Ψυχοπαίδης: Όταν η ζωγραφική συνομιλεί με την ποίηση στο ΚΠΙΣΝ

Ζωγραφική και ποίηση: Στην αναδρομική έκθεση «Γιάννης Ψυχοπαίδης: ΠΟΙΗΤΙΚΑ στο ΚΠΙΣΝ» τα έργα του γνωστού δημιουργού ποιούν ζωγραφικά μεγάλες μορφές της ποίησης – ελληνικής και ξένης.

Ζωντανή και ισότιμη συνομιλία ανάμεσα στις τέχνες: Η έκθεση που έχει στηθεί στον πύργο βιβλίων της Εθνικής Βιβλιοθήκης αποτελεί μέρος της διαχρονικής ενασχόλησης του Γιάννη Ψυχοπαίδη με την τέχνη της ποίησης που, ως γνωστόν, ποιεί εικόνες.

Η ζωγραφική, από τη μεριά της, ως άλλη γλώσσα συμπυκνώνει στον καμβά αισθήσεις και νοήματα.

Πρόκειται για μια πλούσια εικαστική συνομιλία με την Οδύσσεια του Ομήρου, καθώς και με τον Παρμενίδη, τον Ηρώνδα, τον Κάλβο, τον Παλαμά, τον Καβάφη, τον Καρυωτάκη,τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Ρίτσο, τον Εμπειρίκο, τον Σαχτούρη, τη Δημουλά, μέχρι και τους νεώτερους: τον Κοντό, τον Φωστιέρη, τον Βλαβιανό, τον Κυπαρίσση, τον Μεταξά και τον Σιώτη.

Το στήσιμο ακολούθησε περίπου χρονολογική σειρά.

Την επιμέλεια της αναδρομικής αυτής έκθεσης ανέλαβε η γνωστή σκηνογράφος Λίλη Πεζανού.

Από την ξενόγλωσση ποίηση ξεχωρίζει η ειδική ενότητα της έκθεσης που αφιερώνεται στον άγγλο ποιητή της Επανάστασης του 21 Λόρδο Βύρωνα (πέθανε στο Μεσολόγγι το 1824 σε ηλικία 36 ετών). Ασχολείται επίσης με τον ισπανό Φρεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, φωνή της Αριστεράς στον ισπανικό εμφύλιο (ξεψύχησε και εκείνος 38 ετών στους κόλπους του στρατού των Δημοκρατικών). Αμφότεροι ερωτευμένοι με μία ιδανική Ελλάδα…

Δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν άλλες ηγετικές μορφές όπως ο Τ.Σ. Έλιοτ, ο Αρθούρος Ρεμπώ, ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, ο Σάμιουλ Μπέκετ, ο Φραντς Κάφκα μεταξύ άλλων.

Όπως κατ’ ιδίαν διευκρίνισε ο Γιάννης Ψυχοπαίδης μετά το πέρας της παρουσίασης στο Κέντρο Πολιτισμού: κάθε αναγνωστική επιστροφή σε ένα ποιητικό κείμενο προσέφερε κάθε φορά έναυσμα για μία διαφορετική ζωγραφική “ανάγνωση”  ή “μετάφραση”.

Το ίδιο ποιητικό κείμενο σε διαφορετικές χρονικές περιόδους μπορεί να πάρει άλλη μορφολογική έκφραση εξού και στην έκθεση υπάρχουν έργα ποικίλλων τεχνικών -χαρακτικά, ακουαρέλες και ελαιογραφίες. Με τον Σεφέρη για παράδειγμα “ασχολούμαι εδώ και τρεις δεκαετίες με διαφορετικό τρόπο.

Τρεις περίοδοι αποδίδουν τρεις σεφερικές εκδοχές. Φαίνεται δηλαδή στη συγκεκριμένη περίπτωση πώς μπορεί κανείς να προσεγγίσει με άλλο μάτι το ίδιο υλικό”, καταλήγει. Στην ενότητα του Βύρωνα υπάρχει ακόμη και η προτομή του σε γλυπτό (σπάνιο έκθεμα).

Αλλάζει η γλώσσα, το ύφος και ο ρυθμός του με κάθε ποιητή: “Ας πούμε με το μεγάλο βιβλίο που βγάλαμε με την Κική Δημουλά δυσκολεύτηκα. Δυσκολευόμουν στην αρχή  να την καταγράψω εικαστικά γιατί είναι τόσο ιδιότυπος ο ποιητικός της λόγος. Ας πούμε ο Σεφέρης, ο Ελύτης έχουν μια πιο φυσική σχέση με τις εικόνες του κόσμου μας. Η Δημουλά είναι έννοιες, ιδέες, αντιστροφές της γλώσσας, τελείως άλλα πράγμα… Ύστερα ο Εμπειρίκος. Και η Οδύσσεια… Κάθε φορά οδηγείσαι σε έναν διαφορετικό χειρισμό της ζωγραφικής γλώσσας”.

