Ρένα Παπασπύρου: Όταν η ύλη γίνεται εικόνα – Έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη

Μία καλλιτέχνης, που μελετά με συνέπεια, αφοσίωση, χιούμορ και ευαισθησία την ύλη ως φορέα εικόνων, από τη δεκαετία του ΄60 ως σήμερα. Μία δημιουργός που ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της καθημερινότητάς της, μετατρέποντάς την σε καλλιτεχνικό πεδίο έρευνας και δημιουργίας. Η εικαστικός, που έχει θέσει θεμελιώδη ερωτήματα γύρω από την πολλαπλότητα της εικόνας, τη σχέση της ύλης  με το βλέμμα, την αισθητική εμπειρία της καθημερινής ζωής και τη δυνατότητα του ανθρώπινου νου να δημιουργεί εικόνες και να κάνει ελεύθερους  συνειρμούς. Και συνάμα, η πρώτη καθηγήτρια σε εργαστήριο της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών.

Είναι η Ρένα Παπασπύρου, που με το έργο της  έχει αναπτύξει μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην καθημερινότητα και την ύλη. Έργο, που παρουσιάζεται από τις 12 Δεκεμβρίου στην Εθνική Πινακοθήκη στην έκθεση «Επιφάνειες, οδηγίες χρήσης», όπου κατατίθενται όλα τα στάδια της δουλειάς της, από το 1976 ως σήμερα. Και μαζί  δύο νέα έργα, που δημιούργησε ειδικά για την έκθεση.

«Η εικόνα στην ύλη δημιουργείται αποκλειστικά από τα ιδιαίτερα μορφολογικά στοιχεία της κάθε επιφάνειας», όπως σημειώνει η ίδια. «Και η φαντασία του θεατή – του όποιου θεατή – την ανιχνεύει και την απομονώνει μέσα από ένα πλήθος τυχαίες μορφές που συνυπάρχουν πάνω στην ίδια επιφάνεια». Επισημαίνοντας έτσι, τη ζωγραφική διάσταση της ύλης, προσφέρει η ίδια γενναιόδωρα στον θεατή τη δυνατότητα να αποκτήσει ενεργό ρόλο μέσω του βλέμματός του: Να ψάξει και να βρει εικόνες.

Επεισόδια στην ύλη

Οι περισσότερες από αυτές τις εικόνες αντιστοιχούν σ’ ένα από τα πιο ουσιαστικά «τοπία» της κάθε πόλης, δηλαδή στα πρόσωπα του πλήθους, όπως επισημαίνει η επιμελήτρια της έκθεσης Σοφία Ελίζα Μπουράτση.

«Όλα αυτά τα πρόσωπα που βλέπουμε καθημερινά να εναλλάσσονται, να περνούν και να εξαφανίζονται ταχύτατα και με τα οποία κατά κάποιον τρόπο μοιραζόμαστε τη ζωή μας. Πρόκειται επίσης, διαλεκτικά, για τα πρόσωπα των ανθρώπων που – ενώ αποτελούν στοιχείο του αστικού τοπίου – ταυτόχρονα το διαμορφώνουν αφού χτίζουν την πόλη, την κατοικούν και της δίνουν χαρακτήρα», σημειώνει.

Όταν η Ρένα Παπασπύρου άρχισε να προβάλλει το 1972 μεγάλες σκιές στον οικείο χώρο του δωματίου της βρέθηκε αντιμέτωπη με τον ιδιαίτερο μορφολογικό χαρακτήρα του τοίχου, δηλαδή της επιφάνειας της ύλης. Και μη θέλοντας να επέμβει στην αυτοτέλειά της, επέλεξε  να καταγράψει τα «επεισόδια στην ύλη», τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε επιφάνειας, ζωγραφίζοντας με το ελάχιστο χρωστικό μέσο, το μολύβι.

Πρόκειται για τα ειδικά σημάδια του χρόνου και της χρήσης της κάθε επιφάνειας – της ιστορίας δηλαδή – της κάθε ύλης. Αυτά τα σημάδια δεν αποτελούν στο έργο της «αρχαιολογικά» τεκμήρια της ιστορίας της εκάστοτε ύλης, αντιθέτως, αλλάζουν λειτουργία και γίνονται ένα πολύ σοβαρό εικαστικό «παιχνίδι» προσφέροντας μορφές και εικόνες.

