Σημαντική επιτυχία: Το Ζαγόρι στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO

Είναι το πρώτο πολιτιστικό τοπίο της χώρας,  εξαιρετικό δείγμα της νεώτερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς που εγγράφεται στην UNESCO και το γεγονός συνιστά μεγάλη επιτυχία της Ελλάδας.  Πρόκειται για το Ζαγόρι, το οποίο ενταγμένο πλέον στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO θα έχει πλέον αυξημένη προστασία ως μοναδικής αξίας αγαθό, αλλά και ως πολύτιμο στοιχείο του ευρύτερου περιβάλλοντος, που διατηρείται σχεδόν αλώβητο. Και όπως αναφέρει η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη «Ο διεθνής Οργανισμός αναγνώρισε την εξέχουσα οικουμενική αξία της αρχιτεκτονικής των Ζαγοροχωρίων ως ένα εξαιρετικό δείγμα επιβίωσης και αλληλεπίδρασης της βυζαντινής και οθωμανικής αρχιτεκτονικής, αναγνώρισε την αυθεντικότητα και ακεραιότητα του αγαθού, συστατικά απαραίτητα προκειμένου να περιληφθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς».

Η εγγραφή του Ζαγορίου ως «Zagori Cultural Landscape» στον Κατάλογο της UNESCO έγινε χθες 19 Σεπτεμβρίου στο πλαίσιο της 45ης Συνόδου της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς στο Ριάντ και  αποτελεί, όπως σημειώνει η υπουργός «πρόσκληση και υποχρέωση της χώρας μας να διατηρήσει και να προστατεύσει αλώβητη αυτήν κληρονομιά, φυσική και πολιτιστική, που από σήμερα καθίσταται παγκόσμια».

Η ιστορία της περιοχής

Η περιοχή του Ζαγορίου περιλαμβάνει ένα σύνολο οικισμών, εξαιρετικής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, που συνδέονται μεταξύ τους με ένα μοναδικό δίκτυο λιθόστρωτων μονοπατιών και γεφυριών, που διατηρούνται  σε πολύ καλή κατάσταση. Οι οικισμοί που περιλαμβάνουν μεγάλα ή μικρότερα αρχοντικά σπίτια, εκκλησίες διακοσμημένες με μοναδικές τοιχογραφίες, σχολεία στα οποία φοίτησαν γενιές Ζαγορησίων, απέκτησαν τη σημερινή τους ιδιαίτερη αρχιτεκτονική  μορφή στη διάρκεια του 18^ου και 19^ου αιώνα.

Αυτή η ιστορική περίοδος ακμής των χωριών του Ζαγορίου ήταν αποτέλεσμα της κινητικότητας των Ζαγορησίων, που άσκησαν το εμπόριο στα Βαλκάνια και στην Ευρώπη και απέκτησαν την οικονομική δύναμη, που τους επέτρεψε να επενδύσουν στον τόπο τους.

Όλα αυτά μέσα σε ένα εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον, σχεδόν ανέγγιχτο από το χρόνο, με δάση, πλούσια βιοποικιλότητα, ποτάμια, λίμνες και εντυπωσιακούς γεωμορφολογικούς σχηματισμούς.

Εξαιρετικό πολιτιστικό τοπίο  

Ο φάκελος υποψηφιότητας του Ζαγορίου πρόβαλε  έτσι, τη φυσιογνωμία  της περιοχής του Ζαγορίου ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και φύσης. Η Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO αναγνώρισε την ιδιαίτερη αυτή φυσιογνωμία ως ένα εξαιρετικό πολιτιστικό τοπίο.

Συγκεκριμένα, η  Επιτροπή, βασιζόμενη και στην αξιολόγηση του αρμόδιου συμβουλευτικού οργάνου της του ICOMOS,  αναγνώρισε την Εξέχουσα Οικουμενική Αξία της αρχιτεκτονικής των Ζαγοροχωρίων ως ένα εξαιρετικό δείγμα επιβίωσης και αλληλεπίδρασης της βυζαντινής και οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Αναγνώρισε επίσης την αυθεντικότητα και ακεραιότητα του αγαθού, συστατικά απαραίτητα προκειμένου να περιληφθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Η βιοποικιλότητα

Πολλά μέλη της Επιτροπής εξάλλου, βασιζόμενα στις εισηγήσεις τόσο του αρμόδιου συμβουλευτικού οργάνου IUCN, όσο και των δικών τους εμπειρογνωμόνων, τόνισαν την ιδιαίτερη σημασία της βιοποικιλότητας του φυσικού περιβάλλοντος  των Ζαγοροχωρίων και επαίνεσαν την Ελλάδα για το διαχειριστικό σχέδιο, που περιλαμβάνεται υποχρεωτικά στον φάκελο υποψηφιότητας και το οποίο προβλέπει ίση προστασία του δομημένου και φυσικού περιβάλλοντος.

