Ρέντσο Πιάνο: Τα αρχαία Ασκληπιεία δείχνουν το δρόμο – Πρόγραμμα του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος

«Είμαι Γενοβέζος, μεγάλωσα στη Μεσόγειο, η Ελλάδα είναι μια γη δική μου». Ο Ρέντσο Πιάνο, ο διάσημος αρχιτέκτονας  στον οποίο ανήκει το εμβληματικό Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος αυτή τη φορά επανέρχεται στην Ελλάδα με ένα άλλο εγχείρημα, «πρόκληση», όπως το αποκαλεί ο ίδιος.

Την δημιουργία τριών νοσοκομείων ύστερα από ανάθεση του Ιδρύματος, το οποίο έχει υπογράψει πρωτόκολλο συνεργασίας με την Ελληνική Κυβέρνηση για μια πρωτοβουλία του, που στοχεύει στη στήριξη του τομέα της Υγείας στην Ελλάδα.

Θεσσαλονίκη, Κομοτηνή και Σπάρτη είναι οι τρεις πόλεις στις οποίες θα κτισθούν τα νοσοκομεία – Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Παίδων στην πρώτη και στις άλλες δύο Γενικά Νοσοκομεία – σε σχέδια του Ρέντσο Πιάνο, ο οποίος μιλώντας σε συνέντευξή του στην ιταλική «Repubblica» δήλωσε «ενθουσιασμένος όπως πριν από πενήντα χρόνια», όταν ξεκινούσε τη σταδιοδρομία του.

 Στα 84 χρόνια του σήμερα, έχοντας δημιουργήσει πολλά από τα ωραιότερα αρχιτεκτονήματα σ΄όλο τον κόσμο, μεταξύ των οποίων μουσεία, θέατρα και σχολεία δηλώνει αυτή τη στιγμή έτοιμος να ξεκινήσει «πάλι από εδώ, από όπου άρχισαν όλα, από την καρδιά του ευρωπαϊκού πολιτισμού», όπως λέει. Γιατί για τον σπουδαίο Ιταλό αρχιτέκτονα – φιλόσοφο τον έχουν χαρακτηρίσει – «σ΄ αυτή τη μικρή χώρα βρίσκονται οι ρίζες της δημοκρατίας και της πολιτικής, λέξη προέρχεται από την πόλιν».

«Σκεφτείτε την ομιλία του Περικλή προς τους Αθηναίους», προσθέτει «ότι “Η κυβέρνησή μας ευνοεί τους πολλούς αντί για τους λίγους… ”. Στην αρχαιότητα εξάλλου, οι πολιτικοί ορκίζονταν, ότι θα επέστρεφαν την πόλη της Αθήνας πιο όμορφη από όσο την είχαν παραλάβει. Κάλλος ήταν για την ακρίβεια η λέξη και παρέπεμπε σε ηθική διάσταση. Γιατί στην αρχαία Ελλάδα η ομορφιά και το καλό ήταν στενά συνδεδεμένα. Η ομορφιά είναι μια εξερεύνηση της αλήθειας, όπως δείχνουν τα αρχαία Ασκληπιεία, που ήταν θεραπευτικοί ναοί.  Έτσι και τα νοσοκομεία οφείλουν να παραπέμπουν σ΄ εκείνους τους χώρους της αυθεντικής ομορφιάς, που προηγείται της ιατρικής επιστήμης, ενώ ταυτόχρονα την σέβονται».

Η πρόκληση

Ο Ρέντσο Πιάνο άρχισε να σχεδιάζει νοσοκομεία, έχοντας αντιληφθεί πως αυτή θα είναι η νέα πρόκληση για την αρχιτεκτονική με σημείο αναφοράς τον άνθρωπο. Έχει να κάνει με «το πνεύμα των καιρών», όπως λέει, καθώς ο κόσμος βρίσκεται ενώπιον μιας μεγάλης καμπής. Ο ίδιος όμως θεωρεί, ότι οι περίοδοι κρίσης είναι οι πιο κατάλληλες για πειραματισμούς και ότι οι αλλαγές συμβαίνουν πάντα σε μεταβατικές περιόδους, στις οποίες καλούμαστε να ανταποκριθούμε.

