζαρίας.

Σήμερα ο ιδιοκτήτης της θα θεωρούνταν, ότι έχει τουλάχιστον παράξενο χιούμορ, αφού στο μωσαϊκό εικονίζεται ένας χαμογελαστός σκελετός (!), που μεταφέρει δύο κανάτες με κρασί.

Παράσταση που επιδέχεται πάντως και άλλης ερμηνείας, ότι δηλαδή οι προσκεκλημένοι θα έπρεπε να έχουν στο μυαλό τους το πεπερασμένο της ανθρώπινης ζωής, άρα να την περνούν όσο γίνεται καλύτερα. Ή ακόμη να αναφέρεται σε τελετουργικά συμπόσια αφιερωμένα στους νεκρούς για μία ευτυχισμένη μετά θάνατον ζωή, όπου η γιορτή με το καλό φαγητό και το κρασί θα συνεχιζόταν ανάμεσα σε συγγενείς και συντρόφους. Και η έκθεση κλείνει με ένα από τα θύματα της έκρηξης του ηφαιστείου, μία γυναίκα που έχασε τη ζωή της σε ηλικία 30 με 40 χρονών σε μια πόλη μόλις 2,5 μίλια από την Πομπηία.

Η κατακλυσμική έκρηξη και η εξαφάνιση μέσα σε ελάχιστο χρόνο της Πομπηίας και όλης της γύρω περιοχής αποδίδεται τέλος, με σύγχρονα μέσα και μ΄ένα τρόπο, που μπορεί να θυμίζει μια ταινία καταστροφών του Χόλιγουντ, μόνο που πρόκειται για αληθινή ιστορία με τους ανθρώπους που είδαν τον κόσμο τους να διαλύεται σε μια στιγμή. Ζωές, υπάρχοντα, μαζί και οι τελετουργίες φαγητού και οι μαγειρικές παραδόσεις…

Διαβάστε επίσης:

Λάρα Σταφυλοπάτη: «Θαυμάζω όσους πάνε βαθιά μέσα τους», ομολογεί

Ύμνος στο «Κάλλος» στη μεγάλη έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης – Από τον Νίκο Σταμπολίδη

Το αρχαιολογικό πάρκο της Βεργίνας είναι γεγονός – Και «Τοίχος Μνήμης» στην Βέροια