Σταύρος Ψυχάρης – Οι δύο όψεις μιας αντιφατικής προσωπικότητας

Αργά το μεσημέρι στα δημοσιογραφικά γραφεία έπεφτε «σύρμα»: Κατεβαίνει ο Ψυχάρης. Όλο και κάποιος θα ήταν στους διαδρόμους εκείνη την ώρα και θα τον έβλεπε να παίρνει με τη σειρά τις αίθουσες. Αθόρυβος και λιγομίλητος, αν και συχνά είχε έναν περιπαικτικό λόγο γ΄αυτούς που γνώριζε καλύτερα, έκανε την καθημερινή του επιθεώρηση, που διαρκούσε ελάχιστα λεπτά αλλά μέσα σ΄αυτά προλάβαινε να δει και να παρατηρήσει τα κακώς κείμενα. Που συνήθως, και φαινομενικά τουλάχιστον, ήταν τα παραμελημένα και παραφορτωμένα από τους συντάκτες γραφεία. Η τάξη ήταν απαραίτητη, παρ΄ότι η ουσία αυτής της καθημερινής καθόδου δεν είχε να κάνει ασφαλώς με τον έλεγχο των γραφείων αλλά με την επισήμανση, ότι η εξουσία ήταν παρούσα.

Αυτά στην ιστορική Χρήστου Λαδά, γιατί στο λαμπρό, νέο κτίριο της Μιχαλακοπούλου όλα ήταν αλλιώς. Από τα μέτρα ασφαλείας στην είσοδο, πρωτόγνωρα για δημοσιογράφους, την απόλυτη απαγόρευση εισόδου για κάθε τρίτο, κι όσον αφορά τον ίδιο, την υπερδιπλάσια προσωπική του ασφάλεια, προσεκτικά και από ειδικούς σχεδιασμένη. Οι καιροί είχαν αλλάξει. Ούτε «επιθεωρήσεις» γίνονταν πια. Και η δημοσιογραφική λειτουργία είχε αλλάξει, παίρνοντας έναν πιο απρόσωπο χαρακτήρα. Από το 2009 άλλωστε ο Σταύρος Ψυχάρης διαδεχόμενος τον Χρήστο Λαμπράκη ήταν ο επικεφαλής όλου του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη, οπότε άλλοι πλέον ήταν οι αρμόδιοι για την επαφή με τους συντάκτες.  Ήταν και η ασθένεια όμως, που παρά τις πλέον εξελιγμένες θεραπείες στην οποίες υποβαλλόταν, επέμενε να τον φθείρει. Μόνον σωματικά ασφαλώς. Για να προστεθούν τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα του Οργανισμού στο πλαίσιο της γενικότερης κρίσης, που οδήγησαν στην πτώχευσή του και στην παραίτηση του ίδιου, ώσπου να εξαγοραστεί τελικά από τον εφοπλιστή Βαγγέλη Μαρινάκη.

Εκ των έσω

Οι περισσότεροι θυμούνται – ή θέλουν να θυμούνται – τον Σταύρο Ψυχάρη από αυτά τα τελευταία γεγονότα, αποδίδοντάς του μόνον ευθύνες, τις οποίες προφανώς και είχε, καθώς και άλλα πολλά που κυκλοφορούσαν εν είδει φήμης ή «πληροφορίες εκ των έσω», που επίσης συχνά ήταν αληθείς. Όπως οι παρεμβάσεις του στο πολιτικό γίγνεσθαι και η ροπή του σε ίντριγκες, όσο και οι λάθος οικονομικοί χειρισμοί του, αν μπορεί να το πει κανείς έτσι, που σε συνδυασμό με τον πόλεμο τον οποίο δέχτηκε ο ΔΟΛ και ο ίδιος προσωπικά από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ είχαν αυτή την κατάληξη. Ο κάποτε πανίσχυρος Ψυχάρης, σκληρός και ανελέητος για τους αντιπάλους του στο δημοσιογραφικό χώρο και όχι μόνον, είχε πέσει.

