Τάκης Σ. Παππάς
Περιεχόμενα
Το ανά χείρας βιβλίο με τίτλο η Παράδοξη χώρα (εκδ. Πατάκη, 2024) ανήκει στους οικονομολόγους του μέλλοντος. Ο καθηγητής Τάκης Σ. Παππάς μέσω της συγκριτικής μεθόδου (per se το αντικείμενό του) αποπειράται να εξηγήσει την παραδοξότητα του ελληνικού φαινομένου.
Γιατί η χώρα συνεχώς πετάγεται εκτός τροχιάς ενώ την ίδια στιγμή μοιράζεται κοινά χαρακτηριστικά με άλλα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας; Συγκεκριμένα, δηλαδή, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας με τις οποίες από το 1974 μοιράζονται παρόμοια χαρακτηριστικά;
Πρόκειται για κάτι που ο απλώς κόσμος δεν κατανόησε ακριβώς κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, που ταλάνισε επί μακρόν την Ελλάδα ενώ πέρασε επιδερμικά από άλλες χώρες του νότου. Ίσως η επόμενη γενιά να καταφέρει με βιβλία όπως αυτό να εξάγει επαρκή συμπεράσματα.
Καινοφανής οπτική γωνία
Η πρώτη καινοφανής οπτική γωνία στο βιβλίο αυτό έγκειται στη διασύνδεση της οικονομίας με την υγεία του κράτους.
Ο Τάκης Σ. Παππάς ξεκινάει με την εξής υπόθεση. Φαντάζεται τρία παιδιά που γεννήθηκαν στην Αθήνα της μεταπολίτευσης και αντιστοίχως στο Δουβλίνο και τη Λισαβόνα από οικογένειες με εισόδημα περίπου ίσο με τον εθνικό μέσο όρο της εποχής εκείνης. Σήμερα αυτά τα παιδιά ως μεσήλικες απολαμβάνουν βιοτικό επίπεδο φαινομενικά καλύτερο των γονιών τους.
Ο Τάκης Σ. Παπάς όμως παίρνει τον αναγνώστη από το χέρι για την πιο ενδελεχή, πιο επίπονη ματιά. Φανερώνει έτσι το πρώτο χάσμα ανάμεσά τους.
Ο Ιρλανδός ζει τρεις με τέσσερις φορές καλύτερα από τους γονείς του και ο Πορτογάλος δύο με τρεις φορές καλύτερα. Ο Έλληνας όμως απολαμβάνει μόνο μία με δύο φορές υψηλότερο βιοτικό επίπεδο από την προηγούμενη γενιά, πριν από περίπου πενήντα χρόνια.
«Μπορεί η Ελλάδα να καλύψει το χαμένο έδαφος πλησιάζοντας, επιτέλους, την Ευρώπη;», αναρωτιέται και ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με το χαιρετισμό του στο βιβλίο. «Αυτό το βιβλίο απαντά στη δύσκολη ερώτηση»…
Αλλά ποιος τα υποστηρίζει όλα αυτά;
Ειρήσθω εν παρόδω, η συγκριτική μεθοδολογία που ακολουθεί ο Τάκης Σ. Παππάς αποτέλεσε και το αντικείμενό του στο ελληνικό πανεπιστήμιο (μέχρι που παραιτήθηκε).
Σπούδασε νομικά στην Ελλάδα και συγκριτική πολιτική στην Αμερική ενώ απέκτησε διδακτορικό από το περίφημο Γέιλ (Yale University) της Αμερικής.
Συνεργάζεται ακόμη με το Πανεπιστήμιο του Ελσίνσκι και γράφει πάντα στα ελληνικά και στα αγγλικά. Αρθρογραφεί στην Καθημερινή.
Το κοινό καλό
Πρώτα συμπεράσματα: Η Ιρλανδία διακρίνεται για τη φιλικότητα, την ευελιξία και την ανοιχτοσύνη ως προς την επιχειρηματικότητα. Με άλλα λόγια για το αγγλοσαξονικό laissez faire που κυλάει στο αίμα των Ιρλανδών, κακά τα ψέμματα. Η Πορτογαλία αντιστοίχως διατηρεί την παράδοση της επιχειρηματικότητας από τα χρόνια της αποικιοκρατίας. Δύο τεράστιες διαφορές εν συγκρίσει με τον ελληνικό χώρο της κατακερματισμένης υποτέλειας.
