Το νόμισμα «Ειδοί του Μαρτίου» στην Ελλάδα – Επαναπατρίζονται και άλλα σπάνια αρχαία

Οι «Ειδοί του Μαρτίου» το ακριβότερο νόμισμα του κόσμου, το «ιερό δισκοπότηρο της Νομισματικής », όπως έχει χαρακτηριστεί σήμερα, λόγω της σπανιότητάς του, αφού τρία μόνον έχουν διασωθεί, ανήκει πλέον στην Ελλάδα.

Όπως έγραψε το mononews (14-3-23) το νόμισμα κατασχέθηκε στις αρχές Φεβρουαρίου στις Ηνωμένες Πολιτείες από την Εισαγγελία του Μανχάταν ενώ ο διακινητής του, ιδιοκτήτης οίκου δημοπρασιών νομισμάτων με έδρα το Λονδίνο είναι υπό κράτηση με πολλαπλές κατηγορίες.

Το σημαντικό όμως είναι, ότι το νόμισμα επαναπατρίζεται, μαζί με  άλλες, σημαντικές  επίσης αρχαιότητες, που παραδόθηκαν στην υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη χθες, κατά τη διάρκεια τελετής, που πραγματοποιήθηκε στο Ελληνικό Προξενείο της Νέας Υόρκης. Πρόκειται συγκεκριμένα για 29 αρχαία, προϊόντα αρχαιοκαπηλίας σε διάφορες εποχές, που εντοπίσθηκαν από την Εισαγγελία του Μανχάταν, η οποία και τα επέστρεψε στον ελληνικό λαό.

Ανάμεσά τους, εκτός από το χρυσό νόμισμα του Βρούτου (Ειδοί του Μαρτίου) είναι ένας χάλκινος καλυκωτός κρατήρας του 350 π.Χ. προερχόμενος από θαλαμοειδή τάφο, όπου περιείχε τα οστά του νεκρού. Επίσης μία ενότητα ειδωλίων «Νεολιθική οικογένεια» όπως αποκαλείται, με χρονολόγηση περί το 5000 π.Χ.  και προέλευση την Εύβοια.

Η εκτίμησή τους ανέρχεται σε περισσότερα από 20 εκατομμύρια δολάρια και η κατάσχεσή τους έγινε ύστερα από πολλαπλές ποινικές έρευνες για διακινητές και λαθρεμπόρους «υψηλού» προφίλ. Να σημειωθεί μάλιστα, ότι ο κρατήρας και τα νεολιθικά ειδώλια ανήκαν στη διάσημη συλλογή Λίον Λέβι και Σέλμπι Γουάιτ, με έδρα τη Νέα Υόρκη, από την οποία συλλογή έχουν επιστραφεί στο παρελθόν και άλλες αρχαιότητες, καθώς διαπιστώθηκε, ότι είχαν βγει παράνομα από την Ελλάδα, μέσα από δίκτυα αρχαιοκαπηλίας.

Το νόμισμα του Βρούτου

Το χρυσό νόμισμα με τις λέξεις «Eid Mar» στην μία του όψη και στην δεύτερη το πορτρέτο του Βρούτου είχε κοπεί το 42 π.Χ. ως θριαμβική αναφορά στη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα το 44 π.Χ.  Γι΄αυτό και κάτω από τις λέξεις εμφανίζονται ο σκούφος της Δημοκρατίας και δύο ξίφη.

Η κοπή τους είχε γίνει σε νομισματοκοπείο, που είχε ιδρύσει ο Βρούτος, μεταξύ Φιλίππων και Καβάλας στο διάστημα των δύο ετών, που διεξαγόταν ο πόλεμος εναντίον της Ρώμης. Έτσι και τα νομίσματα που κόβονταν είχαν  ως προορισμό την πληρωμή των στρατευμάτων του Βρούτου μετά τη φυγή του στην Ελλάδα. Στους Φιλίππους άλλωστε δόθηκε η τελική μάχη το 42 π.Χ. με την ήττα Βρούτου και Κάσσιου από τον Οκταβιανό και τον Μάρκο Αντώνιο.

