Τέχνη και Δημοκρατία – Μεγάλη έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη

Είναι η πρώτη μεγάλη διεθνής έκθεση, που πραγματεύεται τη σχέση της τέχνης με την δημοκρατία αναφορικά με την ιστορία της Νότιας Ευρώπης και ειδικότερα της Ελλάδας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Και έρχεται σε μία σημαντική για τη χώρα μας επέτειο, αφού φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια από την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα με την πτώση της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Ενώ, όπως είναι γνωστό αντίστοιχα γεγονότα μετάβασης στο δημοκρατικό πολίτευμα συνέβησαν και στις άλλες δύο χώρες που απαλλάχθηκαν από απολυταρχικά καθεστώτα πολλών ετών. Πρόκειται για την έκθεση «Δημοκρατία» που εγκαινιάζεται στην Εθνική Πινακοθήκη στις 11 Ιουλίου με 140 έργα από 55 καλλιτέχνες τόσο από την Ελλάδα όσο από την Ισπανία και την Πορτογαλία.

«Η έκθεση πραγματοποιείται σε μια διεθνή συγκυρία που δεν μας επιτρέπει να εφησυχάζουμε, αλλά επιβάλλει τη συνεχή επαγρύπνηση για την υπεράσπιση της δημοκρατίας», όπως σημειώνει η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης και επιμελήτρια της έκθεσης Συραγώ Τσιάρα «καθώς πληθαίνουν οι ακραίες φωνές που κεφαλαιοποιούν την κοινωνική δυσαρέσκεια από τις παρατεταμένες και αλλεπάλληλες κρίσεις, παρατηρείται μειωμένη συμμετοχή στις εκλογές, αμφισβητείται το κύρος και η αξιοπιστία των θεσμών, ενώ επικρατεί ο φόβος και η επισφάλεια.

Οι επέτειοι είναι μια ευκαιρία αναστοχασμού πάνω στη δυναμική των ιστορικών βιωμάτων, μια αφορμή να ξανακοιτάξουμε μέσα μας και γύρω μας για να διαπιστώσουμε τι πετύχαμε, πόσο αλλάξαμε και σε ποιο βαθμό η εμπειρία του παρελθόντος συμβάλλει στη διαμόρφωση της συλλογικής μας ταυτότητας στο παρόν ή ενημερώνει το σχεδιασμό μας για το μέλλον».

Η πολιτική λειτουργία

Έχοντας ως άξονα την τέχνη που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της αντίστασης και της διαμαρτυρίας στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία, η έκθεση αντιμετωπίζει συγκριτικά και σε διεθνές επίπεδο την πολιτική λειτουργία της στα δικτατορικά καθεστώτα του Ευρωπαϊκού Νότου.

Παράλληλα διερευνά την ποικιλομορφία των καλλιτεχνικών αναζητήσεων, τις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις, τις καλλιτεχνικές πρακτικές που γεννήθηκαν μέσα από τον αγώνα για ελευθερία, καθώς και την ενεργή κληρονομιά τους.

Συγκεκριμένα εστιάζει στις δεκαετίες του 1960 και 1970, με την μετάβαση από τα αυταρχικά καθεστώτα στα δημοκρατικά πολιτεύματα και τον ρόλο των καλλιτεχνών στη διεκδίκηση των πολιτικών ελευθεριών. Κύριοι θεματικοί άξονες είναι «Το Πρόσωπο του Εχθρού», η «Αντίσταση», η «Εξέγερση» και η «Διέγερση».

Η εκθεσιακή δραστηριότητα, η συγκρότηση καλλιτεχνικών ομάδων, ο κριτικός λόγος, ο ρόλος της αφηρημένης τέχνης, η ανάδειξη του κριτικού ρεαλισμού, η τέχνη της διαμαρτυρίας μέσω της αφίσας, της χαρακτικής και της performance, η διεκδίκηση της ορατότητας του σώματος σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, καθώς και η συνολικότερη εμπλοκή της τέχνης στη δημόσια σφαίρα να επισφραγίσουν με τον τρόπο τους το αίτημα του εκδημοκρατισμού, συνιστώντας σημαντικά πεδία έρευνας και εικαστικής δραστηριότητας.