Ο Σταύρος Ψυχάρης όμως ήταν μία προσωπικότητα και πέρα από αυτά, ανακαθορίζοντας τον ρόλο της έντυπης δημοσιογραφίας και του Τύπου γενικότερα σε μία περίοδο μεγάλων αλλαγών, εισάγοντας στην Ελλάδα την έκδοση της πολυεφημερίδας στη δεκαετία του ΄90, μία πραγματική ώθηση στο χώρο, που έδωσε νέες δυνατότητες εξέλιξης σε μία παγιωμένη ως εκείνη τη στιγμή κατάσταση. Η λέξη πρωτοπόρος του ταιριάζει, επίσης η διαρκής του επιθυμία για ανανέωση αλλά και για κυριαρχία στο χώρο των Μέσων Ενημέρωσης, αφού η δραστηριότητά του επεκτάθηκε σε περιοδικά, την τηλεόραση, το ραδιόφωνο επενδύοντας και στο Διαδίκτυο, καθώς γνώριζε από πολύ καιρό πριν, την δύναμη που θα αποκτούσε αυτό το τελευταίο στο όχι μακρινό μέλλον. Είναι γνωστό εξάλλου, ότι ο ίδιος αναζητούσε τρόπους διάσωσης του εντύπου γενικότερα με πρότυπο τα μέτρα που λαμβάνονταν σε άλλες χώρες.

Τολμηρό σχέδιο που απέτυχε

Και παλαιότερα ωστόσο το 1984, ένα χρόνο μετά την ανάληψη της θέσης του διευθυντή του Βήματος, είχε κάνει αγώνα για την διάσωση του ημερήσιου φύλλου του Βήματος, που υστερούσε κυκλοφοριακά, με έναν εντελώς πρωτότυπο για τα ελληνικά δεδομένα τρόπο: Την κυκλοφορία της πρώτης έκδοσης της εφημερίδας την προηγούμενη _από νωρίς το απόγευμα_ της ημερομηνίας της  στην Αθήνα και το επόμενο πρωί τη διανομή της σε όλη τη χώρα. Μια ιδέα που στηριζόταν πολύ στην ύπαρξη συνδρομητών  αλλά και ειδικής διανομής, για την οποία είχαν προσληφθεί εφημεριδοπώλες, που φέροντας τα διακριτικά του Βήματος την πουλούσαν στους δρόμους της Αθήνας. Αυτή υπήρξε η μεγάλη αποτυχία του, που ωστόσο δεν κάθισε καιρό να την δει, καθώς ο ίδιος ακύρωσε ταχύτατα όλο αυτό το τολμηρό σχέδιο.

Εντύπωση εξάλλου έκανε ανέκαθεν, ο διορισμός του από το 1996 ως διοικητή του Αγίου Όρους, όπου παρέμεινε ως το 2001, βραβευμένος αργότερα το 2010 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως για την προσφορά του εκείνης της περιόδου, με το οφίκιο του Μεγάλου Νοταρίου του Οικουμενικού Θρόνου.

Ο δημοσιογράφος Ψυχάρης

Φυσικά όμως ο Σταύρος Ψυχάρης ήταν πρώτα και πάνω απ΄όλα δημοσιογράφος. Προικισμένος με οξυδερκές _ίσως και κυνικό_  βλέμμα, μπροστά από την εποχή του και έχοντας πλήρη γνώση όλων των δημοσιογραφικών τομέων και όχι μόνον του πολιτικού, καθώς από πολιτικό ρεπορτάζ είχε ξεκινήσει κι ο ίδιος, αλλά των πάντων. Οι παρεμβάσεις του έτσι ήταν συνήθεις ακόμη και στο καλλιτεχνικό ρεπορτάζ, αναλαμβάνοντας μάλιστα να πραγματοποιεί τις συσκέψεις ο ίδιος σε κάποια περίοδο.  Στα προσωπικά χαρακτηριστικά του άλλωστε δεν μπορεί παρά να προσμετρηθούν το πολιτικό αισθητήριο, η άμεση ανταπόκριση στην επικαιρότητα και η ταχύτητά του στις αποφάσεις.

Η ανάμειξή του με την πολιτική εκ των παρασκηνίων ήταν ανέκαθεν έντονη. Είναι γνωστό, ότι μπορούσε να μιλά με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, την ίδια ώρα που οι σχέσεις του με τον Ανδρέα Παπανδρέου ήταν στενές, ενώ άριστες ήταν και με τον Κώστα Σημίτη.

