Θεραπευτήριο «Ευαγγελισμός»: Μια ιστορία που συμβαδίζει με αυτήν της νεώτερης Ελλάδας

Στις 16 Απριλίου του 1884 ένας δεκάχρονος μαθητής εισάγεται για νοσηλεία στη Χειρουργική κλινική του Θεραπευτηρίου «Ο Ευαγγελισμός». Ο μικρός Γεώργιος Ζιζάκος θα βγει θεραπευμένος 17 μέρες αργότερα και θα καταγραφεί στα αρχεία ως ο πρώτος ασθενής του νοσοκομείου.

Η ιστορία αρχίζει να γράφεται από εκείνη τη στιγμή για το σημερινό, μεγαλύτερο νοσοκομείο των Βαλκανίων, που ξεκίνησε τη λειτουργία του με δύο κλινικές και 48 κρεβάτια για να αναδειχθεί στο πέρασμα του χρόνου σε πρότυπο θεραπευτήριο διεθνών προδιαγραφών, με επιστήμονες υψηλής κατάρτισης, σύγχρονο βιοϊατρικό εξοπλισμό και με την μέγιστη ανταπόκριση στις διαρκείς προκλήσεις, που αφορούν την υγεία.

Και υπήρξαν πολλές σ’ αυτή τη διάρκεια του ενάμιση περίπου αιώνα, από τους μεγάλους πολέμους εκκινώντας, με τα χιλιάδες θύματα, ως τις επιδημίες λοιμωδών νόσων και ακόμη ως την πρόσφατη πανδημία της Covid-19.

Οφείλοντας τη δημιουργία του αλλά και την μετέπειτα λειτουργία του σε δωρητές, ο «Ευαγγελισμός» συνιστά, εξάλλου, λαμπρό παράδειγμα προσφοράς στη χώρα, καθώς οι έλληνες ευεργέτες στάθηκαν και στέκονται δίπλα του, καλύπτοντας τις ανάγκες του ώστε να βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή των απαιτήσεων της υγείας.

Η δωρεάν νοσηλεία των απόρων ασθενών -με μικρή επιβάρυνση των ευπόρων- και η επιμόρφωση των γυναικών νοσοκόμων ήταν οι στόχοι που είχε θέσει η βασίλισσα Όλγα, όταν ανταποκρινόμενη στον «Σύλλογο Κυριών υπέρ της Γυναικείας Παιδεύσεως» ζήτησε, το 1876, τη συνδρομή των πλουσίων της εποχής της για την ανέγερση του νοσοκομείου.

Η Μονή Πετράκη είχε δωρίσει την έκταση ενώ εστεμμένοι, όπως ο αυτοκράτορας της Ρωσίας και άλλοι συγγενείς της βασίλισσας, Έλληνες που είχαν μεγαλουργήσει στο εξωτερικό αποκτώντας τεράστιες περιουσίες και πολλοί ακόμη ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα, που οδήγησε στην κατάθεση του θεμέλιου λίθου το 1881.

Το έπος

Πλείστες όσες δωρεές μεγάλες ή μικρές ακολούθησαν, απαντώντας σε αιτήματα, καλύπτοντας ελλείψεις ή και προχωρώντας στην προσθήκη πολύτιμων νέων τμημάτων ή και ολόκληρων πτερύγων.

Σπουδαία ανάμεσα σ’ αυτές, εκείνη του εφοπλιστή Ιωάννη Διαμαντή Πατέρα, ο οποίος το 1975, προσφέροντας 5 εκατομμύρια δολάρια, παρείχε την ανέγερση πτέρυγας νοσηλείας των ναυτικών ως «καθήκον», όπως είχε πει «προς τους ανθρώπους της θάλασσας, που έζησα μαζί τους επί 15 χρόνια στο Μεσοπόλεμο σαν καπετάνιος». Μια μεγάλη χειρονομία, την υλοποίηση της οποίας, το 1986, δεν είχε προφθάσει ο ίδιος να δει, καθώς στο μεταξύ είχε αποβιώσει.

