Γιατί μια δήλωση του Μητσοτάκη ήταν αρκετή για να ξεσπάσει “πόλεμος” για τα αρχαία του μετρό Θεσσαλονίκης

«Επιστρέφουμε στην αρχική λύση για τον σταθμό Βενιζέλος. Απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιολογικών ευρημάτων», ανακοίνωσε το Σάββατο το βράδυ στην ομιλία του στην ΔΕΘ ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, για το μετρό Θεσσαλονίκης. Και ο πόλεμος άναψε αμέσως! Ένα έργο απαραίτητο για την πόλη, που έχει όμως ήδη ταλαιπωρήσει τους κατοίκους της επανέρχεται εμφατικά στο προσκήνιο, χάρις στην αλλαγή πορείας, που ανακοινώνεται τώρα για την εκτέλεσή του.

Ο λόγος;

«Με τα σημερινά δεδομένα η λειτουργία του Μετρό θα άρχιζε χωρίς τον σταθμό Βενιζέλου, στα τέλη του 2022. Αλλά αυτό θα σήμαινε ένα έργο “κολοβό”», όπως επισήμανε ο κ. Μητσοτάκης. Καταλήγοντας: «Επιστρέφουμε λοιπόν στην αρχική λύση. Σύμφωνα, πάντα, με την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, στο πλαίσιο του Αρχαιολογικού Νόμου και βάσει της πρακτικής που ακολουθήθηκε στο Σταθμό Αγίας Σοφίας. Έτσι, το μετρό θα λειτουργήσει ενιαίο και στο σύνολό του τον Απρίλιο του 2023».

Πρόκειται για μία εκ διαμέτρου αντίθετη απόφαση από αυτήν, που ακολούθησε η προηγούμενη κυβέρνηση και σύμφωνα με την οποία οι αρχαιότητες, που έχουν αποκαλυφθεί στην περιοχή κατασκευής του σταθμού Βενιζέλος θα παρέμεναν in situ (στη θέση τους) ενώ ταυτόχρονα θα υλοποιούνταν και το έργο. Χωρίς ωστόσο, με αυτά τα δεδομένα, να δινόταν  ένα πειστικό χρονοδιάγραμμα λειτουργίας του σταθμού, ούτε το κοστολόγιό του.

Πρώτος στη διαμάχη, που διατηρείται άσβεστη τα τελευταία πέντε χρόνια, έχοντας διχάσει τους κατοίκους της συμπρωτεύουσας, ρίχτηκε ο πρώην δήμαρχός της, Γιάννης Μπουτάρης, ως εξ αρχής υπερασπιστής της θέσης να μην μετακινηθούν ποτέ τα αρχαία από τη θέση τους.

Έτσι, τρεις ημέρες πριν από τα εγκαίνια της ΔΕΘ, ανακοίνωσε τη σύσταση «Κίνησης Πολιτών Θεσσαλονίκης για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», που έχει στόχο την «προστασία των αρχαιοτήτων της οδού Εγνατίας, που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές του έργου του Μετρό στον σταθμό Βενιζέλου και τη διαφύλαξη, ως μοναδικής επίσημης, ψηφισμένης και θεσμοθετημένης λύσης, της λύσης της κατά χώραν διατήρησης των ευρημάτων».

Οι δύο πλευρές

Ως εκπρόσωπός της έτσι ο κ. Μπουτάρης, και προφανώς ως επικεφαλής της νέας εκστρατείας για τα αρχαία του μετρό, έστειλε επιστολή στον πρωθυπουργό, λέγοντάς του, ότι τα στοιχεία, τα οποία έχει στη διάθεσή του «δεν αντιστοιχούν στην πραγματικότητα και στην πορεία των έργων μέχρι σήμερα», και καλώντας τον να μην «οδηγήσει την πόλη σε νέες περιπέτειες και τα πολύτιμα μνημειακά σύνολα του ένδοξου παρελθόντος της σε ακροβασίες με αβέβαιη κατάληξη». Ήδη μάλιστα η εν λόγω «Κίνηση» συγκεντρώνει υπογραφές διαδικτυακά προκειμένου να μην προκριθεί η λύση την οποία παρουσίασε ο κ. Μητσοτάκης.

Αλλά αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος. Γιατί το θέμα του τρόπου διατήρησης των αρχαίων του σταθμού Βενιζέλος, έχοντας απασχολήσει επί μακρόν την Αττικό Μετρό, το υπουργείο Πολιτισμού και άλλα συναρμόδια υπουργεία έχει, όχι μόνον προϊστορία αλλά και πολλές παραμέτρους.

