Το ρολόι της Μαρίας Αντουανέτας – Ένα αριστούργημα με ιστορία αιώνων σε έκθεση

«Ας φάνε παντεσπάνι!». Είτε η Μαρία Αντουανέτα είπε στ΄ αλήθεια αυτά τα περιβόητα λόγια είτε όχι -οι ιστορικοί λένε το δεύτερο- έχουν φθάσει ωστόσο σήμερα να συμβολίζουν την απίστευτη χλιδή μέσα στην οποία έζησε η τελευταία βασίλισσα της Γαλλίας:

Σε μαρμάρινα παλάτια, σ΄ένα κόσμο που η υπερβολή δεν ήταν ποτέ αρκετή, περιτριγυρισμένη από αντικείμενα άφθαστης ομορφιάς και πλούτου, μέσα στα πολυτελή της φορέματα και τα πανάκριβα, αστραφτερά κοσμήματα.

Και δεν είναι περίεργο, που τα υπάρχοντα της Μαρίας Αντουανέτας, όταν βγαίνουν σε δημοπρασία πωλούνται εκατομμύρια και όχι μόνο λόγω της ιστορικής τους σημασίας.

Ως κόρη του αυτοκράτορα της Αγίας Ρώμης Φραγκίσκου Α΄ και σύζυγος του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ τα ρούχα και τα κοσμήματα της Αντουανέτας είχαν σχεδιαστεί από τους καλύτερους τεχνίτες και είχαν κατασκευαστεί από τα ακριβότερα υλικά.

Γι΄αυτό και το τρίκλωνο μαργαριταρένιο κολιέ της από 119 μαργαριτάρια αλμυρού και γλυκού νερού πουλήθηκε για 2,2 εκατομμύρια δολάρια ενώ μία από τις πολλές συλλογές διαμαντιών της βγήκε στο σφυρί για 9,3 εκατομμύρια δολάρια κι ένα από τα πιο αγαπημένα μενταγιόν της συγκέντρωσε 36 εκατομμύρια δολάρια όταν δημοπρατήθηκε στους Sotheby’s.

Όλα αυτά ωστόσο, ωχριούν μπροστά στο χαμένο, ως πριν δεκαοχτώ χρόνια ρολόι της.

Πρόκειται για το πιο διάσημο ρολόι στον κόσμο, το Breguet’s No. 160 με τουλάχιστον 823 κινούμενα μέρη, που κατασκευάστηκε ειδικά για τη Μαρία Αντουανέτα, ασχέτως αν δεν έφθασε ποτέ σ΄αυτήν, αφού την πρόλαβε η Επανάσταση και η γκιλοτίνα.

Τώρα όμως, θα παρουσιαστεί στην έκθεση «Βερσαλλίες: Επιστήμη και Λάμψη» που θα εγκαινιαστεί στις 12 Δεκεμβρίου στο Μουσείο Επιστημών του Λονδίνου στο πλαίσιο της διερεύνησης των επιστημονικών καινοτομιών, που επιτεύχθηκαν στην γαλλική, βασιλική αυλή πριν την Επανάσταση.

Γιατί μπορεί τα μέλη της αριστοκρατίας να παρακολουθούσαν με δέος τα άνευ προηγουμένου θεάματα της εποχής , όπως ένα ιπτάμενο, γιγαντιαίο μπαλονιού πάνω από τα κεφάλια τους, ένα αερόστατο δηλαδή, που πραγματοποιούσε την πρώτη γαλλική πτήση πάνω από το Παλάτι των Βερσαλλιών, κανείς τους όμως δεν ήξερε ,ότι ένα άλλο αξιοσημείωτο επίτευγμα είχε ξεκινήσει αθόρυβα.

Ο μυστηριώδης θαυμαστής

Εκπληκτικά ρολόγια έχουν κατασκευαστεί για βασιλιάδες, βασίλισσες και ηγεμόνες από την εφεύρεση του φορητού, μηχανικού ρολογιού τον 16ο αιώνα. Αλλά κανένα δεν έχει την απίστευτη ιστορία αυτού ρολογιού, που εκτείνεται σε τέσσερις αιώνες, τρεις χώρες, μια επανάσταση, μια κλοπή και μια εντυπωσιακή επανεμφάνιση.

Γιατί αυτό το ρολόι με το κρυστάλλινο καντράν και τη διακόσμηση από ζαφείρια, πλατίνα, ρουμπίνι και χρυσό έζησε περισσότερο από τον δημιουργό του, το βασίλειο της Γαλλίας όπως ήταν γνωστό ως εκείνη την εποχή ενώ συνεχίζει να εντυπωσιάζει τους ανθρώπους μέχρι σήμερα.