Το φιλανθρωπικό του έργο, όμως, που δεν αφορούσε μόνον τον «Ευαγγελισμό» αλλά και το Ίδρυμα Προικοδοτήσεων Θυγατέρων Ναυτικών, το Ίδρυμα Υποτροφιών Εσωτερικού και Εξωτερικού, καθώς επίσης έργα στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τις Οινούσσες, και τη Χίο τον καταχωρίζουν στη λίστα των μεγάλων ευεργετών της Ελλάδας.

Πολλές ωστόσο ήταν οι άγνωστες ιστορίες του έπους, που έχει συντελεστεί και θα παρέμεναν έτσι, αν δεν είχε εκδοθεί το πολύ ενδιαφέρον λεύκωμα με πλήθος ντοκουμέντων, μεταξύ των οποίων εκπληκτικό φωτογραφικό υλικό, που μιλούν για την πορεία του νοσοκομείου από τις «πρωτόγονες» εποχές της ίδρυσής του ως σήμερα.

Με τη χορηγία του Νικόλα Διαμαντή Πατέρα, σταθερού αρωγού στις ανάγκες του νοσοκομείου, όπως η εξωτερική ανακαίνιση του κτιρίου ΑΧΕΠΑ το 2003, προκειμένου να υποδεχθεί τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ο τόμος «Θεραπευτήριο ο Ευαγγελισμός, 1881-2021», καταγράφει έτσι, ιστορία 140 ετών.

Μια ιστορία, που οι απαρχές της συμπορεύονται με αυτήν της νοσοκομειακής περίθαλψης στην Ελλάδα, όταν οι συνθήκες που επικρατούσαν στον τομέα της υγείας, εύκολα θα χαρακτηρίζονταν άθλιες.

Οι συνθήκες νοσηλείας

«Άθλια και οικτρά» είχε αναφέρει πράγματι, την κατάσταση των νοσοκομείων και των συνθηκών νοσηλείας ο καθηγητής Νικόλαος Μακκάς κατά τον εορτασμό των 25 χρόνων του νοσοκομείου.

Μεταξύ άλλων μάλιστα, τονίζοντας, ότι όχι μόνον δεν υπήρχαν καταρτισμένοι νοσοκόμοι αλλά και «το έργο τους θεωρούνταν το εξευτελιστικότερο των επαγγελμάτων».

Ζήτημα, που είχαν ήδη διαγνώσει οι κυρίες του Συλλόγου υπέρ της Γυναικείας Παιδεύσεως, χάρις στις προσπάθειες των οποίων και στις εκκλήσεις τους προς τη βασίλισσα Όλγα άρχισε η επιμόρφωση γυναικών νοσοκόμων -πριν καν εγκαινιασθεί το νοσοκομείο- οι οποίες ονομάσθηκαν στη συνέχεια «Αδελφαί του Ευαγγελισμού».

«Κανείς δεν εφαντάζετο, ότι η εκπάγλου καλλονής νεαρωτάτη Βασίλισσα πλην των θείων δώρων της καλλονής και της αγγελικής χάριτος θα έφερεν εις την θετήν Πατρίδα Της με την προς αυτήν αγάπην της και μεγάλα σχέδια, όπως μεριμνήση μετ’ αφαντάστου δραστηριότητος και μεθόδου περί παντός κλάδου της τόσον αναγκαιούσης φιλανθρωπίας εν Ελλάδι», ανέφερε στο λόγο του κατά την ημέρα των εγκαινίων του Θεραπευτηρίου, τις 25 Μαρτίου 1884 ο αρχίατρος Γεώργιος Μακκάς, μέλος της επιτροπής ανέγερσης του «Ευαγγελισμού».