Γεννημένος στον Τύρναβο το 1945 ο Σταύρος Ψυχάρης προερχόταν από αριστερή οικογένεια, καθώς μάλιστα αδερφός της μητέρας του ήταν ο Κώστας Λουλές, βουλευτής και αργότερα ευρωβουλευτή του ΚΚΕ. Στη δημοσιογραφία μπήκε νεότατος ξεκινώντας από την εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή» το 1965. Ακολούθησε το «Έθνος», όπου εργάσθηκε ως κοινοβουλευτικός συντάκτης  ενώ από το 1972  άρχισε η συνεργασία του με τον ΔΟΛ  από τον Ταχυδρόμο συγκεκριμένα.  Μερικά χρόνια μετά θα γινόταν πολιτικός συντάκτης του Βήματος ενώ από το 1983 ήταν διευθυντής του. Όπως περιέγραφε ο ίδιος η πρώτη του συνάντηση με τον Χρήστο Λαμπράκη είχε γίνει επί χούντας στον προθάλαμο του Έκτατου Στρατοδικείου κατά την δίκη της εφημερίδας το Έθνος, όπου ήταν μάρτυρες υπεράσπισης, μαζί με άλλους βέβαια, των «κατηγορουμένων» Γιάννη Καψή, Κώστα Νικολόπουλου, Κώστας Κυριαζή και Αχ. Κυριαζή, Κ. Οικονομίδη. Τότε στην πολύωρη αναμονή είχαν μια γενική συζήτηση και τίποτε άλλο.

Η άνοδος πάντως ήταν γρήγορη αφού από τον Ιανουάριο του 1986 ο Ψυχάρης εμφανιζόταν στην ταυτότητα της εφημερίδας ως εκδότης-διευθυντής. Το 2001 εξάλλου, ανέλαβε γενικός διευθυντής του ΔΟΛ, το 2003 κατέλαβε τη θέση του διευθύνοντα συμβούλου και αντιπροέδρου του Ομίλου του ΔΣ του ΔΟΛ, για να ακολουθήσει το 2009 μετά τον θάνατο του Λαμπράκη η πλήρης επικράτησή του στον Οργανισμό.

 Στην προσωπική του ζωή είχε κάνει δύο γάμους, τον πρώτο σε νεαρή ηλικία, από τον οποίο είχε δύο γιους και τον δεύτερο αργότερα με τη δημοσιογράφο Χριστίνα Ψυχάρη με την οποία απέκτησε δύο κόρες.

Μια επιστολή για τους αναγνώστες

Στο μικρό απολογιστικό κείμενο της δημοσιογραφικής του ζωής, αυτό με το οποίο παραιτήθηκε από τον ΔΟΛ έγραφε μεταξύ άλλων το 2017:

 «Υπηρετώ εδώ και 54 έτη τη δημοσιογραφία με το ίδιο πάθος και την ίδια αγάπη. Την τίμησα και με τίμησε. Είχα την ευκαιρία, είχα την τύχη να ζήσω εκ του σύνεγγυς όλα τα μεγάλα γεγονότα της πατρίδας μας, τις καλές και δυστυχείς στιγμές της. Και μαζί να συναντήσω, να συνομιλήσω, να συνεργαστώ και να συγκρουστώ ακόμη με ιστορικά πρόσωπα της πολιτικής, της οικονομίας, της τέχνης, του πολιτισμού και της διανόησης στα χρόνια της μεταπολεμικής Ελλάδας. Συνδέθηκα επίσης και φορές ηγήθηκα όλων των μεγάλων αλλαγών στον τομέα της ενημέρωσης.

΄Εζησα την εποχή των διώξεων, βίωσα τη λογοκρισία, συμμετείχα στη μεγάλη άνοιξη των εφημερίδων στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, είδα την εισβολή της τηλεόρασης και, τελευταία, την επανάσταση του Internet. Και βεβαίως, τη μεγάλη οικονομική κρίση και την ακόμη μεγαλύτερη του Τύπου.

Πρωταγωνίστησα στην ανάδειξη πρώτα του “Βήματος” σε ναυαρχίδα της ενημέρωσης και αργότερα στην κατάκτηση της κορυφής από τον ΔΟΛ. Συνεργάστηκα αρμονικά με τον ιστορικό εκδότη Χρήστο Λαμπράκη και αποδέχθηκα το βάρος της διαδοχής του σε μια κρίσιμη και δύσκολη περίοδο για τον Οργανισμό.

Όλα αυτά τα χρόνια της μεγάλης κρίσης του Τύπου αντιμετώπισα ανυπέρβλητα εμπόδια και ταυτόχρονα δέχθηκα πρωτοφανή και μοναδική στα χρονικά πολιτική πίεση. ΄Ολοι οι μηχανισμοί προπαγάνδας και εξουσίας επιδίωξαν την εξόντωσή μου.  Ωστόσο μπορώ να βεβαιώσω τους αναγνώστες ότι πάντα έδρασα με γνώμονα τις αρχές της έγκυρης και αξιόπιστης ενημέρωσης».

 Η κηδεία του Σταύρου Ψυχάρη θα γίνει την Πέμπτη στις 11 το πρωί από το Πρώτο Νεκροταφείο.

Διαβάστε επίσης