Σύμφωνα με την Εισαγγελία του Μανχάταν το νόμισμα εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη διεθνή αγορά τέχνης το 2016, όταν προσφέρθηκε προς πώληση στο Μόναχο, χωρίς όμως να αναφέρεται η προέλευσή του. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε λαθραία στο Λονδίνο, όπου πουλήθηκε σε έναν αγοραστή με έδρα τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τελικώς κατασχέθηκε από το Γραφείο της Εισαγγελίας κατά τη διάρκεια μιας κοινής έρευνας με πολλές ξένες αστυνομικές υπηρεσίες.

Ο 40χρονος έμπορος που το διακινούσε ειδικευόταν στην πώληση αρχαίων ελληνικών και ρωμαϊκών νομισμάτων και είχε προκαλέσει από χρόνια την προσοχή, καθώς δεν είχε καμία προϋπηρεσία στο χώρο ενώ διαπραγματευόταν νομίσματα σε εκατομμύρια.

Καθώς το συγκεκριμένο νόμισμα ωστόσο, δεν είχε αναφορά προέλευσης ο ίδιος, συνεργαζόμενος με έναν ακόμη έμπορο προσπάθησε να κατασκευάσει πλαστά έγγραφα γνησιότητας. Το μόνο που ανέφερε πάντως, σε επίδοξους αγοραστές ήταν, ότι το νόμισμα προερχόταν από «παλιά ελβετική συλλογή», φράση γνωστή στο εμπόριο αρχαιοτήτων για αντικείμενα αμφιβόλου προέλευσης.

Ο κρατήρας

Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες ο χάλκινος καλυκωτός κρατήρας, μετά τη λεηλασία του από περιοχή της Ελλάδας είχε μεταφερθεί κρυφά στην Ελβετία όπου υποβλήθηκε σε καθαρισμό και αποκατάσταση από τους Φριτς και Χάρι Μπούρκι, ειδικούς συντηρητές αρχαιοτήτων και συνεργάτες του εμπόρου αρχαιοτήτων Ρόμπερτ Χεκτ με έδρα τη Ζυρίχη.

Στη συνέχεια, ο Χεκτ κανόνισε να μεταφέρει το έργο στη Νέα Υόρκη, όπου πουλήθηκε στους Λέβι και Γουάιτ, για να κατασχεθεί όμως, μετά από πολλά χρόνια, μόλις τον περασμένο Ιανουάριο δηλαδή,  από το γραφείο του Εισαγγελέα του Μανχάταν  τη συλλογή της Γουάιτ.

Ο Χεκτ (1919 – 2012), που υπήρξε παντοδύναμος στο χώρο στις δεκαετίες του 1960 και 1970, είχε πωλήσει αρχαιότητες σε όλα τα μεγάλα μουσεία του κόσμου, όπως το Βρετανικό, το Λούβρο, το Μετροπόλιταν, το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης και άλλα, καθώς  και σε πολλούς ιδιώτες συλλέκτες. Κι αυτό, χωρίς να ελέγχεται ούτε από τον ίδιο ούτε από τους αγοραστές, κατά πόσον ήταν η νόμιμη προέλευση των αρχαίων, καθώς κανένα από τα μεγάλα κράτη δεν είχε επιβάλλει τότε νόμους εναντίον της αρχαιοκαπηλίας.

Το 1972 έγινε διάσημος, γιατί πούλησε τον περίφημο κρατήρα του Ευφρονίου στο Μητροπολιτικό Μουσείο για 1 εκατομμύριο δολάρια, ποσό τεράστιο εκείνη την εποχή.

Το 2000 όμως  οι ιταλικές αρχές έχοντας βρει αποδεικτικά στοιχεία, τον κατηγόρησαν για την παράνομη διακίνηση του έργου. Κάτω από την πίεση έτσι, το Μητροπολιτικό Μουσείο αναγκάστηκε να επιστρέψει τον κρατήρα στην Ιταλία, γεγονός που υπήρξε μεγάλη επιτυχία. Από τους Ιταλούς επίσης, κατηγορήθηκε για συνωμοσία για εμπορία παράνομων αρχαιοτήτων στο Μουσείο Πολ Γκέτι του Λος Άντζελες.

