Το όνειρο της Μελίνας ακουμπά στην Ελευσίνα – Έναρξη της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας το Σάββατο

«Η φωνή μας είναι καιρός να ακουστεί με την ίδια δύναμη όσο η φωνή των τεχνοκρατών. Ο πολιτισμός, η τέχνη και η δημιουργικότητα δεν είναι λιγότερο σημαντικά από την τεχνολογία, το εμπόριο και την οικονομία».

Στις 28 Νοεμβρίου 1983 στο Ζάππειο στην πρώτη Διάσκεψη των υπουργών Πολιτισμού της ΕΟΚ η Μελίνα Μερκούρη ξιφουλκεί υπέρ του πολιτισμού με πάθος και θέτει το ερώτημα: «Πώς είναι δυνατόν μια Κοινότητα που στερείται την πολιτιστική της διάσταση να μπορεί να αναπτυχθεί;».

Θα εισακουσθεί από όλους τους παρόντες και όταν εισηγηθεί τον θεσμό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης οι εκπρόσωποι των δώδεκα, τότε, κρατών-μελών θα αποδεχθούν την πρόταση, όπως και την επόμενη: Να είναι η Αθήνα πρώτη Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Δικαιωματικά, διότι η ιδέα ήταν ελληνική αλλά και μεγάλη η ιστορική σημασία της Αθήνας διαχρονικά για την Ευρώπη.

Το 1985 έτσι, η Αθήνα γιορτάζει με λαμπρότητα και με πολύ ισχυρούς συμβολισμούς, παρά τη σχετική απειρία, ενώ μπαίνουν και οι κατευθυντήριες γραμμές, που είναι η ανακαίνιση και ο εκσυγχρονισμός υποδομών πολιτιστικού ενδιαφέροντος.

Τριάντα οκτώ χρόνια μετά και έχοντας μεσολαβήσει άλλες δύο ελληνικές Πολιτιστικές Πρωτεύουσες, η Θεσσαλονίκη το 1997 και η Πάτρα το 2006, φέτος είναι η σειρά της Ελευσίνας. Με όση γνώση και εμπειρία αποκτήθηκαν στο μεταξύ, η πόλη φιλοδοξεί να μπει στον ευρωπαϊκό, τουλάχιστον, χάρτη όχι μόνον ως ένας πανάρχαιος τόπος λατρείας και ιερών μυστηρίων αλλά και ως ένας ζωντανός πόλος, που συνδυάζει ιστορία και σύγχρονη πολιτιστική πραγματικότητα. Γιατί στόχος της αυτή τη χρονιά είναι η μεταμόρφωσή της και η ακτινοβολία της εικόνας της στο διεθνή χώρο.

Η ευκαιρία

Έναν ολόκληρο χρόνο έχει μπροστά της η Ελευσίνα, από τα εγκαίνια στις 4 Φεβρουαρίου για να το αποδείξει. Το θέατρο, η μουσική, ο χορός, τα εικαστικά και άλλα δρώμενα ό,τι έχει επιλεχθεί από πλευράς εκδηλώσεων και έχει παρουσιάσει ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Μιχαήλ Μαρμαρινός, ιδέες πρωτότυπες και σύγχρονες, άλλες σύνθετες, ίσως και παρακινδυνευμένες, άλλες με τον ειλικρινή στόχο σύνδεσης με το αρχαίο παρελθόν και άλλες ανεξάρτητες, όλες αναμένονται με ενδιαφέρον.

Το βασικό στοίχημα σε κάθε περίπτωση όμως είναι, πώς θα τις υιοθετήσουν και πώς θα ενταχθούν οι άνθρωποι της πόλης μέσα σ’ αυτές κι όχι μόνον οι επισκέπτες, που πάντα είναι περαστικοί. Και το ακόμη σοβαρότερο, τι θα απομείνει στην πόλη, όταν σβήσουν τα φώτα.

Σε επίπεδο υποδομών και καλών πρακτικών ώστε το πρόσημο να είναι θετικό και το όφελος μακροχρόνιο. Τριάντα χώροι, εσωτερικοί και εξωτερικοί ανακοινώθηκε ότι θα αξιοποιηθούν στο πλαίσιο των εκδηλώσεων με έμφαση στο παραλιακό μέτωπο, κάποιοι όμως παρά τις προσπάθειες δεν είναι ακόμη έτοιμοι για τα εγκαίνια.

Αλλά το σίγουρο είναι, ότι η μικρή, περικυκλωμένη από εργοστάσια πόλη – τόσο η ίδια όσο και το αρχαίο ιερό- έχει μια μοναδική ευκαιρία ανάδειξης και βελτίωσης της υπάρχουσας κατάστασης και της ζωής των κατοίκων της, που κινδύνευσε όμως, να χαθεί. Για το 2021 ήταν προγραμματισμένος ο εορτασμός, αλλά όσο κι αν φαίνεται περίεργο, η πανδημία που ανέστειλε τα πάντα, στην συγκεκριμένη περίπτωση μάλλον ωφέλησε. Γιατί στα τέλη του 2019, ενάμιση χρόνο πριν δηλαδή, η διοργάνωση δεν είχε προχωρήσει ούτε στο ελάχιστο.

