Το ταξίδι της τέχνης – Στα νησιά η εικαστική κίνηση του θέρους

Από την Πάτμο στη Λέρο, από εκεί στην Ύδρα και ως την Κύμη. Ή και με αλλαγή στη σειρά, αρκεί οι ταξιδιώτες του καλοκαιριού να επωφεληθούν και από την εικαστική δράση που έχει μεταφερθεί από το κέντρο στην περιφέρεια.

Στην γκαλερί Kapopoulos Fine Arts στο ιερό νησί της Πάτμου εκθέτει από τις 23 Ιουλίου μια σειρά νέων έργων του με τίτλο «Πέρασμα» ο Σωτήρης Σόρογκας εμβαθύνοντας πάντα στην έννοια του χρόνου και στην φθαρτότητα των πραγμάτων, αγγίζοντάς τα με μοναδική τρυφερότητα. «Με μια πορεία που μετρά περισσότερο από μισό αιώνα ζωγραφικών κατακτήσεων, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παντού στον κόσμο, η παρουσία του δημιουργού στο ιερό νησί της Πάτμου δεν είναι ξεκομμένη από τα αιώνια μνημεία της», όπως αναφέρει ο επιμελητής της έκθεσης, ιστορικός τέχνης Γιώργος Μυλωνάς. Προσθέτοντας ακόμη πως παρόμοια με τους ανώνυμους αγιογράφους του νησιού, ο σπουδαίος ζωγράφος μπορεί με το έργο του να μοιραστεί με το κοινό μιαν αλήθεια. Ότι οι εικόνες του εμπεριέχουν μια νοητή συμφιλίωση με τον άνθρωπο και την αδυναμία του, μια τρυφερή εγκαρτέρηση για το αναπόδραστο τέλος.

Να σημειωθεί, άλλωστε, ότι στα χρόνια των σπουδών του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών ο Σόρογκας είχε μαθητεύσει στην αγιογραφία κοντά στον Κωνσταντίνο Γεωργακόπουλο, μαθητή του Κόντογλου στο εφαρμοσμένο εργαστήριο νωπογραφίας και φορητής εικόνας αλλά κι ως νεαρός ζωγράφος εργάστηκε στην συντήρηση παλαιών μεταβυζαντινών εικόνων.

Παλιά ξύλα και σκουριά

«Κάνοντας παραλλήλως και δικές μου εικόνες, μιμούμενος τις παλιές, μεγάλωσε η αγάπη και το ενδιαφέρον μου γι’ αυτήν την υπέροχη ζωγραφική», έχει πει ο ίδιος καλλιτέχνης, εξηγώντας, ότι «ήταν μια προωθημένη άσκηση χρωματικής ευαισθητοποίησης, εξαιρετικά χρήσιμη για έναν ζωγράφο που κυνηγάει και στη ζωγραφική του, την απόδοση μιας σκουριάς ή το απροσδιόριστο χρώμα ενός παλιού ξύλου».

Και γεγονός είναι, ότι αυτές οι παλιοκαιρισμένες εικόνες πάνω σε ξύλο, που έφερε τα τραύματα του χρόνου επανήλθαν αργότερα στην δική του ζωγραφική, διυλισμένες μέσα από την δική του οπτική και ασφαλώς με την αφαιρετικότητα της εικαστικής του γλώσσας. Ήταν μια ιδιότυπη και επιδραστική θητεία, όπως λέει ο Γιώργος Μυλωνάς, που οδήγησε τον ζωγράφο να έρθει σε επαφή με την πάτινα του χρόνου κι έτσι να μεταφέρει στο προσωπικό του ιδίωμα τη σκουριά ως αξία αισθητική. Ενώ παράλληλα το εκτυφλωτικό λευκό που απλώνεται στα τελάρα του αποδίδει στα θέματά του ιδιότητες εξωχρονικές, αποκαλυπτικού χαρακτήρα.

Η έκθεση στην Kapopoulos Fine Arts, στην κεντρική πλατεία της Χώρας, θα διαρκέσει ως τις 4 Αυγούστου.