Οι πρώτες δύο χώρες σφυριλάτησαν εθνική κουλτούρα που πάσχιζε για την προάσπιση και προαγωγή του κοινού καλού μέσω της απόκτησης περαιτέρω αγαθών. Εν σπέρματι καπιταλιστικές χώρες. Η Ελλάδα πώς να τρέξει ισάξια με το δικό της ιδιότυπο παρελθόν των κλεφτοπολέμων και των εμφυλίων -όπου ακόμη και ο διχασμός στο γλωσσικό ζήτημα αποτέλεσε τροχοπέδι; Αυτό που ο Τάκης Σ. Παππάς αποκαλεί έλλειψη κουλτούρας συναίνεσης. Εκεί κατά τη γνώμη του εντοπίζεται η μητέρα όλων των κακών.
Συνέναιση versus Ατομισμός
Τι εστί συναίνεση; Υπάρχει σε αυτά τα κράτη κοινή αποδοχή των θεμελιωδών αρχών που επικρατούν στα πολιτικά συσ στο κράτος. Χονδρικά: Πίστη στην κοινοβουλευτική δημοκρατία, στη συνταγματική, φιλελεύθερη νομιμότητα και η ευρωπαϊκή προοπτική.
Αντιθέτως, στην Ελλάδα καλλιεργήθηκε υπόστρωμα καχυποψίας. Πνεύμα αντικοινοβουλευτικό (ακροδεξιά, ακροαριστερά), λαϊκισμό (το αντίθετο του φιλελευθερισμού) και αντιευρωπαϊσμό.
Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι ο Τάκης Σ. Παππάς δομεί τη συλλογιστική του σε τέσσερις περιόδους από το 1974 μέχρι σήμερα που αναδεικνύουν τα θεμελιώδη κενά της ελληνικής πραγματικότητας.
Πόλωση (1974 με 1981), Λαϊκισμός (1982 – 1995), Φούσκα (1996-2009), Κρίση (2010-2022), Μεταβολή.
Στις άλλες δύο χώρες δεν υπάρχει πόλωση, λαϊκισμός και ακραία κόμματα όπως φαίνεται στην Ελλάδα. Η Φούσκα με τις κυβερνήσεις Σημίτη και Καραμανλή. Υπάρχει αύξηση αλλά όταν σκάει η κρίση και στις τρεις χώρες, η Ελλάδα υποφέρει περισσότερο.
Ο γρίφος
Πού βρίσκεται όμως σήμερα η ελληνική παραδοξότητα;
Ο Τάκης Σ. Παππάς διακρίνει μοναδικό παράθυρο ευκαιρίας αυτή τη στιγμή για τη θεμελίωση κουλτούρας συναίνεσης και τη δημιουργία προγραμματικών συμφωνιών.
Διότι οι βασικοί πολιτικοί συσχετισμοί ήδη συμφωνούν πλέον στα βασικά, τον κοινοβουλευτισμό, τον πολιτικό φιλελευθερισμό και τον ευρωπαϊσμό (ήδη από το 2015).
Όμως υπάρχουν οι αντίρροπες δυνάμεις. Τα κόμματα της Αριστεράς δεν μιλούν για συνεργασία αλλά για το ποιος θα ηγηθεί; Ουσιαστικά αναζητούν μία επιστροφή στον δικομματισμό και την πόλωση.
Ο Τάκης Σ. Παππάς ως ένας από τους κορυφαίους πολιτικούς επιστήμονες της χώρας παραδέχεται ότι δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις, ότι βρίσκεται μπροστά σε αληθινό γρίφο.
Αλλά από τις τόσες άλλες μελέτες που ασχολούνται με την Ελλάδα από τη Μεταπολίτευση και μετά, αυτή οπωσδήποτε θα αποτελέσει βιβλίο αναφοράς.
Πληροφορίες
Τάκης Σ. Παππάς
Παράδοξη χώρα
Ιούλιος 2024
Σελ. 312
Τιμή 16 ευρώ
