«Συγγνώμη για τη ματαιοδοξία μου». Όταν διάσημοι συγγραφείς σχολιάζουν τον εαυτό τους

«Πολλοί πράκτορες λένε ψέματα για τη ζωή τους από φόβο μήπως χάσουν τους μισθούς τους», σημειώνει ο Τζον Λε Καρέ στο περιθώριο του διασημότερου βιβλίου του «Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο».

«Την ημέρα που άρχισα να ερευνώ το μυθιστόρημα, ανακάλυψα ότι ήμουν έγκυος», γράφει στην σελίδα 5 του μπεστ σέλερ μυθιστορήματός της «Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι» η Τρέισι Σεβαλιέ.

«Αυτή είναι η αγαπημένη μου γραμμή στο βιβλίο. Πιθανώς όλων των βιβλίων μου. (Συγγνώμη που ακούγομαι ματαιόδοξη)», γράφει η Χίλαρι Μάντελ για τα «Γεράκια» της. Ενώ η πολυβραβευμένη η Μάργκαρετ Άτγουντ σχολιάζει με 1.137 λέξεις την πρώτη έκδοση του μυθιστορήματός της στη Βρετανία «Η ιστορία της πορφυρής δούλης».

Πρόκειται για μερικές μόνον από τις σημειώσεις μεγάλων συγγραφέων της εποχής μας στις πρώτες εκδόσεις βιβλίων τους, που βγαίνουν σε διαδικτυακή δημοπρασία από τον οίκο Christie’s με διάρκεια ως τις 12 Ιουλίου με τον τίτλο «Πρώτες εκδόσεις, δεύτερες σκέψεις».

Περισσότερες από ογδόντα είναι αυτές οι εκδόσεις με σχολιασμό ή και εικονογράφηση από τους δημιουργούς τους, φέρνοντάς τους έτσι, κοντύτερα στο αναγνωστικό κοινό και ασφαλώς ξαφνιάζοντάς το.

Εκτός από τους προαναφερόμενους εξάλλου περιλαμβάνονται και βιβλία του Ίαν ΜακΓιούαν, του Μαρκ Χάντον του Σεμπάστιαν Φοκς, της Μπέρναντιν ΄Εβαρίστο αλλά και έργα τέχνης του Ανίς Καπούρ, του Άντονι Γκόρμλεϊ, της Τρέισι Έμιν και του Άι Γουέι Γουέι. Γιατί το σημαντικό είναι ότι οι εισπράξεις θα υποστηρίξουν το έργο της αγγλικής PEN, οργάνωσης για την υπεράσπιση της ελεύθερης έκφρασης και την προστασία για συγγραφέων, που κινδυνεύουν

Ο κατάσκοπος κι ο συγγραφέας

Από τις πιο επιθυμητές πρώτες εκδόσεις, που έχουν εμφανιστεί ποτέ σε δημοπρασία είναι αυτή του «Κατάσκοπου που γύρισε από το κρύο», ένα από τα διασημότερα κατασκοπευτικά θρίλερ, που έχουν κυκλοφορήσει.

Όπως έχει ειπωθεί μάλιστα ο Λε Καρέ έχει συναρμολογήσει την ιστορία του με περισσότερη ακρίβεια από ελβετικό ρολόι, αλλάζοντας και ανεβάζοντας ταυτόχρονα το είδος αυτό του μυθιστορήματος σε άλλο επίπεδο. Ήταν το πρώτο μυθιστόρημά του άλλωστε, που κέρδισε τόσο το Χρυσό Στιλέτο της Ένωσης Συγγραφέων Εγκλημάτων όσο και το βραβείο Έντγκαρ των Συγγραφέων Μυστηρίου της Αμερικής.

Τοποθετημένο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου το μυθιστόρημα παρακολουθεί τον βρετανό πράκτορα Άλεκ Λίμας στην τελευταία του αποστολή στην καρδιά της κομμουνιστικής Ανατολικής Γερμανίας. Μια ιστορία που το 1965 μετέφερε στον κινηματογράφο ο Μάρτιν Ριτ με τον Ρίτσαρντ Μπάρτον ως Λίμας.

Το βιβλίο ωστόσο είναι μερικώς μόνον σχολιασμένο από τον συγγραφέα, συγκεκριμένα οι πρώτες 45 σελίδες, καθώς ο Τζον Λε Καρέ πέθανε τον Δεκέμβριο του 2020. Και έτσι όμως οι σημειώσεις και οι υπογραμμίσεις του, όλες με μαύρο μελάνι, φωτίζουν τις εμπειρίες και τις εμπνεύσεις που διαμόρφωσαν το πιο γνωστό έργο του.

Μερικές μάλιστα περιλαμβάνουν και τις δικές του εμπειρίες στην MI5, όπως αυτή, ότι «Πολλοί πράκτορες λένε ψέματα για τις προσωπικές τους ζωές από φόβο μήπως χάσουν τους μισθούς τους», καθώς και εκείνες άλλων – ιδίως του πατέρα του από τη φυλακή. Επίσης επισημαίνει αποσπάσματα που του αρέσουν και άλλα που ευχαρίστως θα απέρριπτε. Όπως όταν σημειώνει χαρακτηριστικά κάπου: «Μακάρι να μην το είχα γράψει αυτό!».

Το κορίτσι και ο Βερμέερ

Εμπνευσμένο από τον διάσημο πίνακα του Βερμέερ «Το κορίτσι με το μαργαριταρένιο σκουλαρίκι», το ομώνυμο μυθιστόρημα της Τρέισι Σεβαλιέ ολοκληρώθηκε μόλις σε οκτώ μήνες!

«Την ημέρα που άρχισα να ερευνώ το μυθιστόρημα, ανακάλυψα ότι ήμουν έγκυος», σημειώνει στην πρώτη έκδοση του βιβλίου η ίδια, προσθέτοντας: «Αυτό με έκανε να αποφασίσω για πράγματα, όπως η απλή δομή, η σύντομη, γραμμική αφήγηση και γενικά μια άποψη στο στυλ του πίνακα του Βερμέερ. Οκτώ μήνες αργότερα το τελείωσα και απέκτησα το γιο μου. Αν δεν ήμουν έγκυος, το βιβλίο θα ήταν διαφορετικό». Ωστόσο η αφίσα του πίνακα βρισκόταν από τα 19 της κρεμασμένη πάνω από το κρεβάτι της. «Ξαφνικά αναρωτήθηκα, τι να της έκανε ο Βερμέερ, ώστε να μοιάζει έτσι; Αποφάσισα λοιπόν, ότι υπήρχε μία ιστορία, που άξιζε να γραφτεί», όπως αναφέρει.

Να σημειωθεί άλλωστε, ότι από τότε που πρωτοκυκλοφόρησε, το 1999, το βιβλίο έχει πουλήσει περισσότερα από πέντε εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως. Το 2003 διασκευάστηκε σε ταινία με πρωταγωνιστές τη Σκάρλετ Γιόχανσον και τον Κόλιν Φερθ και το 2008 σε θεατρικό έργο του Ντέιβιντ Τζος Μπάκλεϊ ενώ το 2020, το BBC Radio 4 μετέδωσε μια νέα δραματοποίηση του μυθιστορήματος.

Το βιβλίο που θα δημοπρατηθεί, εικονογραφείται με έργα τέχνης του Βερμέερ και των συγχρόνων του, υπογεγραμμένο στη σελίδα τίτλου και σχολιασμένο από την συγγραφέα. Οι χειρόγραφες σημειώσεις της Σεβαλιέ, μαζί με τις 25 αναδιπλούμενες εικόνες, ρίχνουν φως στην ερευνητική της διαδικασία, που είχε να κάνει με την ζωή και την τέχνη του Βερμέερ, ενώ περιλαμβάνονται και αντιδράσεις της στα σχόλια των αναγνωστών.

Ένα δυστοπικό μέλλον

Η «Ιστορία της πορφυρής δούλης» (ελληνικός τίτλος) της Μάργκαρετ ΄Ατγουντ διαδραματίζεται σε ένα δυστοπικό μέλλον στην Νέα Αγγλία, όπου ο πληθυσμός συρρικνωμένος από περιβαλλοντικές καταστροφές κυβερνάται από μια στρατιωτική θεοκρατία, δημιουργώντας μια κοινωνία στην οποία οι γυναίκες στερούνται σχεδόν όλα τα δικαιώματα, κυρίως όσον αφορά τις αναπαραγωγικές τους λειτουργίες.

Τα σχόλια της ίδιας στο βιβλίο που δημοπρατείται, εκτείνονται σε 161 σελίδες, ξεκινώντας από την αφιέρωση στην επιζήσασα του λιντσαρίσματος με την κατηγορία της μαγείας, Μαίρη Γουέμπστερ τον 17ο αιώνα.

Γενικότερα τα σχόλια κυμαίνονται από τη Βίβλο ως τον καταναλωτισμό στις ΗΠΑ, έως τον ναζισμό και τον κομμουνισμό αλλά και τον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Στο περιθώριο της σελίδας 35 για παράδειγμα η Άτγουντ έχει υπογραμμίσει τις λέξεις «Γάλα και μέλι», προσθέτοντας τις λέξεις «Βίβλος» και «Θεολόγοι της Απελευθέρωσης», χωρίς άλλη επεξήγηση. Δίνει εξάλλου ιδιαίτερη προσοχή στην επιλογή των ονομάτων των ηρώων της, στα μέρη, τα ρούχα, τα αντικείμενα αλλά και τη σημασία των λογοτεχνικών αποσπασμάτων. Χωρίς να λείπει και μία προσωπική σημείωση στο κεφάλαιο 19: «Η Μ. αγαπά τον Γκ. 1972», που σημαίνει «Η Μάργκαρετ αγαπά τον Γκράεμ», γιατί ο Γκράεμ Γκίμπσον είναι ο σύντροφός της.

