Το αγριολούλουδο, το σαλιγκάρι, η πέρδικα – Έρευνα για την χλωρίδα και πανίδα στους αρχαιολογικούς χώρους

  Ξεπηδά ανάμεσα από τα βράχια της Ακρόπολης, ένα μικρό αγριολούλουδο όπως πολλά άλλα, μόνον που αυτό είναι πιο σπάνιο. Micromeria acropolitana η ονομασία του, αφού ενδημεί ειδικά στον ιερό βράχο ως μία μορφή ενός άλλου φυτού, της Micromeria nervosa. Στην Νικόπολη μία πόα με την ονομασία Lolium persicum καταγράφεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα (πιθανώς και στην Ευρώπη). Αλλά και στους Δελφούς, κοντά στην πηγή Κερνά ένα μικρό υδρόβιο σαλιγκάρι αποδείχθηκε, ότι ήταν ένα άγνωστο ως σήμερα είδος. Όσο για τους άλλους αρχαιολογικούς χώρους σπάνια –αλλά και μη – είδη πτηνών και ερπετών, τους πλημμυρίζουν. Πρόκειται για μικρούς παραδείσους για κάθε είδος άλλωστε, με οικότοπους εξαιρετικής σημασίας για την βιοποικιλότητα της χώρας.  Ένα πεδίο, που ανέλαβε να ερευνήσει και να μελετήσει το πρόγραμμα ΒΙΑΣ (Βιοποικιλότητα στους Αρχαιολογικούς Χώρους), σε μια συνεργασία του υπουργείου Πολιτισμού, του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής και του Πανεπιστημίου Αθηνών με εντυπωσιακά αποτελέσματα. 

  Τα πρώτα στοιχεία που δόθηκαν μάλιστα στην δημοσιότητα κατά την δημοσιοποίηση του έργου, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη είναι αποκαλυπτικά: Παρ΄ότι οι αρχαιολογικοί οικότοποι αντιπροσωπεύουν το 0,08% της ελληνικής επικράτειας, φιλοξενούν σχεδόν το 11% της ελληνικής βιοποικιλότητας.  Και παρ΄ότι η Ελλάδα καταλαμβάνει μόλις το 1,3% της ευρωπαϊκής έκτασης, διαθέτει την μεγαλύτερη βιοποικιλότητα, φιλοξενώντας ένα στα τρία ευρωπαϊκά είδη. 

  Ανάμεσά τους οι αυτοφυείς ελιές της Ακρόπολης, που εξακολουθούν να βγάζουν καρπό αλλά και οι ελιές της Ιεράς ΄Αλτεως στην αρχαία Ολυμπία, όπως και η δάφνη του Απόλλωνα στους Δελφούς, οι κουκουβάγιες το σύμβολο της Αθηνάς στον ιερό βράχο, οι καμαρωτές πέρδικες στον ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο και τόσα άλλα.

                                             Ζωντανά οικοσυστήματα

  Μία πρωτοποριακή, ολιστική προσέγγιση του πολιτιστικού τοπίου συνιστά για την ακρίβεια το έργο ΒΙΑΣ, που ολοκληρώθηκε το φθινόπωρο του 2024 εξετάζοντας τη σύνθετη αλληλεπίδραση ανθρώπου και φύσης. Βασικός  στόχος του είναι η ανάδειξη της μοναδικής πολιτισμικής κληρονομιάς της Ελλάδας, η οποία περιλαμβάνει τόσο το φυσικό όσο και το ανθρωπογενές περιβάλλον. Και όπως επισήμανε η υπουργός Πολιτισμού τα αρχαιολογικά τοπία λειτουργούν ως ζωντανά οικοσυστήματα, όπου η φύση και ο άνθρωπος συνυπάρχουν και αλληλεπιδρούν επί αιώνες. 