 «Βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια ιστορική αλλαγή, έγινε κατανοητό, ότι η ανθρωπιά πρέπει να ξαναμπεί στον πυρήνα της περίθαλψης. Γιατί τα τελευταία εβδομήντα χρόνια τα νοσοκομεία έχασαν την επαφή με τους ανθρώπους, έχουν καταστεί ψυχρές μηχανές θεραπείας, ακόμα και όταν είναι κέντρα αριστείας», επισημαίνει. Η δική του πρόταση έτσι, είναι φιλική και προς τον άνθρωπο και προς το περιβάλλον.

«Η βασική ιδέα των τριών έργων», όπως λέει «είναι κτίρια, τα οποία να είναι βυθισμένα μέσα στη φύση, ώστε να δημιουργείται  ένα ήσυχο, χαλαρωτικό περιβάλλον για τους ασθενείς και τους συγγενείς τους, αλλά και για τους γιατρούς, τους νοσηλευτές και όλο το προσωπικό. Η φύση ουσιαστικά έχει «θεραπευτικό» ρόλο στη διαδικασία αποκατάστασης κάθε ασθενούς, όπως στο αρχαίο Ασκληπιείο. Η θέα των δέντρων έξω από ένα παράθυρο μπορεί να κάνει τη διαφορά στο νοσηλευόμενο. Τα νοσοκομεία είναι μέρη παθών και άγχους, βρίσκονται σε μια μετέωρη διάσταση, όπου ο χρόνος αναστέλλεται. Αλλά, όπως και η φύση, είναι επίσης τόποι αναγέννησης. Για αυτό έχουν ιδιαίτερη σημασία οι κοινόχρηστοι χώροι, η διαφάνεια, το φως: όλα τα στοιχεία που δημιουργούν την αίσθηση της κοινότητας».

Το πνεύμα του τόπου

Κατασκευασμένα από ξύλο θα είναι και τα τρία νοσοκομεία, ένα υλικό που ο αρχιτέκτονας αγαπά ιδιαίτερα, επισημαίνοντας ταυτόχρονα, ότι είναι κατάλληλο για σεισμογενείς περιοχές. Η προέλευσή του θα είναι από τα δάση της Βουλγαρίας όπου διαρκώς φυτεύονται νέα δέντρα. Και τα τρία εξάλλου, σύμφωνα με τον σχεδιασμό του έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την προσέγγιση στον άνθρωπο και μια σταθερή προσοχή στο φυσικό περιβάλλον στο οποίο ενσωματώνονται, χάρη στην χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των αρχών της ενεργειακής και κοινωνικής βιωσιμότητας.

Το φως και ο φυσικός αερισμός εξάλλου θα είναι τα ίδια τόσο στους κοινόχρηστους χώρους όσο και στα δωμάτια των ασθενών. Τα δύο αυτά στοιχεία εξάλλου, είναι χαρακτηριστικά της Ελλάδας, όπως επισημαίνει, γιατί πρόκειται για «μία χώρα με πολλούς ανέμους και δυνατό φως»!

Ο Ρέντσο Πιάνο αφουγκράζεται άλλωστε κάθε τόπο στον οποίο καλείται να δημιουργήσει, γιατί «κάθε μέρος έχει το δικό του πνεύμα, που για να μάθεις ποιο είναι, πρέπει πρώτα να μάθεις ν΄ ακούς».

Στη Νουμέα της Νέας Καληδονίας πέρασε ώρες καθισμένος σε κούτσουρα και ακούγοντας τους ανέμους, στην Ουγκάντα έσκυψε μια χούφτα χώμα από το αργιλώδες έδαφος της λίμνης Βικτόρια τον οδήγησε στο σχεδιασμό του εκεί νοσοκομείου.

«Σκεφτείτε το κινηματογράφο», λέει. «Οι μεγάλοι νεορεαλιστές σκηνοθέτες κατείχαν την τέχνη του να βλέπουν την πραγματικότητα. Χωρίς αυτή την ικανότητα πέφτεις στην παγίδα του ακαδημαϊσμού, χάνεις την επαφή με τα συναισθήματα, τους ήχους, τις φωνές».

Διαβάστε επίσης:

Η ροκ και το μέταλ στο Μουσείο Ακρόπολης – Άλις Κούπερ, Ντέσμοντ Τσάιλντ και Ρίτα Γουίλσον

Ανδρέας Γεωργιάδης: Ζωγραφική συνομιλία με τον Καβάφη