Προσθέτοντας στην ομιλία του:

«Θέτουσα εις πράξιν το Εαγγελικόν ρητόν «Ασθενής ήμην κ’ επισκέψασθέ Με» και πεισθείσα ότι προς μόρφωσιν σχολής νοσοκόμων χρειάζεται νοσοκομείον, τότε μάλιστα που η νοσηλεία ήτο άγνωστος εν Ελλάδι, ιδρύει πρώτη Ιδίαις Αυτής δαπάναις τον πυρήνα του σήμερον μεγάλου νοσοκομείου Ευαγγελισμός υπέρ του οποίου αφιέρωσε περιουσίαν, επιβολής και προσωπικάς δυνάμεις».

Η ιδιαιτερότητα

Στην Ελλάδα ο «Ευαγγελισμός» δεν ήταν το μόνο νοσοκομείο ούτε το μόνο φιλανθρωπικό ίδρυμα, όπως αναφέρεται στο λεύκωμα από τους συντελεστές του, Δημήτριο Πιστόλα και Αναστάσιο Γρηγορόπουλο.

Η μοναδικότητά του είχε σχέση με τον σκοπό του, δηλαδή την εκπαίδευση των νοσοκόμων, τη διοίκησή του και την κατοχύρωση της ανεξαρτησίας του έναντι επεμβάσεων της Πολιτείας. Δεσμεύσεις που πήγαζαν από τη διορατικότητα της Όλγας, η οποία φρόντισε, ακόμη και με τη διαθήκη της (1922), να περιφρουρήσει την αυτοτέλεια του θεραπευτηρίου. Η ίδια άλλωστε με επιστολή της από το Λονδίνο, το 1924 εξουσιοδοτούσε το Διοικητικό Συμβούλιο να προχωρήσει στις επιβεβλημένες μεταρρυθμίσεις του οργανισμού του Ιδρύματος κατά σύστημα πλήρους αυτοδιοικήσεως.

Όπως έγραφε, λοιπόν, ο συγγραφέας και νομικός Δημήτριος Σκουζές (1891-1972) «Σιγά-σιγά με το πέρασμα του καιρού, το όνομα του ”Ευαγγελισμού” έγινε τόσο γνωστό στους Έλληνες και ιδίως στους κατοίκους της πρωτεύουσας, όσο γνωστή ήταν και η Ακρόπολη των Αθηνών. Τέτοια ήταν η απήχηση του ονόματός του στο λαό, ώστε όταν ασθενής μεταφερόταν προς νοσηλεία στον ”Ευαγγελισμό”, θεωρούνταν ότι μεταφερόταν στη θαυματουργό πηγή του Σιλωάμ».

Εν τέλει το καθεστώς λειτουργίας του άλλαξε μόλις το 1983, όταν στο πλαίσιο αναβάθμισης της δημόσιας υγείας και των υποδομών περίθαλψης ιδρύθηκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) στο οποίο εντάχθηκε και ο «Ευαγγελισμός» με οργανωμένο διοικητικό και επιστημονικό προγραμματισμό και άμεση συμμετοχή των εργαζομένων

Η ανάπτυξη και οι δυσκολίες

Γρήγορα άλλωστε, το νοσοκομείο άρχισε να αναπτύσσεται, με τα πρώτα χειρουργεία να κτίζονται το 1881 ενώ το 1897 άρχισε να λειτουργεί το Εργαστήριο Χημείας και το ακτινολογικό με ακτίνες Roentgen.

Λίγο πριν από την αλλαγή του αιώνα εξάλλου, στους νοσηλευόμενους, που ως τότε ήταν κυρίως γυναίκες και παιδιά, προστέθηκαν οι τραυματίες του πολέμου. Και λίγο μετά, το 1903, άρχισε η λειτουργία και των πρώτων εξωτερικών ιατρείων, με τμήματα Παθολογικό, Χειρουργικό και Γυναικολογικό. Την πρώτη ημέρα μάλιστα εξετάσθηκαν 60 άτομα.

