Το Μεγάλο Ταξίδι στην Ελλάδα του 19ου αιώνα – Συνεργασία Μουσείου Μπενάκη και Βρετανικής Πρεσβείας

Μια ιστορία που έρχεται από αιώνες πίσω, μια ανακαίνιση και η ευτυχής συγκυρία. Ένας συνδυασμός, που ενώνει απρόσμενα το Μουσείο Μπενάκη και τη συλλογή έργων τέχνης της βρετανικής πρεσβευτικής κατοικίας στο Κολωνάκι, η οποία πρόκειται να ανακαινισθεί.

Και το αποτέλεσμα είναι, η αναδυόμενη έκθεση «GRAND TOUR» με έργα που θα παρουσιασθούν στο Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού από σήμερα και στην Πινακοθήκη Γκίκα από τις 7 Ιουλίου.

Πρόκειται για δεκαεπτά έργα τέχνης, που έχουν παραχωρηθεί από την Κυβερνητική Συλλογή Τέχνης του Ηνωμένου Βασιλείου σε καθεστώς μακροχρόνιου δανεισμού προς έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη.

Κλειστό για τα επόμενα δύο χρόνια, το νεοκλασικό κτίριο της πρεσβευτικής κατοικίας, όπου κάποτε είχε ζήσει και ο μεγάλος πολιτικός Ελευθέριος Βενιζέλος,  προσφέρει την ευκαιρία γι’ αυτή τη συνεργασία, έτσι τα σημαντικά αυτά έργα από τον 19ο και τον 20ό αιώνα εντάσσονται στους χώρους των μόνιμων συλλογών των δύο μουσείων ακολουθώντας  τη θεματική της υπάρχουσας, μουσειακής αφήγησης.

Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνουν νέα και εξαιρετικά συναπαντήματα και αναδεικνύουν τόσο τις κοινές ιστορίες όσο και τους ισχυρούς πολιτισμικούς και διπλωματικούς δεσμούς μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ελλάδας.

«Θέλω να πιστεύω ότι η έκθεση Grand Tour αναδεικνύει μια ενδιαφέρουσα πτυχή των ισχυρών ανθρώπινων δεσμών Ελλήνων και Βρετανών, μέσα από τα μάτια των δημιουργών και την επιλογή της θεματολογίας τους», όπως δηλώνει άλλωστε ο πρέσβης του Ηνωμένου Βασιλείου στην Ελλάδα, Μάθιου Λοντζ.

Ο βυρωνικός ήρωας

Ένα από τα εξέχοντα έργα αυτής της συνεργασίας είναι μια προσωπογραφία του λόρδου Βύρωνα από τον Τόμας Φίλιπς, το 1813, όταν ο ποιητής ήταν 25 χρονών. Τη λαμπερή φορεσιά του είχε αγοράσει τέσσερα χρόνια πριν, κατά το ταξίδι του στην Ήπειρο και στον πίνακα του Φίλιπς είναι πραγματικά εκθαμβωτικός, φορώντας την.

Παρ’ όλα αυτά, μετά το θάνατό του, η πεθερά του λαίδη Τζούντιθ  Νόελ την έκρυψε σ’ ένα μπαούλο ώστε η κόρη του Άντα, να προστατευτεί από την αμφίβολη υπόληψη του πατέρα της…

Ήδη από το 1812  πάντως, ο λόρδος Βύρων είχε γίνει διάσημος, χάρις στο πρώτο του άσμα από το «Προσκύνημα του Τσάιλντ Χάρολντ»  – ποίημα σε τέσσερα μέρη – που συνέβαλε στη λατρεία του μελαγχολικού «βυρωνικού ήρωα» και στο κίνημα του Ρομαντισμού.

«Ξύπνησα και ανακάλυψα ότι ήμουν διάσημος» είχε αναφωνήσει ο ίδιος, όταν τα αντίτυπα του ποιήματος είχαν εξαντληθεί μέσα σε τρεις μέρες. Έντεκα χρόνια αργότερα, το 1823 θα είχε προσχωρήσει στο ελληνικό στρατόπεδο κατά την Ελληνική Επανάσταση ενώ  ο θάνατός του στο Μεσολόγγι, τον Απρίλιο του 1824, τον κατέστησε σύμβολο του ευρωπαϊκού Φιλελληνισμού.

Αυτόν τον πίνακα λοιπόν, της νιότης και της δύναμης θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν οι Έλληνες  καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024 στην επέτειο των διακοσίων ετών από τον θάνατο του φιλέλληνα ποιητή.

Η Ελλάδα του ρομαντισμού

Έργα των τοπιογράφων Γιόζεφ και Άντον Σραντς προσφέρουν εξάλλου, μία εικόνα των ελληνικών νησιών κατά τον 19ο αιώνα.

Η Σπιανάδα, η μεγάλη πλατεία της  Κέρκυρας μεταξύ της πόλης και του Παλαιού Φρουρίου, που άρχισε να διαμορφώνεται την εποχή της Βενετικής κυριαρχίας αλλά και το Ανάκτορο των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου είναι από τα θέματα του Γιόζεφ Σραντς στις αρχές του 19^ου αιώνα.