Η Λέρος στο επίκεντρο

Μια ομαδική έκθεση με εγκαταστάσεις σε έξι ιστορικά τοπόσημα της Λέρου από ξένους και έλληνες καλλιτέχνες, όπως ο διάσημος Γουίλιαμ Κέντριτζ, ο Πολωνός Πάβελ Αλτχάμερ αλλά και ο Έλληνας Κωστής Βελώνης παρουσιάζεται στο νησί διερευνώντας την πολύπλοκη σχέση μεταξύ του χρόνου, του νερού και της ιστορίας του. Η έκθεση με τίτλο «All Things Become Islands Before My Senses» οργανώνεται από την καλλιτεχνική πλατφόρμα Perasma με έδρα την Κωνσταντινούπολη και είναι δομημένη έτσι, ώστε να παρουσιάζει την ιστορία, όχι ως μια ευθύγραμμη αφήγηση αλλά ως ένα κολάζ από αλληλεπικαλυπτόμενες εμπειρίες και αναμνήσεις.

«Εισάγοντας την ιδέα των νησιών ως θραυσμάτων, επιδιώκουμε να θέσουμε ερωτήματα γύρω από την ιδέα, ότι οι μεμονωμένες στιγμές και ιστορίες συνενώνονται για να σχηματίσουν ένα μεγαλύτερο, ουσιαστικό σύνολο και η πλούσια αρχιτεκτονική φυσιογνωμία του νησιού, που χαρακτηρίζεται από τον αστικό νεοκλασικισμό και τον πρώιμο ιταλικό μοντερνισμό, σε συνδυασμό με την αρχαϊκή παράδοση και τη φύση του νησιού, αποτελεί το ιδανικό σκηνικό της έκθεσης», όπως λένε οι δύο επιμελήτριες Burcu Fikretoğlu και Gizem Naz Kudunoğlu.

Τέχνη και Ιστορία

Με τον τίτλο προερχόμενο από στίχο του ιταλού λογοτέχνη Τσέζαρε Παβέζε (από το ποίημά του «Πάθος για Μοναξιά») η έκθεση περιλαμβάνει νέα και παλαιότερα έργα τέχνης, τα οποία θα εγκατασταθούν και θα προσαρμοστούν από τους καλλιτέχνες που «συνομιλούν» με το ιστορικό πλαίσιο του νησιού, σε συγκεκριμένους χώρους. Συγκεκριμένα:

Στο Δημοτικό Σχολείο Λακκίου, ένα εμβληματικό κτίριο της Ιταλικής Ρασιοναλιστικής Αρχιτεκτονικής, που ολοκληρώθηκε τη δεκαετία του 1930 ως μέρος της νέας αστικής ανάπτυξης κατά την ιταλική κατοχή του νησιού.

Στο Muro d’Ascolto στην κορυφή του Όρους Πατέλα, που είχε κατασκευαστεί πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με σκοπό την ανίχνευση και τον εντοπισμό εχθρικών αεροσκαφών που προσέγγιζαν το νησί χρησιμοποιώντας ηχητικά κύματα.

Στην αλλοτινή Ιταλική Πυροβολαρχία PL288 στο Διαπόρι – εγκαταλελειμμένη πλέον – όπου τοιχογραφίες από τους πρώην κατακτητές του νησιού, απεικονίζουν αντίγραφα έργων φημισμένων ζωγράφων, όπως του Μπρούγκελ του Πρεσβύτερου.

Επίσης στον Ναυτικό Όμιλο Λέρου, που ιδρύθηκε το 1979, ένα κτήριο αποθήκευσης πυρομαχικών στο 3ο Κουλούκι στο Λακκί. Και τέλος στο Perasma Space, έναν εκθεσιακό χώρο, που διαμορφώθηκε στην Κατοικία Ε. Κανδιόγλου, ένα νεοκλασικό αρχοντικό χτισμένο, το 1886, στην Αγία Μαρίνα

Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 18 Αυγούστου και αποτελεί τη δεύτερη εκδοχή του The Leros Project, που άρχισε το 2023 από το Perasma.

Το πανηγύρι των εικόνων

Ένα αφιέρωμα στον Μάικλ Λόρενς, τον ιδιαίτερο δημιουργό, που υπήρξε ζωγράφος, γλύπτης και συγγραφέας αλλά και λάτρης της Ύδρας, ένας από τους καλλιτέχνες που ταυτίστηκαν με τη ζωή της ενσωματώνοντάς την στο έργο του παρουσιάζουν τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και το Ιστορικό Αρχείο- Μουσείο Ύδρας. Με τίτλο «Χορευτής στην Ύδρα» η έκθεση αποδίδει την νενομισμένη τιμή στον αμερικανό στην καταγωγή Λόρενς, που έζησε στο νησί για περίπου τρεις δεκαετίες ως τον θάνατό του, το 2021 δημιουργώντας ζωγραφικά και γλυπτά έργα, μέσω των οποίων μοιράστηκε την Ύδρα ως μια εμπειρία οικουμενική.