Το 1914, επίσης, αρχίζει να λειτουργεί στην Πάρνηθα το παράρτημα του «Ευαγγελισμού «προς νοσηλεία φυματιώντων», που διατηρήθηκε ως το 1960, με μια διακοπή τον λόγω του Ελληνοϊταλικού πολέμου.

Αναπόφευκτα η πορεία του «Ευαγγελισμού» συνταυτίσθηκε με αυτήν της Ελληνικής Ιστορίας και ιδιαίτερα με τις δύσκολες εποχές του έθνους.

Ο πόλεμος του 1897, οι Βαλκανικοί πόλεμοι που ακολούθησαν, η Μικρασιατική καταστροφή, το έπος του ΄40, η Κατοχή κι όλα τα ταραγμένα γεγονότα των επόμενων δεκαετιών καταγράφηκαν και μέσα από τα ιατρεία του νοσοκομείου.

Από την περίοδο της Κατοχής ειδικά, μνημονεύεται η αυτοθυσία των εργαζομένων, που έπρεπε να κρατήσουν στη ζωή περισσότερους από 230 τραυματίες πολέμου, οι οποίοι κινδύνευαν από έλλειψη τροφίμων, φαρμάκων και υγειονομικού υλικού αλλά και πολιτών, που χρειάσθηκαν νοσηλεία λόγω της πείνας.

Την άνοιξη του 1942 επιπλέον, όταν εμφανίσθηκαν κρούσματα εξανθηματικού τύφου αρκετοί εργαζόμενοι έχασαν, μαζί με τους ασθενείς τη ζωή τους.

Τα κτίρια και οι άνθρωποι

Αρχικά ο «Ευαγγελισμός» αποτελούνταν από τρία διώροφα κτίρια, που είχαν ανεγερθεί με δωρεές του Ανδρέα Συγγρού, του Δημήτρη Θεοδωρίδη και άλλων δωρητών. Από τα δύο τμήματά του, το ένα ήταν χειρουργικό (και οφθαλμολογικό) και το άλλο παθολογικό.

Άλλα μικρά κτίρια, όπως του Αγίου Στεφάνου, ειδικά για άνδρες με παθήσεις θώρακος, το απομονωτήριο, το κτίριο απολυμάνσεων, η κατοικία των αδελφών νοσοκόμων και άλλα, προστέθηκαν γρήγορα.

Ενώ το 1913 άρχισε να λειτουργεί και ο μικρός ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

Από το 1948 ως το 1950 εξάλλου, λειτούργησε η νέα πτέρυγα τα νοσοκομείου, δυναμικότητας 100 κλινών, εν μέρει με δωρεά της ελληνοαμερικανικής οργάνωσης ΑΧΕΠΑ ενώ έγιναν και πολλές μετατροπές και βελτιώσεις για την καλύτερη λειτουργία του κτιρίου και της παροχής νοσηλείας στους ασθενείς.

Το 1951 επίσης, τέθηκε μεταξύ άλλων σε λειτουργία επταώροφο κτίριο, το οποίο στην πορεία απέκτησε άλλους τρεις ορόφους.

Ιδιαίτερα μνημονεύεται η περίοδος του καθηγητή Θωμά Δοξιάδη στη θέση του προέδρου του ιδρύματος, ο οποίος έδωσε έμφαση στην ανανέωση της ατμόσφαιρας του θεραπευτηρίου με την εξασφάλιση ευκολιών στους νοσηλευόμενους (όπως τηλέφωνα, φωτισμό κλπ), ακόμη και στην ανανέωση των χρωμάτων.

Στη συνέχεια προχώρησε στη δημιουργία αιθουσών διαλέξεων με όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό της εποχής στο δώμα του δεκαόροφου κτιρίου, πρόσθεσε ανελκυστήρες, τροποποίησε τους βοηθητικούς χώρους, επέβαλλε τη χρήση των καλύτερων ευρωπαϊκών νοσοκομειακών υλικών και γενικότερα κατέβαλε κάθε προσπάθεια για τον εκσυγχρονισμό του νοσοκομείου.

