«Η ευτυχία δεν είναι χαρμόσυνη», σημείωνε ο Μοπασέν. Η Ρέα Βιτάλη με Το ψυχόμετρο (Διόπτρα, 2025) επαληθεύει αυτή τη διαπεραστική αλήθεια. Σύμφωνα με το κλισέ ο αναγνώστης σε κάθε ιστορία αναγνωρίζει κάτι από τον εαυτό του. Αυτό το έξοχο βιβλίο επιβεβαιώνει τον κανόνα με τον πιο ανθρώπινο, διεισδυτικό τρόπο.

Όπως και σε άλλα βιβλία της, η Ρέα Βιτάλη διχοτομεί την πρωτοπρόσωπη αφήγησή της. Εν προκειμένω ανάμεσα σε τέσσερα πρόσωπα. Έτσι ορίζει ξεκάθαρα τις διαφορετικές οπτικές γωνίες των αφηγητών της και τις τρεις διαφορετικές ιστορίες. Ουσιαστικά πρόκειται για τέσσερα  ευσύνοπτα διηγήματα. Κοινό νήμα τους, η γυναίκα στην αναζήτηση νοήματος, η μητέρα και η κόρη. Και ο καρκίνος τους, που πέρασε και η ίδια η Ρέα Βιτάλη. Το δικό της χρονικό, το τέταρτο. Το χρονικό τελικά του καρκίνου.

1

Αινίγματα

Με ιδιαίτερη μαεστρία, παρά την αλλαγή των ηρωίδων στην αφήγηση και το διαφορετικό περιεχόμενο, το συνολικό ύφος της γραφής παραμένει ουσιαστικά αναλλοίωτο. Λυρικό, περάξενα εξομολογητικά και αληθινά καινοφανές, συλλαμβάνει με εξαιρετική ακρίβεια την απροσδιοριστία της ανθρώπινης ύπαρξης. Αυτή που εννοείται ως ποίηση…

Στην πραγματικότητα, η Ρέα Βιτάλη ανατέμνει κάτι ακόμη πιο ειδικό και συνάμα ευρύ και φευγαλέο: Την αινιγματική γυναικεία φύση. Πετυχαίνει. Έχει μάθει ότι στην τέχνη το πιο δύσκολο έγκειται στην αφαίρεση όχι στη συσσώρευση. Παράλληλα πρόκειται για δριμεία κριτική του μικροαστικού πνεύματος.

Στο Ψυχόμετρο αναρωτιέται κανείς που τελειώνει ο μύθος και αρχίζει η αλήθεια. Ειδικά αφού η Ρέα Βιτάλη έχει ομολογήσει ότι τα γραπτά της εν πολλοίς προκύπτουν από βιώματα. Τελικά, όλα αληθινά εδώ… Αν στην πρώτη ιστορία η ταύτιση του αναγνώστη πραγματοποιείται με τρόπο διαυγή και καθαρτικό, στη δεύτερη ιστορία αποκαλύπτονται οι πιο ερεβώδεις, παράλογες δυνάμεις του ανθρώπινου ασυνειδήτου.

Ενοχλητικά δεν ενοχλούσε

Στην πρώτη ιστορία περιγράφεται η φιλία ανάμεσα σε δύο γυναίκες που έχει ξεκινήσει από τα πολύ νεανικά τους χρόνια και διαρκεί ως το τέλος. Ως το θάνατο της Μιμίκας συγκεκριμένα, που ζει στην επαρχία και μοιραία παντρεύεται τον Γιώργο, το καλό παιδί, για να μην μείνει στο ράφι, σύμφωνα με τα έθιμα που ακόμη καλά κρατούν. Η Μιμίκα που ήταν του «πολύ» αλλά έμεινε φλατ, όπως τιτλοφορείται η ιστορία.

Και παρατηρεί η φίλη και αφηγήτρια για το σύζυγο της Μιμίκας: «Ο Γιώργος δεν ενοχλούσε. Πώς να το πω; Ενοχλητικά δεν ενοχλούσε. Μπορεί να υπάρχει αυτό; Όλο “Μήπως ενοχλώ;” έλεγε όταν μας έπιανε να κουτσομπολεύουμε, να γελάμε, να λέμε, να λέμε. Μη βιαστείς να το κρίνεις ως διακριτικότητα. Ήταν απλώς ο χρόνος που χρειαζόταν για να μπάσει στη χαρά μας μια ατμόσφαιρα άλλη. Μιας ενοχής για τη χαρά, για την ξεγνοιασιά μας. Μια τύψη “Ωραία γελάτε εσείς! Δεν ξέρω αν ακούσατε στις ειδήσεις σήμερα τι έγινε…”. Ήταν άσχημα καλός. Υπάρχει αυτό;».