«Ο κόσμος των εικόνων του ήταν για τον ίδιο ένα αληθινό πανηγύρι, ένας ανέμελος χορός, ένα αέναο μπαλέτο από χορευτές, ακροβάτες, παλιάτσους, όμορφες γυναικείες φιγούρες και φιλοσόφους, σπίτια της Ύδρας, μοσχομυριστά λουλούδια και ανέμελα ζώα του νησιού», όπως λέει η διευθύντρια του ΓΑΚ/ΙΑΜΥ, Ντίνα Αδαμοπούλου. Εξηγώντας επίσης, πως με όλα αυτά ο Λόρενς κατάφερνε να “μεταγγίσει” τη δική του ζωντάνια, τη δική του αισιόδοξη πλευρά της ζωής. «Οι ατέλειωτες ώρες μοναχικού διαλογισμού που είχε επιλέξει ως εσωτερική του ανάγκη, η καλλιτεχνική του έμπνευση και η συνακόλουθη δημιουργία ήταν για εκείνον ένα είδος αληθινής όσο και συνειδητής τελετουργίας», προσθέτει η ίδια.
Υδραίος από επιλογή

Ο Μάικλ Λόρενς είχε σπουδάσει ζωγραφική και γλυπτική (Bard College και UCLA) και για πολλά χρόνια η ζωή του ήταν γεμάτη από ταξίδια εκθέτοντας σε μητροπόλεις της τέχνης. Σε εποχές εξάλλου, που δεν υπήρχε η ευκολία του διαδικτύου, είχε παρουσιάσει το έργο του σε μεγάλες γκαλερί των Η.Π.Α. – Λος Άντζελες, Νέα Υόρκη, Πάλο Άλτο και Ντένβερ – ενώ δεν ήταν άγνωστος στα ευρωπαϊκά κέντρα.

Όταν έφθασε όμως στην Ύδρα γοητεύτηκε από το ελληνικό φως και δεν το εγκατέλειψε. Στον ιδιαίτερο ρυθμό του νησιού ανακάλυψε τη δική του πηγή έμπνευσης και αφέθηκε στον ρωμαλέο πλούτο των χρωμάτων υπηρετώντας ένα είδος νοσταλγικού συμβολισμού, που ο ίδιος είχε ονομάσει «ποιητικό εξπρεσιονισμό»!

Εξαιρετικά αγαπητός στον κόσμο της Ύδρας αλλά και στους ξένους επισκέπτες θεωρούνταν με τα χρόνια κι αυτός ένας Υδραίος, ενώ ανήκοντας στους ευεργέτες του νησιού, άφησε μια μεγάλη ζωγραφική και γλυπτική παραγωγή υπέρ των σκοπών του ΓΑΚ/ΙΑΜΥ. Τα έργα του μέσα στις προθήκες του Μουσείου είναι ριζωμένα με τον τόπο όπως τα λαϊκά τεχνουργήματα. Η έκθεση διαρκεί ως τις 31 Ιουλίου.

Η χειροτεχνία αλλιώς

Μια μεγάλη έκθεση με ιδιαίτερη θεματική, που περιστρέφεται γύρω από την χειρωναξία, δίνοντας έμφαση στην υλικότητα και στο χειροποίητο αντικείμενο εγκαινιάζεται στις 27 Ιουλίου στο Αρχοντικό Χρυσανθόπουλου στον Πύργο Κύμης. Με την συμμετοχή 42 καλλιτεχνών με περισσότερα από 70 έργα τους, τα οποία συνομιλούν με την ξεχωριστή ατμόσφαιρα του κτηρίου και τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες του λαϊκού καλλιτέχνη του 19ου αιώνα Σωτήρη Χρυσανθόπουλου, η έκθεση, χτίζοντας πάνω σ’ αυτήν την κληρονομιά έχει τίτλο «Η εσωτερική πλευρά του ανέμου» δανεισμένο από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Μίρολαντ Πάβιτς.