Οι δημοκρατίες του Νότου

Στην Ελλάδα η δημοκρατία αποκαταστάθηκε στις 24 Ιουλίου του 1974, ημερομηνία ορόσημο στον απόηχο του πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο αλλά κατά την ίδια, λίγο ως πολύ, περίοδο κορυφώνονται οι ιστορικές εξελίξεις που έθεσαν τέλος και στα συντριπτικά μακροβιότερα αυταρχικά καθεστώτα του Φράνκο στην Ισπανία (1936/1939 – 1975) και των Σαλαζάρ – Καετάνο (1933 – 1974) στην Πορτογαλία.

Οι διαδικασίες εκδημοκρατισμού των τριών χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου εντάσσονται μάλιστα, στο τρίτο παγκόσμιο κύμα εκδημοκρατισμού, το οποίο ξεκινώντας από την δεκαετία του 1970 συνεχίστηκε στα επόμενα χρόνια στις χώρες της Λατινικής Αμερικής.

Οι μεταβάσεις στις δύο χώρες της Ιβηρικής χερσονήσου προφανώς ακολούθησαν διαφορετική διαδρομή, καθώς ο Αντόλφο Σουάρες ανέλαβε τη σταδιακή αποκατάσταση της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών μετά το θάνατο του δικτάτορα Φράνκο υιοθετώντας πολιτική αμνηστίας, ενώ στην Πορτογαλία η Επανάσταση των Γαρυφάλλων τον Απρίλιο του 1974 που ανέτρεψε τον δικτάτορα Καετάνο σημάδεψε την μετάβαση στη δημοκρατία με επαναστατικές διεργασίες οδηγώντας σε ελεύθερες εκλογές.

Η διεκδίκηση της ελευθερίας

Όπως λέει η κυρία Τσιάρα, από την άποψη του ιστορικού χρόνου που πραγματεύεται, η έκθεση «Δημοκρατία» έρχεται σε συνέχεια και ολοκληρώνει την έκθεση «Αστυγραφία», που προηγήθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.

« Στην «Αστυγραφία» μας ενδιέφερε η πολυπλοκότητα, η αντιφατικότητα, η ποικιλομορφία και η ιδιαίτερη υφή των αστικών μετασχηματισμών σε επίπεδο πληθυσμιακών μετακινήσεων, αστικοποίησης, ανοικοδόμησης, διαχείρισης του ελεύθερου χρόνου και καθημερινής κουλτούρας», όπως αναφέρει.

Σημειώνοντας όμως, ότι το ενδιαφέρον «στην ‘‘Δημοκρατία’’ επικεντρώνεται στην εικαστική μορφοποίηση της διεκδίκησης της ελευθερίας και των πολιτικών δικαιωμάτων κατά την εκρηκτική συνάντηση των αυταρχικών πρακτικών χειραγώγησης με τις πολιτικές της χειραφέτησης και των ταυτοτήτων.

Με οδηγό τις συνέχειες, τις ρωγμές και τις ανακατατάξεις στην πορεία προς τον εκδημοκρατισμό και στις τρεις χώρες διερευνούμε την ιδιαίτερη υφή, το χρώμα, τους ήχους, τη σύνθεση και την απόκριση των καλλιτεχνών στον ριζικό μετασχηματισμό, την απελευθερωτική δύναμη που εκλύθηκε στο συλλογικό σώμα από τη διεκδίκηση των δημοκρατικών δικαιωμάτων, αλλά και την εικαστική διαχείριση του τραύματος των δικτατοριών».

Για την υλοποίηση αυτής της έκθεσης η Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου συνεργάζεται με δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς, συλλέκτες και καλλιτέχνες στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία μεταξύ των οποίων τα : Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía – MNCARS, Museu d’Art Contemporani de Barcelona, Centro de Arte Moderna Gulbenkian, Centro de Estudos Multidisciplinares Ernesto de Sousa (Λισαβόνα), Ιστορικό Αρχείο ΕΡΤ, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης – ΕΜΣΤ, Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας – ΑΣΚΙ και Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης – ΜΙΕΤ.

Info

Εθνική Πινακοθήκη– Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου: Βασ. Κωνσταντίνου 50, τηλ.214 40 86 201
Έκθεση: «Δημοκρατία»
Διάρκεια: 11 Ιουλίου 2024 ως 2 Φεβρουαρίου 2025

Διαβάστε επίσης:

Παλόμα Πικάσο: Τρυφερές αναμνήσεις από τον Πικάσο με άρωμα πορτοκαλιάς

Παλαιά Βουλή: Ένα ιστορικό κτήριο σε διαδικασία αποκατάστασης

Βρετανικές εκλογές: Θριαμβευτής ο Κιρ Στάρμερ – Κυβέρνηση μετά από 14 χρόνια οι Εργατικοί