Συγκεκριμένα, η ανακοίνωση του κ. Μητσοτάκη για την απόσπαση  των αρχαιοτήτων από την θέση τους, ώσπου να ολοκληρωθεί η κατασκευή του σταθμού και ακολούθως η επανατοποθέτησή τους, δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία. Αντιθέτως, πρόκειται για λύση στην οποία είχε καταλήξει το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο από το 2015, λίγο πριν από τις εκλογές.

 Αν και πρέπει να σημειωθεί εδώ, ότι είχε προηγηθεί μία ακόμη γνωμοδότηση του ΚΑΣ (η πρώτη), το 2013, που προέβλεπε την απόσπαση, μεταφορά και επανατοποθέτηση των αρχαίων, χιλιόμετρα μακριά, στο πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά. Λύση, που είχε πυροδοτήσει κι αυτή μεγάλες αντιδράσεις με επικεφαλής τον δήμο Θεσσαλονίκης και τον δήμαρχο τότε Γιάννη Μπουτάρη, ο οποίος και προσέφυγε στο Συμβούλιο της Επικρατείας, για ακύρωσή της. Και έτσι έγινε πάντως, αφού στις 10 Δεκεμβρίου του 2013 το ΣτΕ είχε κάνει δεκτή την προσφυγή για την διατήρηση των αρχαίων στο σταθμό Βενιζέλου και όχι την έκθεσή τους σε κάποιον άλλο χώρο.

Μη λύση

Με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ το θέμα επανεισήχθη στο ΚΑΣ, οπότε τον Ιανουάριο του 2017 νέα απόφαση προέκυψε. Σύμφωνα με αυτήν τα αρχαία δεν θα μετακινούνταν ποτέ από τη θέση τους  (με μικρή απώλεια της τάξης του 9%) και η κατασκευή του σταθμού θα γινόταν παράλληλα, προσαρμοσμένη τεχνικά στην παρουσία τους. Γενικότερα η μελέτη περιελάμβανε και την κατασκευή πεζογέφυρας πάνω από τις αρχαιότητες με μπαλκόνι θέασης για τους επισκέπτες. «Μια αρχαιολογική πλάζα», όπως την χαρακτήριζε ο κ. Μπουτάρης. Για το σκοπό αυτό η Αττικό Μετρό αποφάσισε να κατασκευάσει τις σήραγγες σε βάθος 31μέτρων αντί για 14 προκειμένου να εκτεθούν τα ευρήματα.

Με βάση τη λύση αυτή όμως, με την οποία άρχισε να πορεύεται το έργο, ο σταθμός Βενιζέλος θα υπολειπόταν χρονικά  της συνολικής κατασκευής και της έναρξης της λειτουργίας του μετρό. Σύμφωνα δηλαδή, με τις τελευταίες ημερομηνίες, που είχαν δοθεί –γιατί πολλές φορές έχουν αλλάξει- ο σταθμός θα παραδινόταν το 2024.

«Η λύση ήταν μη λύση. Χωρίς κοστολόγηση και χωρίς να είναι βεβαιωμένη η εξέλιξή της», όπως είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μητσοτάκης στη συνέντευξη τύπου, που δόθηκε Κυριακή μεσημέρι στη Θεσσαλονίκη στο πλαίσιο της ΔΕΘ. Προσθέτοντας πως «Η πόλη θέλει και τον σταθμό Βενιζέλου και ολοκληρωμένο το μετρό» και πως όλοι οι φορείς της με τους οποίους συζήτησε, τάσσονται υπέρ αυτής της άποψης. Σύμφωνος  άλλωστε μ΄ αυτήν είναι και ο νέος δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας.

Ένα εξαιρετικό εύρημα είναι οι αρχαιότητες  στο σταθμό Βενιζέλος, συγκεκριμένα ένα τμήμα της ρωμαϊκής λεωφόρου (Decumanus Maximus), που ανακαλύφθηκε από τις ανασκαφές για την κατασκευή του μετρό σε βάθος 5,4 μέτρων στο κέντρο της σημερινής πόλης, κάτω από την Εγνατία οδό. Του 4^ου μ.Χ. αιώνα (Πρωτοβυζαντινής περιόδου) που διασώζεται στο σημείο αυτό, μαζί με τα καταστήματα και τις παρακείμενες οικίες, αποτελώντας μοναδικό σύνολο για μια άγνωστη ως σήμερα ιστορική περίοδο της πόλης, γι΄αυτό και η διατήρηση και η ανάδειξή του είναι επιβεβλημένα.