Ενώ η Πάφος αποτυπώνεται, το 1837 στην υδατογραφία του Άντον Σραντς, που περιλαμβάνει στην εικόνα του το οθωμανικό κάστρο στο λιμάνι, τον τρούλο μιας εκκλησίας, πιθανότατα της  Παναγίας Χρυσοπολίτισσας και δύο κίονες, μέρος ίσως των ερειπίων της προϋπάρχουσας παλαιοχριστιανικής βασιλικής.

Αξιοσημείωτα και τα χαρακτικά του αρχαιοδίφη και ζωγράφου Έντουαρντ Ντόντγουελ, κυρίως γιατί αποτυπώνει το Ερέχθειο και τον Παρθενώνα λίγο πριν την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Συγκεκριμένα βρίσκεται στην Αθήνα την εποχή, που τα συνεργεία του λόρδου Έλγιν λεηλατούσαν τα γλυπτά των μνημείων της Ακρόπολης, κάτι περιγράφει και ο ίδιος γραπτά.

Από την αρχαιότητα στη σύγχρονη εποχή

Ενδιαφέρουσες ακόμη, οι υδατογραφίες του Έντουαρντ Λιρ, τοπιογράφου, μουσικού, ποιητή και συγγραφέα, που στα μέσα του 19^ου αιώνα σχεδιάζει τα αρχαία κατάλοιπα από τη Νεμέα, τη Φιγαλεία αλλά και μοναστήρια στον Άθω.

Μία εικόνα της Παναγίας Γλυκοφιλούσας από ζωγράφο της Κρητικής Σχολής, τον 17^ο αιώνα έχει εξάλλου ιδιαίτερη ιστορία, καθώς είχε προσφερθεί από τον δήμαρχο της Αθήνας  Αμβρόσιο Πλυτά, τον Μάρτιο του 1941 στη Βρετανική Πρεσβεία για την υποστήριξη της βρετανικής κυβέρνησης κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο.

Ενώ οι ελαιογραφίες και υδατογραφίες του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα και του Τζον Κράξτον, που εκτίθενται στη μοντερνιστική αθηναϊκή κατοικία του πρώτου, όπου σήμερα στεγάζεται η Πινακοθήκη Γκίκα, ζωντανεύουν τη μακρόχρονη φιλία και τις καλλιτεχνικές αλληλοεπιδράσεις των δύο εξεχόντων καλλιτεχνών του 20ού αιώνα.

Ο θεσμός

Να σημειωθεί, ότι η Κυβερνητική Συλλογή Τέχνης του Ηνωμένου Βασιλείου αποτελεί έναν πολιτιστικό θεσμό, που προάγει τη βρετανική τέχνη μέσω της τοποθέτησης έργων σε βρετανικά κυβερνητικά κτήρια σε όλον τον κόσμο.

Τα δύο τρίτα της Συλλογής εκτίθενται σε γραφεία υπουργείων και διπλωματικές κατοικίες σχεδόν σε κάθε πρωτεύουσα του κόσμου  ενώ για πάνω από 120 χρόνια και με σχεδόν 15.000 έργα τέχνης που χρονολογούνται σε διάστημα έξι αιώνων, η Συλλογή  εμπλουτίζεται διαρκώς με την απόκτηση νέων έργων, τα οποία αντανακλούν την ποικιλομορφία της βρετανικής κοινωνίας.

Και όπως επισημαίνει η διευθύντρια της Συλλογής,  Ελάιζα Κλάκμαν, η σχέση με το Μουσείο Μπενάκη για το συγκεκριμένο γεγονός του «GRAND TOUR» συνιστά μια αδιάψευστη μαρτυρία της δυναμικής των συνεργασιών.

Ο  επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη τέλος, Γιώργης Μαγγίνης υπενθυμίζει και τις παλαιότερες συνεργασίες στον τομέα του πολιτισμού με το Ηνωμένο Βασίλειο «με κορυφαία, τη δωρεά από τον Πάτρικ και την Τζόαν Λι Φέρμορ της οικίας τους στην Καρδαμύλη και την ένταξή της στα παραρτήματα του Μουσείου ως ενός κέντρου έρευνας και πολιτισμού», όπως λέει.

Info

Μουσείο Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού: Κουμπάρη 1, τηλ. 210 3671000 

Έκθεση: «GRAND TOUR»

Διάρκεια : 05/07/2023 – 01/06/2025

Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα: Κριεζώτου 3, τηλ. 210 361 5702

Έκθεση: «GRAND TOUR»

Διάρκεια: 07/07/2023 – 01/06/2025

Διαβάστε επίσης:

Μανόλης Κορρές: Έτσι χτίσθηκε ο Παρθενώνας

Η γάτα κάνει τη διαφορά – Μια εμβληματική καρέκλα του ’50 σε επανέκδοση

Ερωτευμένος Μότσαρτ – Ένα ρομαντικό ειδύλλιο, ένα χειρόγραφο απελπισίας και μια δημοπρασία