Σύγχρονα έργα τέχνης μόνιμα σε αρχαιολογικούς χώρους – Αποφάσεις με ερωτηματικά

Μόνιμη τοποθέτηση ενός έργου σύγχρονης τέχνης στη Δήλο και παρ’ ολίγον αντίστοιχη εγκατάσταση στο ιερό του Διονύσου στην Νότια Κλιτύ της Ακρόπολης, που τελικώς, όμως, αποσοβήθηκε. Αν και με την αντιπρόταση ότι το ίδιο έργο μπορεί να τοποθετηθεί στον αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου.

Αυτά τα καινοφανή ως προς τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται και προστατεύονται σήμερα τα αρχαία μνημεία συνέβησαν στην τελευταία συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, το οποίο κλήθηκε να γνωμοδοτήσει για δύο αιτήματα: τη δωρεά και μόνιμη εγκατάσταση ενός γλυπτού του Άντονι Γκόρμλι στην Δήλο, το ιερό νησί της αρχαιότητας, και αντιστοίχως ενός έργου του Ρίτσαρντ Λονγκ μέσα στο ιερό του Διονύσου Ελευθερέως στην πλαγιά της Ακρόπολης. Στον χώρο δηλαδή  που συνδέεται με ένα από τα κορυφαία επιτεύγματα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, το αρχαίο δράμα, από τον 6^ο π.Χ. αιώνα και τη σύλληψη του θεάτρου ως καλλιτεχνικής και αρχιτεκτονικής δημιουργίας.

Και τα δύο αιτήματα έφθασαν στο Συμβούλιο από τον Πολιτιστικό και Αναπτυξιακό Οργανισμό κοινής ωφέλειας ΝΕΟΝ του συλλέκτη Δημήτρη Δασκαλόπουλου.

Ο Οργανισμός ΝΕΟΝ μάλιστα, είχε υλοποιήσει εκθέσεις με έργα των συγκεκριμένων καλλιτεχνών, το 2019 και το 2020 στη Δήλο και στο Ιερό του Διονύσου Ελευθερέως (αντίστοιχα) με περιορισμένη διάρκεια βεβαίως, και χωρίς να διανοηθεί κανείς τότε, ότι μπορεί τα έργα αυτά να τοποθετηθούν μόνιμα σε εμβληματικούς  χώρους της αρχαιότητας, που έχουν διασωθεί ως σήμερα και που προφανώς φυλάσσονται ως κόρην οφθαλμού.

Τα έργα

Κατά τη συζήτηση στο ΚΑΣ άμεσα αρνητική ήταν η εισήγηση της κυρίας Έλενας Κουντούρη, προϊσταμένης της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού για την εγκατάσταση του έργου του Ρίτσαρντ Λονγκ «Athens Slate Line» στο ιερό του Διονύσου, κάτι με το οποίο συμφώνησαν όλα τα μέλη.

Η αντιπρόταση ωστόσο, για την τοποθέτησή του μέσα στον αρχαιολογικό χώρο του ναού του Ολυμπίου Διός παραμένει και μάλιστα εξαρτάται πλέον από τον ίδιο τον καλλιτέχνη αν συμφωνεί!

Να σημειωθεί, ότι το έργο του είναι μία εικαστική σύνθεση εν είδει διαδρόμου στο έδαφος, φτιαγμένη από λωρίδες σχιστόλιθου, στη λογική του εικαστικού ρεύματος της Land Art, που εμφανίστηκε  στη Βρετανία στη δεκαετία του 1960.

Όσον αφορά την Δήλο, η πρόταση έγινε δεκτή κατά πλειοψηφία, έτσι όμως, αναμένεται πλέον, ένα από τα υπερμεγέθη, ανθρωπόμορφα και φιλοτεχνημένα από μέταλλο, γλυπτά του Γκόρμλι να στηθεί μονίμως στην είσοδο του Αρχαιολογικού Μουσείου. Κι ας μην έχει οποιαδήποτε σχέση με την αρχαία πόλη-ιερό και σήμερα μνημείο, ένα νησί που καταβάλλεται προσπάθεια να παραμείνει αλώβητο από έξωθεν «επιβουλές». Όπως αυτή.

Παρά την αναμφισβήτητη και αναγνωρισμένη εξάλλου, ποιότητα του έργου του δημιουργού –και την εκτίμησή του στην αγορά τέχνης-  η αναφορά, πριν τέσσερα χρόνια στην έκθεσή του στη Δήλο ως «αποκατάσταση» της ανθρώπινης παρουσίας στο νησί και «επαναποίκησή» του, εύκολα θα χαρακτηριζόταν ως υπερφίαλη.

Αρνητική συνύπαρξη

Μόνον οι καλλιτέχνες άλλωστε, έχουν να κερδίσουν από αυτήν την «συνύπαρξη» με την ελληνική αρχαιότητα και σίγουρα όχι τα μνημεία. Γιατί ούτε η Δήλος, ούτε η Ακρόπολη, ούτε το Ολυμπιείο ή οποιοσδήποτε άλλος αρχαίος ελληνικός χώρος  –από πότε υπάρχουν μνημεία διαφόρων ταχυτήτων είναι ένα θέμα– πρόκειται να αποκτήσουν μεγαλύτερο κύρος, σεβασμό και αξία με την «προσθήκη» ενός σύγχρονου έργου, που θα τα συνοδεύει εσαεί. Δεν αρκούν άραγε μόνα τους; Εξάλλου οι πιθανές βλάβες δεν προέρχονται μόνον από φυσικές καταστροφές αλλά και από την μείωση ή απώλεια της φήμης και της αίγλης τους.

Αντίθετα, ο εμπλουτισμός του βιογραφικού εκάστου των καλλιτεχνών, όσο σπουδαίοι κι αν είναι, με την παρουσία τους σε σημαντικούς αρχαίους και ιστορικούς  τόπους του κόσμου είναι το ζητούμενο.

Το έργο, η πινακίδα από δίπλα με το όνομα του δημιουργού και η σύνδεσή του «αιωνίως» με πολιτισμό χιλιετιών είναι ένα παράσημο. Το ερώτημα είναι, αν υπάρχει η υποχρέωση να δίνεται σε όποιους πραγματοποιούν δωρεές και μάλιστα υπό όρους. Εξάλλου υπάρχουν και μουσεία σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα, που θα μπορούσαν να τις αναδείξουν.

Το βέβαιο είναι επίσης, ότι με την συγκεκριμένη γνωμοδότηση του ΚΑΣ ανοίγει ο ασκός του Αιόλου και για προσεχείς «δωρεές», οι οποίες θα πρέπει πλέον να εξετάζονται με την αρχή της ισότητας. Πολλοί και εξαιρετικοί έλληνες δημιουργοί θα έχουν κάθε δικαίωμα να ζητήσουν το ίδιο. Πόσο εφικτή και δίκαιη θα είναι μία άρνηση;

Διαβάστε επίσης:

Τατόι: Ροδώνες, κυπαρίσσια και πλατάνια φυτεύονται στους κήπους του ανακτόρου

Ένας Μέγας Αλέξανδρος αναδύθηκε από ανασκαφές στην Τουρκία

Μάνος Περράκης: Ο αρχιτέκτονας των θεάτρων της Αθήνας σε μία έκθεση