Θα επιστραφεί; Ο γρύπας της αρχαίας Ολυμπίας διεκδικείται από τον Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης

«…Κατά τον Δεκέμβριο του 1914 ο επιμελητής του μουσείου Ολυμπίας Θ. Καραχάλιος ανεκάλυψεν εντός της κοίτης του Κλαδέου παρά το Γυμνάσιον, οπόθεν είχε προ μικρού παρασυρθεί σπουδαίος όγκος χώματος την εν τη παρακείμενη εικόνι δημοσιευομένην θαυμασίαν κεφαλή γρυπός (0,25 από του λαιμού μέχρι του άκρου λόφου) μιαν των ωραιοτέρων και κάλλιστα διατηρημένων  προτομών γρυπός εξ όσων ευρέθησαν μέχρι τούδε».

Το 1915 στο Αρχαιολογικό Δελτίο καταγράφεται μια θαυμαστή ανακάλυψη στην αρχαία Ολυμπία. Έστω και μέσα στον ποταμό Κλαδέο, ο οποίος κυλώντας ορμητικά, ιδίως το χειμώνα παρέσυρε εδάφη του αρχαιολογικού χώρου με αρχαιότητες,  που μπορεί να βρίσκονταν αργότερα στην κοίτη του ή στις όχθες του Αλφειού.

Μισό αιώνα μετά, αυτή η χάλκινη κεφαλή γρύπα, έχοντας αλλάξει στο μεταξύ διάφορα χέρια και έχοντας περάσει έναν ωκεανό θα βρεθεί το 1972 στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.

Σήμερα όμως αυτό το θαυμάσιο τεχνούργημα του 7^ου π.Χ. αιώνα διεκδικείται πλέον από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού, προκειμένου να επιστρέψει στην αρχαία Ολυμπία, όπου και ανήκει.

Η διαδρομή του γρύπα

Ό,τι ακριβώς περιγράφεται στο Αρχαιολογικό Δελτίο του 1915, αναφέρει και το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, παραθέτοντας στον ιστότοπό του τις συνθήκες εύρεσης του αρχαίου: «…από τον Θ. Καραχάλιο, επόπτη του Μουσείου Ολυμπίας στην κοίτη του ποταμού Κλαδέου στην Ολυμπία, κοντά στο γυμνάσιο, τον Δεκέμβριο του 1914». Και στη συνέχεια αποκαλύπτει τη διαδρομή, που το οδήγησε μακριά και από την Ολυμπία και από την Ελλάδα.

Συγκεκριμένα:

Το 1936 ο γρύπας βρισκόταν στο παλαιοπωλείο του Θεόδωρου  Zουμπουλάκη στην Αθήνα, που ήταν γνωστό στους συλλεκτικούς κύκλους της εποχής για τα σπάνια έργα τέχνης και τις αρχαιότητες. Πώς έφθασε ως εκεί, άγνωστο, αν και όχι δύσκολο να το μαντέψει κανείς. Το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου αγοράστηκε από τον Αμερικανό Τζόζεφ Μπρούμερ, ο οποίος το κράτησε ως το 1948. Στις 15 Ιανουαρίου του 1948 ο γρύπας άλλαξε χέρια, καθώς ο Μπρούμερ το πούλησε στον συλλέκτη Γουόλτερ Μπέικερ στη Νέα Υόρκη και έκτοτε έγινε μέρος της συλλογής του. Αυτά ως το 1972 που αποκτήθηκε από το Μητροπολιτικό Μουσείο ως κληροδότημα του Μπέικερ. Στο μεταξύ, ήδη από το 1937/38 είχε δημοσιευθεί, ότι το έργο δεν βρίσκεται πλέον στο Μουσείο Ολυμπίας. Εκείνη την εποχή όμως δεν υπήρχε καμία δυνατότητα αναζήτησης, πόσο μάλλον που το αρχαίο είχε φύγει εκτός της χώρας.

Με βάση αυτά τα ατράνταχτα στοιχεία, τα οποία, όπως αποδεικνύεται, είναι απολύτως παραδεκτά από το αμερικανικό μουσείο, η διεκδίκηση για τον επαναπατρισμό χάλκινης κεφαλής γρύπα βρίσκεται σε εξέλιξη. Σ΄ αυτό συντελούν και οι εξαιρετικές σχέσεις, που υπάρχουν μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού και το Μετροπόλιταν.

Ένα ευγενές πλάσμα

Με ύψος 25,8 εκατοστά αυτό το κεφάλι γρύπα, εκτός από τεράστιο είναι και ένα από τα καλύτερα, όπως αναφέρει και το Μητροπολιτικό Μουσείο παραθέτοντας τα στοιχεία του έργου: «Οι χάλκινοι λέβητες τοποθετημένοι σε τρίποδες ή σε κωνικές βάσεις ήταν από τα πιο εντυπωσιακά αναθήματα που αφιερώνονταν στα ελληνικά ιερά από τον 8^ο έως τον 6^ο π.Χ.  αιώνα», αναφέρει. «Τα κεφάλια των γρυπών από χυτό μπρούτζο διακοσμούσαν συχνά την στεφάνη του λέβητα και προεξείχαν από τον ώμο του αγγείου πάνω σε μακρύ λαιμό από σφυρήλατο ή χυτό μπρούντζο».

Μερικοί από αυτούς τους αναθηματικούς λέβητες ήταν μάλιστα κολοσσιαίοι. Έτσι, αν πιστέψουμε τον Ηρόδοτο ένας λέβης, που είχε κατασκευαστεί για τον βασιλιά Κροίσο της Λυδίας είχε περιεκτικότητα μεγαλύτερη των 10.000 κιλών! Ενώ ένας άλλος αφιερωμένος στο νησί της Σάμου  στηριζόταν σε τεράστιες γονατιστές φιγούρες.

Σήμερα είναι γνωστές πάνω από εξακόσιες χάλκινες κεφαλές γρύπες από λέβητες και οι περισσότερες  έχουν βρεθεί φυσικά στο ιερό του Δία στην Ολυμπία ή σε αυτό της Ήρας στη Σάμο.

Μυθολογικό πλάσμα με κεφάλι αετού και σώμα ενός λιονταριού, ο γρύπας αναφερόταν συχνά στα αρχαία έργα, συμβολίζοντας τη δύναμη και τη γενναιότητα. Η ράχη του ήταν σκεπασμένη με φτερά και τα νύχια στα λιονταρίσια πόδια του ήταν γαμψά σαν του αετού. Γενικά θεωρούνταν ευγενή πλάσματα, τα οποία πάντως «έφθασαν» στην Ελλάδα από την Ανατολή, πιθανότατα από τη Μεσοποταμία, με διάφορες παραλλαγές τους να εμφανίζονται στην Περσία και την Αίγυπτο πριν από το 3000 π.Χ.  Όντα που μοιάζουν με γρύπες συνδέονται με την Μινωϊκή Κρήτη από το 1500 π.Χ. όπως μαρτυρούν και οι τοιχογραφίες που βρίσκονται στην Αίθουσα του Θρόνου στην Κνωσό αλλά και σε σφραγιστικά δακτυλίδια στις Μυκήνες.

Διαβάστε επίσης:

Η τέχνη της φωτογραφίας μέσα από τα μάτια –και το φακό- της Nelly’s

Ένα νέο διαχρονικό μουσείο για τη Λευκάδα και τους πολύτιμους θησαυρούς της