Ούτε εξασφάλιση κονδυλίων, ούτε καλλιτεχνικό πρόγραμμα, ούτε έργα υποδομής, τίποτε. Το υπουργείο Πολιτισμού της εποχής ΣΥΡΙΖΑ είχε απλώς αδιαφορήσει. Ο κίνδυνος μιας παταγώδους αποτυχίας για τη χώρα που είχε δημιουργήσει το θεσμό ήταν ορατός, γι΄αυτό και ο αγώνας δρόμου έκτοτε υπήρξε τεράστιος, αν υπολογίσει κανείς και τις περιόδους του lockdown.

Η ταυτότητα

Με αφετηρία τη γνώση του θεσμού, τις καλές αλλά και κακές πρακτικές που έχουν προκύψει από τις παλαιότερες διοργανώσεις η Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα έχει πολλές δυνατότητες να αναπτύξει μια δική της ταυτότητα σ΄ένα μέτρο περισσότερο ανθρωποκεντρικό ώστε να διασφαλίσει πολιτιστική συνέχεια και να γίνει ένα σύγχρονο τοπόσημο, πέρα από το αρχαίο. Τόσο η ιστορία της άλλωστε, όσο και το παρόν της γίνονται πηγή έμπνευσης.

Τα «Μυστήρια Μετάβασης» επικεντρώνονται σε τρία διακριτά και αλληλένδετα θέματα, δηλαδή τον Άνθρωπο, την Κοινωνία και το Περιβάλλον και τέλος την Εργασία, αντανακλώντας τις προκλήσεις των καιρών ενώ η μυθολογία της πόλης είναι στο προσκήνιο. Αν αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τις «ιερές» πομπές προσέγγισης της πόλης στα εγκαίνια του Σαββάτου, όπως με τα πόδια από τον Κεραμεικό, ακολουθώντας το αρχαίο πρότυπο της πομπής των Ελευσινίων Μυστηρίων ή με πλοιάρια από τον Πειραιά, χωρίς την κίνηση του δρόμου μένει ωστόσο να αποδεχθεί.

Σημείο συνάντησης πάντως θα είναι το παράκτιο μέτωπο, όπου θα καταφθάσουν και οι τέσσερις συνολικά πομπές, ενώ σε όλη την πόλη θα αναπτυχθεί ευρύ πρόγραμμα με εκθέσεις, συναυλίες, DJ πάρτι και άλλες εκδηλώσεις, που θα ολοκληρωθούν με ένα μεγάλο πάρτι στην Αποθήκη 1 του Παλαιού Ελαιουργείου.

Στις ανακαινισμένες αποθήκες του Ελαιουργείου θα λειτουργήσει εξάλλου, κι ένα μεγάλο αφιέρωμα στη Μελίνα Μερκούρη, παρουσιάζοντας τις πολλές πτυχές της προσωπικότητάς της ως ηθοποιού, αγωνίστριας και πολιτικού με οράματα, όπως αυτό της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, που έχει υιοθετηθεί με μεγάλο ενθουσιασμό από όλες της ευρωπαϊκές χώρες. Όσο κι αν στην Ελλάδα στιγματίσθηκε πριν από χρόνια από τη διοργάνωση της Θεσσαλονίκης.

Η αρνητική εμπειρία

Αν οι όποιες αδυναμίες της πρώτης διοργάνωσης, της Αθήνας δικαιολογούνταν, λόγω απουσίας προηγούμενης εμπειρίας η Θεσσαλονίκη δεν είχε κανένα ελαφρυντικό. Το χρήμα έρρεε άφθονο, τα σχέδια ήταν μεγαλεπήβολα έως και εξωφρενικά αλλά αντίθετα οι στόχοι χαρακτηρίζονταν από πολιτική σκοπιμότητα που ελάχιστα είχε να κάνει με αναπτυξιακό προγραμματισμό.

Η Θεσσαλονίκη Πολιτιστική Πρωτεύουσα σε μια εποχή όξυνσης του Μακεδονικού θέλησε να αναβαθμίσει το ρόλο της ως «συμπρωτεύουσας» και την επέκτασή της ως ισχυρού, οικονομικά και πολιτισμικά κέντρου στα Βαλκάνια, με έναν γιγαντιαίο προγραμματισμό, που βούλιαξε μέσα στην κακή διοργάνωση, τον απίστευτο αριθμό εκδηλώσεων ελάχιστης προσέλευσης από τους Θεσσαλονικείς που γύρισαν την πλάτη στο θεσμό και δυστυχώς με τις απίστευτες οικονομικές σπατάλες και απάτες.

Τα κατασκευαστικά έργα, που σημείωσαν ρεκόρ υπερτιμολογήσεων ήταν η απόδειξη. Πακτωλός χρημάτων αλλά και διασπάθιση του δημόσιου χρήματος, κάτι που αποδείχθηκε στη συνέχεια από την έκθεση των ορκωτών λογιστών και από το γεγονός, ότι ο Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης – Θεσσαλονίκη 1997 κατόρθωσε να φθάσει σε εκκαθάριση μόνο το 2012!

Ένα σκάνδαλο, που ζημίωσε τη χώρα οικονομικά αλλά και ως προς την εικόνα της και που κανείς δεν θα ήθελε να επαναληφθεί στην Πάτρα το 2006, όπου τουλάχιστον όσον αφορά την οικονομική διαχείριση δεν παρατηρήθηκαν ανάλογα φαινόμενα. Χωρίς να λείψουν και εκεί τα προβλήματα, λόγω καθυστερήσεων στη διοργάνωση. Με μια διαφορά: Εδώ οι κάτοικοι της πόλης αγκάλιασαν τον θεσμό, κάτι που ελπίζεται να γίνει και στην Ελευσίνα.

Διαβάστε επίσης: