Στήβεν Αντωνάκος: Μεγάλη αναδρομική του εκσυγχρονιστή εικαστικού

Θα μπορούσε κανείς να τον αποκαλέσει εκσυγχρονιστή «μοντέρνο». Όπως φαίνεται και από την καίρια ανδρομική του Στίβεν Αντωνάκου στη Citronne της Τατιάνας Σπίναρη Πολλάλη, η τέχνη του άνθισε στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του 1960. Αλλά το άστρο του δεν έσβησε ποτέ. Παρέμεινε οραματιστής και αέναα ανανεωτής του είδους του. Φωτεινές εγκαταστάσεις, προτού καν εδραιωθεί ο όρος.

Από την πρώτη στιγμή που πάτησε το πόδι του στη Νέα Υόρκη, ο Στήβεν Αντωνάκος συντάχτηκε με την καλλιτεχνική πρωτοπορία της εποχής. «Είδα ένα πράγμα που ακαριαία αγάπησα πάρα, πάρα πολύ», είχε δηλώσει. «Tα φανταχτερά χρώματα που απολαμβάνουμε μέσα από σωλήνες νέον {φωτός}».

Όπως σημείωσαν οι New York Times, ο Αντωνάκος υπήρξε από τους πρώτους καλλιτέχνες που απέσπασαν το νέον από τη βιομηχανική ή διαφημιστική του χρήση για να το μεταθέσουν στο πεδίο της τέχνης. Χρησιμοποιούσε τις λυχνίες νέον όπως ο ζωγράφος χρησιμοποιεί το πινέλο του. Με όλη την ένταση του χρώματος και την πλαστικότητα της μορφής ενός πίνακα Ματίς.

Έργα όπως το Arrival (2005), το Neon Table #1 (1986) παρουσιάζουν συγγένεια με τις δημιουργίες του Νταν Φλάβιν, το Κίνημα Φωτός και Χώρου της Νότιας Καλιφόρνιας, με τον Μπρους Νάουμαν, τον Νταγκ Γουίλερ και τον Λάρι Μπελ.

Το φωτινό στοιχείο αποτέλεσε κεντρικό πυρήνα και βασικό εκφραστικό του μέσο. Το χρησιμοποίησε ως πρωταρχικό υλικό μαζί με το γυαλί. Έτσι δημιούργησε αφηρημένες γλυπτικές συνθέσεις ή φωτογλυπτά με ελικοειδείς γραμμές και ζωντανά χρώματα που αμέσως συνδέονται με το όνομά του. Απορρόφησαν το βλέμμα και διεκδίκησαν την προσοχή του περαστικού στο δρόμο και του φιλότεχνου σε μεγάλα μουσεία και εκθέσεις.

Ασχολήθηκε με την υπαίθρια ή δημόσια τέχνη. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 εγκαταστάθηκαν μόνιμα πάνω από 45 μεγάλης κλίμακας δημόσια έργα του στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ιαπωνία.

Στην Αμερική έργα του φώτισαν ποικίλους δημόσιους χώρους: αεροδρόμια στην Ατλάντα, στο Μιλγουόκι (αλλά και στο Μπάρι της Ιταλίας),μετρό στη Βοστώνη, στη Βαλτιμόρη και στην Αθήνα (η Πομπή στους Αμπελοκήπους). Ηλεκτροδοτικό σταθμό στο Τελ Αβίβ. Τον αστυνομικό σταθμό στο Σικάγο.

Δημόσια έργα του αγαπήθηκαν ιδιαιτέρως από τους κατοίκους της Νέας Υόρκης (εμπλέχτηκαν με κεντρικό τρόπο με την καθημερινότητά τους): Τη δεκαετία του 1980 έργο του κοσμούσε κτίριο ανάμεσα στην 9η και 10η λεωφόρο της Νέας Υόρκης. Ύστερα, το έργο που ορθώθηκε το 1990 στην 59η οδό μπροστά στο σταθμό ναυτικών μεταφορών (Marine Transfer Station), υπάρχει ακόμη.

Ο Αντωνάκος συνέθεσε και σχέδια, υδατογραφίες, και ανάγλυφες συνθέσεις που αμέσως εμβάθυνε ακόμη περισσότερο τη σχέση του με τις αφηρημένες γεωμετρικές φόρμες.

Στην έκθεση ΑΝΤΩΝΑΚΟΣ: ΟΡΟΘΕΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ πραγματοποιείται επιλεκτική αναδρομή (1960-2009) στο έργο του σημαντικού εικαστικού, όπου “οροθετείται” ο χρόνος.

Παρουσιάζονται 29 έργα: επιτοίχια έργα νέον, ανάγλυφα της ενότητας ΑΛΦΑΒΗΤΟΣ, ζωγραφικά έργα σε περγαμηνή, σχέδια έργων. Επίσης εκτίθεται η ενότητα χαρακτικών Tears. Πρόκειται για έργα σταθμούς στην πορεία του καλλιτέχνη και στην ανάπτυξη της αισθητικής του.

Η μη παραστατική, μινιμαλιστική του τέχνη βασίζεται στη δυναμική ένταση ανάμεσα σε πλήρεις και ελλιπείς γεωμετρικές μορφές (ορθογώνια, τετράγωνα, κύκλους και γραμμές) καθώς και έντονα χρώματα.

Όπως σημειώνει η διευθύντρια της Citronne Τατιάνα Σπίναρη Πολλάλη, «τα γλυπτά και οι πίνακες διαθέτουν εμφανή αρχιτεκτονικά στοιχεία· οι καθαρές συνθέσεις καταγράφουν μια εικονογραφική πραγματικότητα η οποία εστιάζεται στην σχέση ανάμεσα σε χρώματα και αφηρημένες μορφές. Κυριαρχεί μία έντονη αίσθηση ρυθμού, κίνησης και πνευματικότητας».

Αυστηρά στη σφαίρα της αφαίρεσης, ο Αντωνάκος έχει χαρακτηρίσει το έργο του «real things in real spaces in the here and now» ή «αληθινά πράγματα σε αληθινούς χώρους στο εδώ και τώρα». Εν ολίγοις, δημιουργία αδιαμεσολάβητη. Άμεση οπτική και χωρική εμπειρία, χωρίς συνειρμούς ή αναφορές έξω από το ίδιο το καλλιτέχνημα.

Πίνακες, χρωματικοί ή καλυμμένοι από φύλλα χρυσού, με λυχνίες χρωματιστού νέον πίσω από τις ακμές, έργα σε περγαμηνή, εγκαταστάσεις, ∆ωμάτια ∆ιαλογισμού, Παρεκκλήσια και Βιβλία Καλλιτέχνη απετέλεσαν το υλικό για πολλές εκθέσεις στις Ηνωμένες πολιτείες και στην Ευρώπη, επί σαράντα και πλέον χρόνια.

Αυτή η κομβική περίοδος παρουσιάζεται στη Citronne. Πρόκειται για ενότητα με εννιά σπάνια σχέδια, από τις πρώτες μελέτες του Αντωνάκου για την κατασκευή εγκαταστάσεων, με την οποία πειραματίστηκε την δεκαετία του 1960 και 1970.

Όλα τα γλυπτά και οι εγκαταστάσεις είχαν αφετηρία τα σχέδια του σε χαρτί. Στα εικαστικά αυτά περιβάλλοντα προεκτείνει την σχεδιαστική ιδιότητα του νέον μέσα στον τρισδιάστατο χώρο.

Από το 1980 ο Αντωνάκος έχει συχνή επαφή με την Ελλάδα. Πειραματίζεται με έργα – αντιπαραθέσεις ανάμεσα στην ακτινοβολία του ηλεκτρικού φωτός και τις στερεές χρωματιστές επιφάνειες, με πλούσιες τονικές διαβαθμίσεις και χρωματικές επιστρώσεις, όπου το νέον μετατρέπεται σε μυστηριακό φως.

Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από έργα με πνευματική αύρα, στα οποία διακρίνονται και συγκεκριμενοποιούνται οι αναφορές στην Βυζαντινή τέχνη.

Το έργο με το οποίο συμμετείχε στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1997 με τίτλο Chapel of the Heavenly Ladder ή Παρεκκλήσι με την παραδείσια σκάλα θεωρείται χαρακτηριστικό της ορθόδοξης πίστης του. Κατασκεύασε από σκουριασμένο σίδηρο ένα ολόκληρο Δωμάτιο Διαλογισμού έμπλεο με απαλές φωτοσκιάσεις νέον.

«Στα έργα της έκθεσης του 2009 το νέον, σαν λαμπερό φωτοστέφανο, ακτινοβολεί μυστηριακά πίσω από τις επιχρυσωμένες ξύλινες επιφάνειες», συμπληρώνει η Τατιάνα Σπίναρη Πολλάλη.

Από τα μέσα της δεκαετίας 1970 δεν έχει πάψει να συμμετέχει στη δυτική τέχνη, με μεγάλο αριθμό έργων σε συλλογές μουσείων και δημοσίους χώρους σε όλο τον κόσμο. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ενδιαφέρον και ανάμεσα στο αθηναϊκό κοινό, σε διάφορες δημοπρασίες.

Ετσι, δεν προκαλεί έκπληξη ότι η έκθεση στην Citronne θα λειτουργήσει παράλληλα με την έκθεση σχεδίων του Στήβεν Αντωνάκου στην γκαλερί Bookstein Projects της Νέας Υόρκης, τον Μάιο του 2021.

Πληροφορίες

ΑΝΤΩΝΑΚΟΣ: ΟΡΟΘΕΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΧΡΟΝΟ

CITRONNE GALLERY – ΑΘΗΝΑ

17 Απριλίου – 19 Ιουνίου 2021

Ώρες λειτουργίας:

Τρ., Πέμ., Παρ.: 11.00-20.00
Τετ., Σάβ.: 11.00-16.00