Η σύσταση για πιθανή μελλοντική διεύρυνση των ορίων (boundaries) του εγγεγραμμένου αγαθού, ώστε να περιλάβει μεγαλύτερο τμήμα του φυσικού τοπίου της βόρειας Πίνδου και  να αναγνωριστεί έτσι και η βιοποικιλότητα της περιοχής ως παγκόσμιο αγαθό, αποτελεί ήδη μια αναγνώριση της μεγίστης σημασίας της.

Ο φάκελος υποψηφιότητας

Η όλη προσπάθεια, προκειμένου να συγκροτηθεί ο φάκελος υποψηφιότητας του Ζαγορίου ξεκίνησε το 2014 και έτυχε της αμέριστης συμπαράστασης του τότε Υπουργού Πολιτισμού Κωνσταντίνου Τασούλα. Την περίοδο 2015-2019 ωστόσο, η προετοιμασία του φακέλου διακόπηκε με αβελτηρία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ.

Η εντολή επανεκκίνησης της διαδικασίας δόθηκε από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, τον Σεπτέμβριο του 2019, σε ειδική εκδήλωση που έγινε στο Ζαγόρι.

Σε κάθε περίπτωση το εγχείρημα υπήρξε σύνθετο, καθώς για πρώτη φορά σε σύνταξη φακέλου υποψηφιότητας της  χώρας μας έπρεπε να συνεργαστούν πολλές και διαφορετικές ειδικότητες, όπως αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες, ιστορικοί, τοπογράφοι, περιβαλλοντολόγοι, βιολόγοι, δασολόγοι. Ο διάλογος με την τοπική κοινωνία και τους αρμόδιους τοπικούς φορείς ήταν συνεχής και παρά τις δυσκολίες στην άμεση επικοινωνία ως συνέπεια της πανδημίας επετεύχθη η υποβολή του φακέλου στο Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, έγκαιρα, τον Ιανουάριο του 2021.

Η αξιολόγηση

Ακολούθησε η μακρά περίοδος αξιολόγησης του φακέλου από τα συμβουλευτικά όργανα της UNESCO και η επίσκεψη/αυτοψία των δύο πρώτων ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων τον Οκτώβριο του 2021. Η αξιολόγηση, όπως γίνεται πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, συνεχίστηκε με συνεχείς διαδικτυακές ή δια ζώσης επαφές των αρμόδιων στελεχών του Υπουργείου Πολιτισμού με εμπειρογνώμονες των συμβουλευτικών οργάνων της UNESCO, με τη υποβολή των  απαραίτητων διευκρινίσεων και των συμπληρωματικών στοιχείων που ζητήθηκαν.

Να σημειωθεί ότι για την σύνταξη του φακέλου υποψηφιότητας και την υποστήριξη του όλου εγχειρήματος συνέβαλε το υπουργείο Εξωτερικών, τα στελέχη του υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Ηπείρου και  ανεξάρτητοι εμπειρογνώμονες, πολλών και διαφορετικών ειδικοτήτων, ο περιφερειάρχης Ηπείρου Αλέξανδρος Καχριμάνης, ο δήμαρχος Ζαγορίου Γιώργος Σουκούβελος και οι κάτοικοι του Ζαγορίου. Και ασφαλώς , τα μέλη της ελληνικής αντιπροσωπείας στην Επιτροπή Παγκόσμιας Κληρονομιάς, με την επικεφαλής πρέσβη και Μόνιμη Αντιπρόσωπο της Ελλάδας στην UNESCO Μαρία Διαμαντοπούλου, την επικεφαλής της ομάδας των εμπειρογνωμόνων μας επίτιμη Διευθύντρια Αρχαιοτήτων Δρα Ευγενία Γερούση, την Εθνική Εκπρόσωπό μας για τα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO Κωνσταντίνα Μπενίση και την αν. Εθνική Εκπρόσωπο Βασιλική Δημητροπούλου.

Διαβάστε επίσης:

Μαρίκα Νίνου: Μια ζωή που «Σαν άστρο εβασίλεψε…» – Βιβλίο-ντοκουμέντο

Όταν ο Αϊνστάιν προσπαθούσε να ερμηνεύσει τον κόσμο – Χειρόγραφά του σε δημοπρασία

Ελ Γκρέκο στο Μιλάνο: Μεγάλο αφιέρωμα με ελληνική συμμετοχή στον σπουδαίο ζωγράφο