Η παραγγελία γι΄αυτό το πλέον περίπλοκο και ακριβό ρολόι της εποχής του είχε δοθεί στον διασημότερο τότε, ωρολογοποιό, τον Αμπραχάμ-Λουί Μπρεγκέ ειδικά για την Μαρία Αντουανέτα.

Η ταυτότητα του ανθρώπου όμως, που έκανε την παραγγελία παραμένει μυστηριώδης. Αν και, δεδομένης της εξαιρετικής και ακριβής φύσης της είναι πολύ πιθανό να ήταν θαυμαστής της βασίλισσας.

Κάποιοι πιστεύουν έτσι, ότι επρόκειτο για τον κόμη Χανς Άξελ φον Φέρσεν, έναν σουηδό αριστοκράτη, που ήταν στενός φίλος της βασίλισσας και υπερασπίστηκε ατρόμητα βασιλική οικογένεια κατά τη διάρκεια της Επανάστασης.

Αν και δεν υπάρχουν στοιχεία, ότι ο φον Φέρσεν και η Μαρία Αντουανέτα ήταν κάτι παραπάνω από φίλοι, έχει προταθεί ότι αναφερόταν στη βασίλισσα, όταν έγραφε αυτό στην αδερφή του: «Αποφάσισα να μην παντρευτώ ποτέ. Θα ήταν αφύσικο… Δεν μπορώ να ανήκω στο ένα άτομο που πραγματικά θέλω… Γι’ αυτό προτιμώ να μην ανήκω σε κανέναν».

Η παραγγελία

Χάρη στη διατήρηση των αρχείων Breguet, μπορούμε σχεδόν να ακούσουμε τον άγνωστο πελάτη να διατυπώνει τις απαιτήσεις του στον ωρολογοποιό: «Ο χρυσός πρέπει να αντικαταστήσει παντού τον ορείχαλκο…», αναφέρεται σ΄αυτά τα αρχεία και «όλες οι ‘‘επιπλοκές’’ που είναι πιθανές και γνωστές θα πρέπει να ενσωματωθούν». (Οι «επιπλοκές» είναι ένας τεχνικός ωρολογιακός όρος για λειτουργίες των ρολογιών, πέρα από την ένδειξη της ώρας.)

Απαντώντας εξάλλου σε μια ερώτηση σχετικά με το κόστος το ρολογιού, ο πελάτης είχε απαντήσει, ότι δεν τίθεται κανένα όριο αναφορικά με τον χρόνο κατασκευής ή την τιμή».

Έτσι, και δεδομένου ότι οι ωρολογοποιοί του διαμετρήματος του Μπρεγκέ ήταν γνωστοί για την ποιότητα εργασίας τους, αλλά όχι για την ταχύτητά τους, ο Μπρεγκέ θα χρειαζόταν αρκετές δεκαετίες για να ολοκληρωθεί το ρολόι.

Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ και η Μαρία Αντουανέτα ήταν και οι δύο θαυμαστές των ρολογιών του Μπρεγκέ. Breguet. Η ίδια η βασίλισσα είχε πολλές από τις δημιουργίες του και τον συνιστούσε στην ευρύτερη βασιλική αυλή και στους καλεσμένους τους. Ενώ, ακόμη κι όταν ήταν φυλακισμένη το 1792, το έτος πριν από την εκτέλεσή της είχε ζητήσει «ένα απλό ρολόι Breguet».

Η περιπέτεια αρχίζει

Ο Φον Φέρσεν είχε επηρεαστεί ε πολύ πάντως, από την απώλεια της βασίλισσας λέγοντας πως «Έχασα τα πάντα. είχε σε αυτόν τον κόσμο…. Αυτός που αγάπησα τόσο πολύ, για τον οποίο θα είχα δώσει τη ζωή μου χίλιες φορές, δεν υπάρχει πια». Ο ίδιος πέθανε στη Σουηδία μερικά χρόνια αργότερα, το 1810, δολοφονημένος από όχλο κατά τη διάρκεια μιας περιόδου λαϊκής αναταραχής.

Όσο για την δημιουργία του ρολογιού σταμάτησε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης αλλά και για μερικά χρόνια μετά, καθώς ο Μπρεγκέ αναγκάστηκε να καταφύγει στην Ελβετία.