Οι δωρητές

Μπαίνοντας στον 21ο αιώνα ο «Ευαγγελισμός» συνεχίζει να εξελίσσεται, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, με την αρωγή και των δωρητών.

Όπως του Ιδρύματος Νικόλα Δ. Πατέρα με την ενίσχυση του θεραπευτηρίου σε ξενοδοχειακό και σύγχρονο ιατροτεχνολογικό εξοπλισμό για την ποιοτικότερη και ασφαλέστερη νοσηλεία των ασθενών.

Επίσης, το Νοέμβριο του 2005 ολοκληρώθηκε η ανέγερση του νέου εξαώροφου κτιρίου ιατρικών εργαστηρίων ενώ τον Ιούνιο του 2012 άρχισε να λειτουργεί το νέο Φαρμακείο του νοσοκομείου, δωρεά της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.

Τον Δεκέμβριο του ιδίου έτους λειτούργησε η νέα Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, η οποία ήταν δωρεά του ιδρύματος ΘΩΡΑΞ, με χορηγούς την Φωτεινή Λιβανού και τον Αθανάσιο Μαρτίνο αλλά και χάρις στις προσπάθειες του καθηγητή και διοικητή του ιδρύματος Χαράλαμπου Ρούσσου.

Και τον Απρίλιο του 2013 άρχισε η λειτουργία της Νέας Μονάδας Τεχνητού Νεφρού, ενώ τον Μάιο του ιδίου έτους εγκαινιάσθηκε το Νέο Αιμοδυναμικό εργαστήριο, και τα δύο με δωρεές της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.

Με δωρεά επίσης της Εθνικής Τράπεζας εγκαινιάστηκε το 2014 το κτίριο των νέων χειρουργείων.

Στους δωρητές συγκαταλέγονται επίσης το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος με την παροχή σύγχρονου ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού, που προσέφερε μεγάλη αναβάθμιση των παρεχομένων υπηρεσιών, με τα τελειότερα διαθέσιμα συστήματα.

Αλλά επίσης, τον Φεβρουάριο του 2020 ανακοινώθηκε νέα δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, ύψους 3.5 εκατ. ευρώ για την αναμόρφωση ΜΕΘ και ΤΕΠ Ευαγγελισμού. Δράση που θα υποστηριχθεί επίσης, από την μεγάλη ευεργέτιδα Αλίκη Περωτή και το Κοινωφελές Ίδρυμα Αθανασίου & Μαρίνας Μαρτίνου.

Εκατοντάδες γιατροί και νοσηλευτικό προσωπικό, όπως και προσωπικό υποστήριξης έχουν ζήσει όλα αυτά τα χρόνια μεγάλο μέρος της ζωής τους στον «Ευαγγελισμό» προσφέροντας ίαση και ανακούφιση σε χιλιάδες ασθενείς.

Επώνυμοι, κάποιοι από τους οποίους αναφέρθηκαν ή και όχι, αλλά όλοι με την αίσθηση του λειτουργήματος που υπηρετούν.

Δικαιολογημένα, λοιπόν, το λεύκωμα αυτό είναι αφιερωμένο από τους συντελεστές του «στους αφανείς ήρωες της Ιατρικής, Νοσηλευτικής, Διοικητικής και Τεχνικής Υπηρεσίας του Θεραπευτηρίου «Ο Ευαγγελισμός», οι οποίοι μάχονται καθημερινά για τους συνανθρώπους μας».

 

Διαβάστε επίσης:

Μια μαρμάρινη Ωραία Ελένη και μια σπουδαία υπογραφή – Αντόνιο Κανόβα για 4,6 εκατ. ευρώ

Κλεμμένα αρχαία νομίσματα επαναπατρίζονται από την Αμερική

Έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης: Όταν η ελληνική αρχαιότητα εμπνέει ως σήμερα

──────────────────

Εκλογές 2023