Έντρομοι της αλήθειας

Στη δεύτερη ιστορία, η Ρηνούλα βιώνει τον εφιάλτη της κακοποίησης από τα επτά ως τα έντεκα χρόνια της. «Τόσο ανυποψίαστοι; Ή τόσο έντρομοι της αλήθειας;» αναρωτιέται η ηρωίδα για την ευρύτερη σιωπή. Ώσπου ανάμεσα στα δισεκατομμύρια κόσμου, βρίσκει «τον έναν της». Συνειδητοποιεί ότι «έρωτας είναι να σε τραβάει το “ελάττωμα”».

Οι ιστορίες που συνθέτει η Ρέα Βιτάλη μοιάζουν με πέρλες μέσα σε τραχύ κέλυφος. Ο πρόδηλος, ωμός ρεαλισμός τους («αχόρταγα αναζητάω να ρουφήξω σταγόνα γάλα από το βυζί κάποιας έγνοιας της για μένα») αναδεικνύει την ακαταμάχητη ορμή του ανθρώπου για ζωή και αγάπη. «Αυτά που είπα έγιναν! Έγιναν! Έγιναν! Φριχτά και ευεργετικά εξουθενωμένη έβαλα τα κλάματα».

Το τρίτο αφήγημα αποτελεί μονόλογο μιας καρκινοπαθούς. «Για ό,τι οι γυναίκες πονάνε, οι άνδρες παράγουν θυμό. Ανεξοικείωτοι πόνου και αίματος. Εμείς, μηνιαίως, εξοικείωση, Για αυτό που περνούσε η γυναίκα του είχε θυμό. Δύο ταλαίπωροι, δυο απεγνωσμένοι σε πέλαγος υπογείου {σ.σ. στο νοσοκομείο}, καθισμένοι δίπλα δίπλα και το κεφαλάκι της έριξε άγκυρα στον ώμο του. Πώς του το έγερνε! Μα δεν μου φτάνουν τα δικά μου; Πώς διάολο κουβαλάω και τα δικά τους μάτια, αγνώστων μάτια, τέτοιες ώρες; Δεν μου φτάενει το δικό μου δράμα;».

Πόση δύναμη χρειάζεται ένα κραγιόν

Τελευταία παίρνει τη σκυτάλη η Ρέα Βιτάλη με σημειώσεις από την δική της εμπειρία του καρκίνου. Έλαβε μήνυμα από μια γνωστή άγνωστη φίλη της από το Facebook με την οποία περνούσαν την ίδια περιπέτεια.

«Χθες απορροφήθηκα σε μια φωτογραφία της. Φούξια, καταφούξια το κραγιόν της, φούξια το μαντίλι της, φούξια το γέλιο της. Κοιτάζοντάς την θυμήθηκα. Τι συγκινητικά σπαραξικάρδια η γυναικεία καλαισθησία τέτοιες ώρες! Ξέρω πόση δύναμη χρειάζεται ένα κραγιόν. Αλλά πόση χαρίζει. Όχι για τους άλλους… Όχι! Όχι. Για σένα, μωρέ! Όμορφο, θαρραλέο πλάσμα, για σένα! Μόνο για σένα!. Καλή σου αποφοίτηση».

Με δικά της λόγια

Γεννήθηκα το 1961. Είναι και μπόλικα τα χρόνια. Τι να πρωτοσημειώσεις; Είχε σταθμούς, αφίξεις, αναχωρήσεις… Οι τελευταίες πονάνε. Είχε σημαντικούς, αγαπημένους, ακριβούς, είχε και φθηνούς. Είχε έρωτες βαρβάτους και ανεμοέρωτες. Είχε τον έναν. Στα κοντά οκτώ δις κατοίκων γης, το «ο άνθρωπός μου» δεν είναι και μικρό πράγμα. Είχε παιδιά, εγγόνια, τους σημαντικούς των παιδιών μας. Είχε μάτια, λόγια, βλέμματα. Σχεδόν βλεμματοδοτούμενη.

Είχε ταξίδια σε χώρες και ανθρώπους. Οι πιο ενδιαφέρουσες χώρες είναι οι άνθρωποι. Επαγγελματικά είχε πολλά πολλά χρονογραφήματα. Στους 4τροχούς, στον Ταχυδρόμο, στις Εικόνες, στο Protagon.gr. Είχε σπουδή στην Ιστορία της Τέχνης. Είχε το πρώτο μου βιβλίο, Κάποτε θα γράψω ένα βιβλίο, είχε το δεύτερο, Δεν πέθανα εγκαίρως, το τρίτο, Το παλτό μου, μαμά. Τα τελευταία χρόνια έχει και την τηλεοπτική μου ΚΕΡΑΙΑ. Τι να φλυαρούμε; Πλήρης ζωής. Πλήρης; Αστειεύομαι. Χωράω ζωή ακόμα.

Πληροφορίες

Ρέα Βιτάλη

Το ψυχόμετρο

Εκδόσεις Διόπτρα, Μάρτιος 2025

Σελ.131