  «Τα αποτελέσματα δεν επιβεβαίωσαν απλώς τις ενδείξεις, ότι οι αρχαιολογικοί χώροι διαθέτουν ιδιαίτερα αξιόλογη χλωρίδα και πανίδα αλλά κατέδειξαν μια πυκνότητα και ποικιλία ειδών, που τους καθιστά χωρίς υπερβολή φυσικά καταφύγια βιοποικιλότητας και οικολογικούς θησαυρούς, ειδικά σε αντιπαραβολή με τις γύρω περιοχές», όπως επισήμανε εξάλλου, η κυρία Μενδώνη. 

   Οι αριθμοί αποτυπώνουν όμως, το μέγεθος του έργου, που έχει συντελεστεί: Γιατί το έργο ΒΙΑΣ ανέδειξε 10.460 είδη χλωρίδας και πανίδας σε 20 προεπιλεγμένους αρχαιολογικούς χώρους, εκ των οποίων 4.403 είναι μοναδικές καταγραφές. Πρόκειται δηλαδή για ευρήματα, που δείχνουν τον σημαντικό ρόλο, τον οποίο διαδραματίζουν οι αρχαιολογικοί χώροι στην διατήρηση της ελληνικής βιοποικιλότητας υπογραμμίζοντας όμως έτσι, και την ανάγκη ολοκληρωμένων στρατηγικών προστασίας και ανάδειξής τους.

 Κι όσο για την διαδικασία  49 ερευνητές πραγματοποίησαν 586 ημέρες δειγματοληψιών και 90 ημέρες εργαστηριακών αναλύσεων με τις εργασίες πεδίου να ξεκινούν τον Μάρτιο του 2023 για να ολοκληρωθούν τον Σεπτέμβριο του 2024, με συνολικό προϋπολογισμό 258.500 ευρώ. 

                                                  Ο φυσικός πλούτος

  Η έρευνα έγινε σε είκοσι εμβληματικούς αρχαιολογικούς χώρους με μνημεία διαφόρων ιστορικών περιόδων, ορισμένοι από τους οποίους ανήκουν στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO ενώ άλλοι συμπίπτουν με περιοχές του δικτύου Natura 2000. Είναι οι Ακρόπολη-Αρχαία Αγορά-Λόφοι, Επίδαυρος, Ολυμπία, Φίλιπποι, Μεσσήνη, Άπτερα Χανίων, Mon Repos Κέρκυρα, Δωδώνη, Νικόπολη, Μετέωρα, Άγιος Αχίλλειος Πρεσπών, Παλαιά Πόλη Ιωαννίνων και Νησί, Ακροκόρινθος, Γραμβούσα-Μπάλος, Μυστράς, Δήλος, Σούνιο, Βραυρώνα, Δελφοί και Φαιστός.

  Πρόκειται όμως για το πρώτο μέρος το προγράμματος μόνον, καθώς στην δεύτερη φάση του θα περιληφθούν 35 επιπλέον αρχαιολογικοί  χώροι και μάλιστα με μία άκρως ενδιαφέρουσα διεύρυνση: Την έρευνα για επιγραφικές μαρτυρίες, τεχνουργήματα,  εικονογραφικές  απεικονίσεις, αρχιτεκτονικά κατάλοιπα και αρχαιοβοτανικά στοιχεία και δεδομένα ζωοαρχαιολογίας για την καταγραφή του φυσικού πλούτου κάθε περιοχής σε βάθος χρόνου.

  Την υλοποίηση του έργου ανέλαβε το Τμήμα Βιολογίας του ΕΚΠΑ με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Ζωικής Ποικιλότητας Παναγιώτη Παφίλη ενώ συνεργάστηκαν ακόμη οκτώ πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα. Η χρηματοδότηση έγινε από τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής. 

Διαβάστε επίσης: 

Οριστικό το όχι στον Λάνθιμο για γυρίσματα στην Ακρόπολη – Υπογράφηκε η απόφαση

Το φως που διαλύει τα σκοτάδια – Έκθεση Χρήστου Μποκόρου στην Βασιλική Αγίου Μάρκου

Ο «επισκέπτης» της Δήλου, δωρεά Δασκαλόπουλου στο νησί