Το αγόρι και ο σκύλος

Ο συγγραφέας Μαρκ Χάντον έγραφε και εικονογραφούσε παιδικά βιβλία για σχεδόν 20 χρόνια, όταν έγραψε το αστυνομικό μυθιστόρημα «Το παράξενο περιστατικό του σκύλου τη νύχτα», που κυκλοφόρησε το 2003. Έκτοτε το βιβλίο έχει πουλήσει περισσότερα από 10 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως, έχει κερδίσει αμέτρητα βραβεία, καθώς έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από 40 γλώσσες ενώ ανέβηκε και στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου του Λονδίνου.

Αφηγητής του μυθιστορήματος είναι ένα 15χρονο αγόρι με «μερικές δυσκολίες συμπεριφοράς», στο οποίο δημιουργούνται υποψίες για τον θάνατο του σκύλου του γείτονά του. Ξεκινά λοιπόν μια περιπέτεια για να λύσει το μυστήριο.

Οι χειρόγραφοι σχολιασμοί του συγγραφέα σε 76 σελίδες γίνονται με μελάνι ή με χρωματιστό μολύβι, είναι ζωντανοί, ευρηματικοί, χιουμοριστικοί και γενναιόδωροι. Όπως όταν σ΄ένα συννεφάκι ομιλίας στο κάτω μέρος της σελίδας, σημειώνει: «Είσαι τελείως τρελός;». Εξίσου άξια προσοχής είναι τα έγχρωμα σχέδια με μολύβι και οι συμπληρωματικές έντυπες εικονογραφήσεις του συγγραφέα, που χρησιμεύουν ως οπτική συνοδεία του μυθιστορήματος.

Ο Χάντον περιλαμβάνει επίσης, αντίγραφο της επιστολής ενός αναγνώστη στον τοπικό του βουλευτή, όπου αποδοκιμάζει τις περιπτώσεις βωμολοχίας σε αυτό το μυθιστόρημα, που προορίζεται για παιδιά. Σε ξεχωριστό περιθωριακό σημείωμα πάντως, ο συγγραφέας εξηγεί, ότι το έργο έχει συχνά απαγορευτεί για αυτόν ακριβώς τον λόγο, αλλά ότι τέτοιες περιπτώσεις έχουν προκαλέσει μεγάλες συζητήσεις για ευρύτερα ζητήματα λογοκρισίας στη λογοτεχνία.

Το τέρας και η τραγωδία

«Δεν νομίζω ότι είναι τέρας […] αλλά δεν υπάρχει τύπος άνδρα (ή γυναίκα) που να είναι κατάλληλος για την άσκηση της απόλυτης εξουσίας», σημειώνει η Χίλαρι Μάντελ για τον Ερρίκο 8ο στο περιθώριο του βιβλίου της «Γεράκια« (ελληνικός τίτλος), που είναι το δεύτερο της διάσημης τριλογίας των ιστορικών μυθιστορημάτων της. Ενώ για την Άννα Μπολέιν αναφέρει: «Η αίσθηση μου καθώς πλησίαζα (ξανά και ξανά) τις τελευταίες μέρες της ΄Αννας ήταν σύγχυση και τρόμος». Γενικότερα άλλωστε οι σχολιασμοί της Μάντελ δείχνουν βαθιά ανησυχία όσον αφορά την ακρίβεια και την ιστορική αλήθεια, σε συνδυασμό με την επιθυμία την να αναδείξει και την ανθρωπιά των χαρακτήρων της.

Υπογεγραμμένο και με άφθονο σχολιασμό από την συγγραφέα (4.753 λέξεις σε 179 σελίδες) είναι το βιβλίο που δημοπρατείται. Να σημειωθεί άλλωστε ότι η τριλογία έχει ανεβεί στο θέατρο και έχει γίνει επίσης τηλεοπτική σειρά από το BBC.

«Είναι το μόνο έργο μου, που μου φέρνει κλάματα», σημειώνει εξάλλου η νιγηριανή συγγραφέας Τσιμαμάντα Νγκόζι Αντίντσι για το βιβλίο της «Δακρυσμένος Ήλιος» (ελληνικός τίτλος), που αφηγείται τον πόλεμο στη Μπιάφρα μέσα από τα μάτια των πέντε ηρώων της, που βιώνουν την τραγωδία. «Είναι, φυσικά, μυθοπλασία, αλλά είναι επίσης, μία καταγραφή βιωμένης εμπειρίας», όπως γράφει στη σελίδα τίτλου.

Μια πραγματικά συγκλονιστική ιστορία που άλλωστε έχει πουλήσει εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο και διασκευάστηκε σε ταινία το 2013. Το 2020 τιμήθηκε με το Γυναικείο Βραβείο Μυθιστορήματος «Winner of Winners».