Τι τον εμπνέει σε ένα κείμενο, δεν μπορεί να το προσδιορίσει ακριβώς: “σαν να θες να σημειώσεις κάτι με τους δικούς σου όρους. Αυτό που αισθάνεσαι και σε παρακινεί και επιμένεις σε αυτό, φαίνεται ότι μοιράζεται μαζί σου έναν κοινό ψυχικό τόπο”.

Πιο συγκεκριμένα, όπως είχε υπογραμμίσει νωρίτερα στο πλαίσιο της παρουσίασης, με τα έργα αυτά δεν σκόπευε ποτέ να εικονογραφήσει λέξεις. Αντιθέτως, επιθυμεί “το πυκνό και το ελάχιστο”, δηλαδή να συμπυκνώσει αισθήσεις και νοήματα. Οι δύο γλώσσες (ποιητική και ζωγραφική) “να τρέχουν παράλληλα, να ανθίζουν παράλληλα, να θέλουν να ολοκληρώσουν ανεμπόδιστα την παρουσία τους και να απλώσουν τα χαρακτηριστικά τους. Παραμένουν αυτόνομες. Απλώς μιλούν από το ίδιο ψυχικό υπέδαφος των δημιουργών τους”.

Όπως είχε άλλοτε σημειώσει: «Η ροή της ποίησης και αυτή της ζωγραφικής είναι σαν δύο ανυπότακτα ποτάμια που τρέχουν παράλληλα…..Όταν η ζωγραφική συνομιλεί με την ποίηση, δεν υποτάσσεται σ’ αυτήν. Διατρέχει μαζί μ’ αυτήν και παράλληλα μ’ αυτήν σε διαφορετικές διαδρομές έναν κοινό εκφραστικό τόπο με κοινούς στόχους, έχοντας το βλέμμα στραμμένο η μία στην άλλη».

Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης έχει χαράξει ιδιαίτερη πορεία τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό (ίσως ιδιαιτέρως εκεί). To 2018 στη δημοπρασία ελληνικών έργων τέχνης του οίκου Bonham’s την οποία παρακολουθούν διεθνείς συλλέκτες από όλον τον κόσμο, έργο του δημοπρατήθηκε στα 9.744 ευρώ. Σπούδασε χαρακτική στην ΑΣΚΤ και εν συνεχεία το 1970 πήγε στη Γερμανία για να σπουδάσει ζωγραφική στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου. Έζησε στο Βερολίνο από το 1977 έως το 1986 οπότε μεταφέρθηκε στις Βρυξέλλες για να επιστρέψει μόνιμα στη γενέτειρά του την Αθήνα το1992. Τα έργα του έχουν ταξιδέψει σε πάμπολλες πόλεις της Ευρώπης και της Αμερικής έως τον Καναδά, την Ιαπωνία, την Κίνα, την Αίγυπτο…

Έχει ξεχωρίσει τόσο για τα γυμνά του όσο και για τις νεκρές του φύσεις. Διδάσκει στην ΑΣΚΤ από το 1974 και από το 2013 παραμένει ομότιμος Καθηγητής. Τον πειραματισμό και το δημιουργικό αμάλγαμα τεχνών έχει δοκιμάσει και ως καθηγητής. Προσκάλεσε πριν από μερικά χρόνια τη Σαββίνα Γιαννάτου στην ΑΣΚΤ. Εκείνη άρχισε να τραγουδά με λαρυγγισμούς και «κόλπα» της φωνής και οι φοιτητές σχεδίαζαν ό,τι άκουγαν. Την επόμενη ημέρα τα έργα εκτέθηκαν στη Σχολή και η Σαββίνα Γιαννάτου άρχισε πάλι να τραγουδά ό,τι έβλεπε. Τα εικαστικά έργα μετατράπηκαν σε παρτιτούρα. Παρομοίως, κάλεσε φοιτητές να ζωγραφίσουν ένα κλασικό μουσικό σχήμα, μια χορεύτρια και το θέμα «Καβάφης και πόλη», όπου εξέπληξαν με τη δημιουργικότητά τους.

Στο πλαίσιο της έκθεσης Ποιητικά (που πραγματοποιείται με αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος), το ΚΠΙΣΝ πραγματοποιεί σειρά από εκπαιδευτικά προγράμματα και εργαστήρια για παιδιά και ενήλικες (περισσότερες πληροφορίες στο SNFCC.org).

Η έκθεση Γιάννης Ψυχοπαίδης: ΠΟΙΗΤΙΚΑ – Η ζωγραφική συναντάει την ποίηση, λειτουργεί καθημερινά 09.00 – 22.00 από τις 9 Οκτωβρίου 2019 έως τις 12 Ιανουαρίου 2020 στο αίθριο του 4^ου ορόφου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Η έκθεση πραγματοποιείται με ελεύθερη είσοδο χάρη στην αποκλειστική δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).