Αυτή τη φορά, μαζί με την γνωστή στην Ελλάδα για παρόμοιες υποθέσεις, Μάριον Τρου, πρώην επιμελήτρια του συγκεκριμένου μουσείου. Όπως είναι γνωστό η Τρου είχε αγοράσει παράνομες αρχαιότητες και από την Ελλάδα, γεγονός που την οδήγησε μπροστά στην ελληνική δικαιοσύνη ενώ το Μουσείο Γκέτι είχε αναγκαστεί το 2007 να επιστρέψει στην Ελλάδα ένα περίφημο χρυσό στεφάνι.

Μια οικογένεια χιλιάδων ετών

Η «Νεολιθική οικογένεια», εξάλλου, χρονολογείται από το 5000-3500 π.Χ. και εκτιμάται ότι έχει αξία 3 εκατομμυρίων δολαρίων. Πρόκειται για μία ομάδα πέντε ειδωλίων, ανθρώπων και ζώων, που έχουν λαξευτεί σε μάρμαρο. Έχοντας πέσει θύμα αρχαιοκαπηλίας στην Εύβοια, τα αρχαία μεταφέρθηκαν λαθραία από έναν Έλληνα στην Ελβετία. Το 1982, ο έμπορος αρχαιοτήτων Νικόλας Κουτουλάκης  πούλησε την «Οικογένεια» στους συλλέκτες Λίον Λέβι και Σέλμπι Γουάιτ.

Το 2000 η Γουάιτ (ο σύζυγός της έχει αποβιώσει) δάνεισε τα ειδώλια  στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης  και εκεί παρέμειναν εκτεθειμένα έως πριν από μερικές μέρες, ώσπου να κατασχεθούν δηλαδή, από το Γραφείο της Εισαγγελίας.

Κατά την τελετή στην οποία οι αρχαιότητες παραδόθηκαν στην υπουργό Πολιτισμού από τον Εισαγγελέα του Μανχάταν Άλβιν Μπραγκ η κυρία Μενδώνη εξέφρασε τις ευχαριστίες της Ελληνικής Κυβέρνησης τόσο στον ίδιο όσο και στον ομογενή βοηθό Εισαγγελέα Μάθιου Μπογκντάνος και τους συνεργάτες τους για τον επαναπατρισμό των αρχαιοτήτων, επισημαίνοντας τη στενή σχέση και συνεργασία που έχει οικοδομηθεί τα τελευταία χρόνια μεταξύ της Εισαγγελίας του Μανχάταν και του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού. Κάτι, που όπως είπε «εγγυάται ότι θα ακολουθήσουν πολλές ακόμη επιτυχίες».

Οι έρευνες

Υπερήφανος δήλωσε εξάλλου ο κ. Μπραγκ, αφού υπό τη διοίκησή του το γραφείο έχει πλέον επαναπατρίσει 950 αρχαιότητες σε 17 χώρες με την αξία τους να ξεπερνά τα 160 εκατομμύρια δολάρια.

Ενώ ο ειδικός πράκτορας Άιβαν Άρβελο, υπεύθυνος για την HSI (Homeland Security Investigations) στη Νέα Υόρκη αναφέρθηκε στους κινδύνους που διατρέχει η Ελλάδα από τους αρχαιοκάπηλους,  επισημαίνοντας παράλληλα, πως η εμπορία αρχαιοτήτων είναι μια επιχείρηση πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων με αρχαιοκάπηλους  και λαθρέμπορους να αποκομίζουν κέρδη σε βάρος της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Στην τελετή παρών ήταν και ο Γενικός Πρόξενος Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου ενώ την ερευνητική υποστήριξη παρείχαν από ελληνικής πλευράς η  Έλενα Βλαχογιάννη, προϊσταμένη του Τμήματος Τεκμηρίωσης και Προστασίας Πολιτιστικών Αγαθών του Υπουργείου Πολιτισμού, καθώς και αμερικανοί πράκτορες. Πρόσθετη ερευνητική υποστήριξη παρείχε ο δρ Χρήστος Τσιρογιάννης για ένα από τα αντικείμενα που επιστρέφονται.

Διαβάστε επίσης:

«Ειδοί του Μαρτίου»: Συνελήφθη ο πωλητής του ακριβότερου νομίσματος του κόσμου

Γιαγιόι Κουσάμα: Οι διασημότερες και ακριβότερες βούλες του κόσμου