Τα υλικά της καθημερινότητας

Στην πορεία, αρχίζει να χρησιμοποιεί για το έργο της τα καθημερινά υλικά που έχει στη διάθεσή της στο σπίτι (το χαρτί και το δάπεδο), καθώς και αυτά που συναντά μέσα στην πόλη, όπως ξύλο, λαμαρίνες, αποσπάσματα από τοίχους εγκαταλελειμμένων σπιτιών, άσφαλτο και αργότερα μωσαϊκά και πλαστικοποιημένες επιφάνειες. Αργότερα, με τη σειρά έργων της που ονομάζει «Εικόνες στην ύλη» καταγράφει πράγματι, τις εικόνες, που ανακαλύπτει συνειρμικά στις επιφάνειες.

Τα υλικά που χρησιμοποιεί όμως, η καλλιτέχνης, ενώ καταγράφουν τις κοινωνικοπολιτικές και αρχιτεκτονικές μεταβάσεις της πόλης εδώ και περίπου 50 χρόνια (σαν να ήταν το δέρμα μιας εποχής, μίας εξέλιξης, με τα χαρακτηριστικά της σημάδια), ταυτόχρονα, εστιάζοντας σε προσβάσιμα υλικά, επειδή αυτά υπάρχουν στην καθημερινότητα του χρήστη λειτουργούν σαν αποσπάσματα και αποτυπώματα ζωής και εκφράζουν, μαζί με το υποσυνείδητο της αλλαγής της πόλης, την αισθητική εμπειρία της καθημερινότητας.

«Είναι το πραγματικό τοπίο που βλέπει καθημερινά ο κάτοικος της πόλης χωρίς να το παρατηρεί», όπως αναφέρει η ίδια.

Η εικόνα και ο θεατής

Η έκθεση «Επιφάνειες, οδηγίες χρήσης  –  Η διαλεκτική σχέση ανάμεσα στην καθημερινότητα και την ύλη» έχει ως σημείο εκκίνησης το έργο της «Balbeeks», που ανήκει στην συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης  και που δείχνει μία γυναικεία μορφή να αναδύεται στο χώρο. Φέρνει στο μουσείο στοιχεία από άλλους χώρους και καταλαμβάνει απρόσμενα διάφορα σημεία του, δίνοντάς τους άλλη μορφή και άλλη λειτουργία. Η έκθεση προκαλεί έτσι, μία σειρά συναντήσεων ανάμεσα στον θεατή και την εικόνα, στην ιστορία της καθημερινής ύλης και το παρόν της ως έργο τέχνης, και ανάμεσα στο ίδιο το μουσείο και τον αστικό ιστό στον οποίο εντάσσεται και ανήκει.

Πρόκειται άλλωστε για την πρώτη μίας σειράς δράσεων, που ανήκουν στο νέο πρόγραμμα της Εθνικής Πινακοθήκης  με τίτλο «Ενδιάμεσος Χώρος». Πρόκειται για ένα ευέλικτο πρόγραμμα με συνεχή ροή ανάμεσα σε ατομικές ή ομαδικές εκθέσεις, εργαστήρια, επιτελεστικές δράσεις, θεματικά αφιερώματα, παρουσιάσεις και διατομεακά προγράμματα που θα εστιάζει στη σύνδεση του «μέσα» με το «έξω» και θα ενεργοποιεί κάθε φορά διαφορετικούς χώρους τόσο στον εσωτερικό, όσο και στον περιβάλλοντα χώρο του κτηρίου.

Στόχος του «Ενδιάμεσος Χώρος» είναι να τροφοδοτήσει με σύγχρονες επιμελητικές και θεωρητικές προσεγγίσεις την ανάγνωση της μόνιμης συλλογής, των αρχείων και της ιστορίας της Πινακοθήκης  και να γίνει ο δίαυλος επικοινωνίας, η γέφυρα που θα συνδέσει το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον.

Info:

Εθνική Πινακοθήκη: Βασιλέως Κωνσταντίνου 50, τηλ. 214 40 86 201

Έκθεση: Ρένα Παπασπύρου «Επιφάνειες, οδηγίες χρήσης »

Διάρκεια: 12 Δεκεμβρίου – 16 Ιουνίου 2024

Διαβάστε επίσης:

Σε κίνδυνο η Αγία Σοφία: Σοβάδες πέφτουν από την υγρασία αλλά οι αρμόδιοι αδιαφορούν

Στο σκαμνί ο πρόεδρος του Βρετανικού Μουσείου από τον Σούνακ

Αλέξης Κυριτσόπουλος, ο τραγουδοποιός της εικόνας – Μεγάλη αναδρομική έκθεση