Αφ΄ότου όμως, επέστρεψε στη Γαλλία, το 1792 η δουλειά συνεχίστηκε για τις επόμενες δύο δεκαετίες.
Τα αρχεία του Breguet αποκαλύπτουν, ότι το ρολόι ολοκληρώθηκε το 1827, μόλις τρία χρόνια πριν από το θάνατο του Αμπραχάμ-Λουί Μπρεγκέ και η υπογραφή «Breguet et fils» μας λέει, ότι ο γιος του συμμετείχε στο φινίρισμα.

Στη συνέχεια παρέμεινε για ένα διάστημα την κατοχή της εταιρείας Breguet ενώ ο πρώτος καταγεγραμμένος ιδιοκτήτης του ήταν ο Μαρκήσιος ντε λα Γκρογιέ, ο οποίος ως είχε υπάρξει παράνυφος στα νιάτα του, της Μαρίας Αντουανέτας. Όταν όμως πέθανε, το ρολόι βρισκόταν στο εργαστήριο του Μπρεγκέ για επισκευή, έτσι η οικογένεια έγινε για άλλη μια φορά θεματοφύλακάς του.

Η κλοπή

Στη συνέχεια, το ρολόι πέρασε από διάφορους συλλέκτες ώσπου το 1917 αγοράστηκε από τον σερ Ντέιβιντ Λάιονελ Σάλομον του Τάνμπριτζ Γουέλς, ένα δικηγόρο και βιομήχανο, που είχε πάθος για τα ρολόγια και είχε συγκεντρώσει μία αξιοσημείωτη συλλογή. Ο ίδιος έλεγε μάλιστα ότι «Το να κατέχεις ένα καλό ρολόι Breguet είναι σαν να έχεις το μυαλό μιας ιδιοφυΐας στην τσέπη σου».

Μετά τον θάνατό του, η κόρη του δώρισε τη συλλογή του στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης του Λ.Α, Μέιερ, που ιδρύθηκε το 1974 και το ρολόι εκτέθηκε εκεί. Ως το 1983 όμως, που το έκλεψαν.

Ο κλέφτης είχε σκαρφαλώσει στο κτήριο και είχε μπει στο εσωτερικό από ένα στενό παράθυρο. Αφού άνοιξε τρύπες στις προθήκες έφυγε με 100 ρολόγια, αρκετούς πίνακες και λίγα βιβλία. Δεν πιάστηκε ποτέ και τα ρολόγια έμειναν εξαφανισμένα για χρόνια.

Έτσι το 2004, ενώ το ρολόι εξακολουθούσε να λείπει, η Swatch Group, μητρική εταιρεία της σημερινής Breguet αποφάσισε να κατασκευάσει ένα ακριβές αντίγραφο του ρολογιού της Μαρίας Αντουανέτας.

Βασισμένο σε αρχειακό υλικό και μερικές παλιές φωτογραφίες, ολοκληρώθηκε το 2008 αλλά δύο χρόνια πριν, το 2006 ένας δικηγόρος επικοινώνησε με το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης και τους ενημέρωσε ότι μία πελάτης του, που διατηρούσε την ανωνυμία της, είχε ανακαλύψει τα κλεμμένα ρολόγια στα υπάρχοντα του αποθανόντος συζύγου της και κατόπιν αυτού ήθελε να τα επιστρέψει στο μουσείο.

Στην έκθεση του Μουσείου Επιστημών του Λονδίνου, το ρολόι θα εμφανίζεται σε μια ενότητα, που διερευνά πώς το ενδιαφέρον για την επιστήμη και την τεχνολογία είχε γίνει μέρος της ζωής στις Βερσαλλίες κατά τη βασιλεία του Λουδοβίκου ΙΕ΄ και ΙΣΤ΄.

Δίπλα στο ρολόι, οι επισκέπτες θα δουν επίσης πορτρέτα βασιλιάδων και πριγκιπισσών καθώς και ένα επιχρυσωμένο τηλεσκόπιο που μπορεί να ανήκε στην πριγκίπισσα Σοφί, κόρη του Λουδοβίκου ΙΕ΄ καθώς και έναν περίπλοκο συνδυασμό με κλειδαριά κυλίνδρου που ανήκε στον Λουδοβίκο ΙΣΤ, ο οποίος γοητευόταν από αυτά τα αντικείμενα.

Διαβάστε επίσης:

https://www.mononews.gr/politismos/mia-megali-kyria-kanei-rekor-i-sourealistria-leonora-karingkton-kai-i-gynaika-gata

Το δικαστήριο αποφάσισε: Το κλεμμένο ρολόι του Τζον Λένον ανήκει στη Γιόκο Όνο

Τα ορατά και μη ορατά της τέχνης – Έκθεση Νάκη Παναγιωτίδη στο Ίδρυμα Β&Ε Γουλανδρή