Πολλοί από τους καλλιτέχνες είναι αυτοδίδακτοι, παράλληλα όμως, με γνωστούς, σύγχρονους δημιουργούς ή και παλαιότερους. Όπως οι Πέννυ Γκέκα, Ρία Δάμα, Χριστίνα Μήτρεντσε και Σοφία Σιμάκη, που έχουν φιλοτεχνήσει έργα ειδικά για την έκθεση, αντλώντας έμπνευση από αντικείμενα της οικίας του Χρυσανθόπουλου, από κεντήματα της οικογένειας του επιμελητή της έκθεσης Χριστόφορου Μαρίνου και από την πολιτιστική ιστορία της Κύμης.

Η έκθεση επίσης, ξαναφέρνει στο προσκήνιο το έργο της σημαντικής κεραμίστριας Μαρίας Βογιατζόγλου και τις ταπισερί της Νίκης Καναγκίνη ενώ συγχρόνως αναδεικνύει το ζωγραφικό έργο του Μοναχού Νικόδημου και του αρχιτέκτονα Τάκη Τερζόπουλου.

Μέσα από τη συμμετοχή του αρχιτέκτονα Διονύση Σοτοβίκη επιχειρείται ένας διάλογος με τον Αλέξανδρο Ροδάκη και το περίφημο σπίτι του στον Μεσαγρό Αίγινας. Ενώ ιδιαίτερες υπομνήσεις είναι οι ταπισερί του αυτοδίδακτου καλλιτέχνη Στάθη Κατσαρέλη και μία φορητή εικόνα («Τοπίο του θεσσαλικού κάμπου») του λαϊκού ζωγράφου Αθανάσιου Παγώνη (1820-1884). Παράλληλα ξεχωριστή παρουσία στην έκθεση έχει η ομάδα ΑΦΗ, η οποία, από το 1979 έως σήμερα, ισορροπώντας μεταξύ εικαστικών και εφαρμοσμένων τεχνών έχει χαράξει τη δική της διαδρομή, επιμένοντας στην αργή χειρωνακτική κατασκευή ιδεών.

Το Αρχοντικό Χρυσανθόπουλου

Κι όλα αυτά σε ένα εκπληκτικό κτήριο των μέσων του 19ου αιώνα, το οποίο έχτισε ο Σωτήρης Χρυσανθόπουλος όταν εγκαταστάθηκε στην Κύμη από την Αχαΐα από όπου καταγόταν.

Αυτοδίδακτος τεχνίτης καθώς ήταν, ασχολήθηκε με την αγιογραφία, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, την ξυλογλυπτική και διακόσμησε το αρχοντικό του με τοιχογραφίες, προσωπογραφίες δικές του και των μελών της οικογένειάς του, κατασκεύασε τα έπιπλα του σπιτιού και μια σειρά γλυπτά που κοσμούν τους εξωτερικούς τοίχους.

Πέθανε γύρω στο 1900 και ο γιος του, Κωνσταντίνος, υπήρξε επίσης αγιογράφος. Το 1991 το αρχοντικό δωρίθηκε από την εγγονή του, Αρετούσα Χρυσανθοπούλου, στον Μορφωτικό και Εκπολιτιστικό Σύλλογο Κύμης, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως μουσείο.

Πράγματι το Αρχοντικό Χρυσανθόπουλου προορίζεται για Μουσείο Παλαιοντολογικών Ευρημάτων της Περιοχής της Κύμη αλλά δε έχει ανοίξει ποτέ ως τώρα τις πόρτες του στο κοινό. Έτσι στόχος της έκθεσης είναι, να φέρει τους Ευβοιώτες πιο κοντά στη σύγχρονη τέχνη και στις σύγχρονες καλλιτεχνικές πρακτικές. Αξίζει να σημειωθεί, ότι είναι η πρώτη έκθεση μεγάλης κλίμακας που πραγματοποιείται στην ευρύτερη περιοχή της Κύμης-Αλιβερίου και μία από τις λίγες στην Εύβοια, σε αντίθεση με άλλα νησιά που φιλοξενούν κάθε καλοκαίρι εκθέσεις σύγχρονης τέχνης στα μουσεία τους.

Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 25 Αυγούστου.

Διαβάστε επίσης:

Εργοστάσιο Τσαούσογλου: Έτοιμη η μελέτη για την μετατροπή του σε χώρο πολιτισμού

Ο Πάμπλο Πικάσο και ο κουρέας του: Μια απροσδόκητη φιλία σε έκθεση

Η Νίκη της Σαμοθράκης στα δέκα έργα τέχνης για να δείτε απαραιτήτως στο Παρίσι