Πρόσβαση σε όλους – Η πρόκληση για τα μουσεία της νέας εποχής

Μουσεία για όλους, χωρίς αποκλεισμούς. Τα μουσεία και η πολιτιστική διπλωματία ή αλλιώς η προώθηση του πολιτισμού της ειρήνης, που ενώνει κοινωνίες και διαφορετικές φωνές.

Η κωδικοποίηση και η αποκωδικοποίηση της αποικιοκρατίας στο μουσείο. Τα μουσεία ως συνάντηση παγκόσμιων πολιτισμών. Ο ρόλος της διαδραστικής εμπειρίας στην πρόσληψη των μουσειακών εκθεμάτων. Η αρχαιολογική κληρονομιά στην Ελλάδα.

Πρόκειται για ελάχιστα μόνον από τα θέματα, που απασχολούν το ετήσιο συνέδριο του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM-CECA), που πραγματοποιείται από 18 ως 22 Νοεμβρίου στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς συγκεντρώνοντας ομιλητές από όλο τον κόσμο.

Με θέμα «Σύνθετα ζητήματα, ιδιαίτερες ομάδες κοινού» το συνέδριο εστιάζει σε μουσειοπαιδαγωγικές δράσεις, που επιχειρούν να ανοίξουν σύνθετα και ευαίσθητα θέματα, να φωτίσουν άγνωστες ή παραγνωρισμένες πτυχές της πολιτιστικής κληρονομιάς, και να δουν με μια νέα ματιά τα ιστορικά γεγονότα, έχοντας ως στόχο την προσέλκυση νέου κοινού αλλά και ομάδων, που βρίσκονται στο φάσμα του κοινωνικού αποκλεισμού.

Η φετινή διοργάνωση έτσι, φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα πεδίο ανταλλαγής ιδεών, τεχνογνωσίας και βέλτιστων πρακτικών ανάμεσα σε επαγγελματίες της μουσειακής εκπαίδευσης με διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα.

Παράλληλα, επιχειρείται η ενθάρρυνση της κριτικής σκέψης και η ανάδειξη των προκλήσεων, που αντιμετωπίζει ο μουσειοπαιδαγωγικός σχεδιασμός, όταν προσπαθεί να εξερευνήσει σύνθετες όψεις της πολιτιστικής κληρονομιάς και της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, προς όφελος διαφορετικών ομάδων κοινού.

Η διοργάνωση γίνεται από το Ελληνικό Τμήμα του ICOM με πρόεδρο την Τέτη Χατζηνικολάου, με την συμμετοχή της προέδρου της Διεθνούς Επιτροπής ICOM-CECA, Μαρί-Κλαρτ Ο΄Νιλ και με την παρουσία της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη.

Η μουσειακή εκπαίδευση

Το θέμα του συνεδρίου καλύπτει ως εκ τούτου ένα ευρύ φάσμα νοηματικών πεδίων και επιμέρους θεματικών αξόνων, που οργανώνονται γύρω από την μουσειακή εκπαίδευση.

Πιο συγκεκριμένα η μουσειακή εκπαίδευση εξετάζεται κατ΄αρχάς ως εργαλείο για τη συζήτηση και την ανάδειξη σύνθετων ζητημάτων.

Όπως είναι οι πρόσφυγες, οι θρησκευτικές διαμάχες, η φτώχια, οι πολλαπλές ταυτότητες, οι τραυματικές μνήμες, τα ανθρώπινα δικαιώματα, ζητήματα υγείας, οι περιθωριοποιημένες κοινότητες, οι κίνδυνοι για τα πολιτιστικά αγαθά και το φυσικό περιβάλλον, οι προκλήσεις και οι απειλές του ψηφιακού κόσμου κ.ά.

Οι εναλλακτικές ερμηνευτικές προσεγγίσεις συνιστούν επίσης πρόκληση της μουσειακής εκπαίδευσης, που καλείται να φωτίσει κρυφές, άγνωστες ή παραγνωρισμένες πτυχές της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ακόμη, να αμφισβητήσει κυρίαρχες αφηγήσεις και ερμηνείες και να υιοθετήσει μιαν άλλη οπτική πάνω στον τρόπο ανάγνωσης των ιστορικών γεγονότων.

Και τέλος μπορεί να λειτουργήσει ως πεδίο συνάντησης και αλληλεπίδρασης με ευάλωτα και κοινωνικά αποκλεισμένα άτομα ή κοινότητες.

Κάτι που μπορεί να επιτευχθεί με μουσειοπαιδαγωγικές εφαρμογές χάρις στις οποίες ευνοείται και εξασφαλίζεται η ισότιμη πρόσβαση σε όλους χωρίς αποκλεισμούς, στο πλαίσιο ενός μεταβαλλόμενου κοινωνικού και πολιτισμικού τοπίου.

Και ακόμη, με καινοτόμες δραστηριότητες και αντίστοιχο εκπαιδευτικό υλικό μπορεί να απευθυνθεί για ευπαθείς και κοινωνικά αποκλεισμένες πληθυσμιακές ομάδες (άτομα τρίτης ηλικίας, άτομα με αναπηρία, άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας, κρατούμενοι/ες, θρησκευτικές – εθνικές – πολιτισμικές μειονότητες, μετανάστες, πρόσφυγες, τοξικοεξαρτημένα άτομα κλπ).

Ο ρόλος του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων

Το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων ιδρύθηκε τον Νοέμβριο του 1946 ως μη κυβερνητικός οργανισμός από λίγους αρχικά, επαγγελματίες μουσείων – αρχαιολόγους, ιστορικούς της τέχνης, μουσειολόγους, συντηρητές κ.ά.- που αγωνιούσαν για την τύχη της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς μετά τις καταστροφές που είχε υποστεί στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Η UNESCO αποφάσισε εξ αρχής να στηρίξει το ICOM προσφέροντάς του στέγη στο κτήριό της στο Παρίσι και το 1951 ξεκίνησαν μαζί το πρόγραμμα «Σταυροφορία των Μουσείων», που συνέβαλε ουσιαστικά στην αναγνώριση του εκπαιδευτικού τους ρόλου.

Μέσα από τον ίδιο προβληματισμό, το 1977, καθιερώθηκε και η 18η Μαΐου ως Διεθνής Ημέρα Μουσείων.

Κύριο μέλημα του ICOM είναι η επισήμανση και η αντιμετώπιση των προβλημάτων των μουσείων και των εργαζομένων σε αυτά, καθώς και η ανάπτυξη του κλάδου της μουσειολογίας.

Για το σκοπό αυτό έχουν συσταθεί 30 Διεθνείς Επιτροπές με ειδικό αντικείμενο -όπως π.χ. αρχιτεκτονική μουσείων, συντήρηση, περιφερειακά μουσεία, εκπαίδευση, κλπ. – με την συμβολή των οποίων έχουν καταρτισθεί βασικά εγχειρίδια, όπως ο Κώδικας Επαγγελματικής Δεοντολογίας που υιοθετήθηκε το 1986.

Σήμερα το ICOM αριθμεί 22.000 περίπου μέλη σ’ όλο τον κόσμο και δραστηριοποιείται σε 145 χώρες.

Διαβάστε επίσης:

Χάλκη και «Ένα μουσείο σε κάθε νησί» –Στόχος του Υπουργείου Πολιτισμού

Ποιος θυμάται τις γραφομηχανές; Έκθεση της συλλογής του Τομ Χανκς

Τα ορατά και μη ορατά της τέχνης – Έκθεση Νάκη Παναγιωτίδη στο Ίδρυμα Β&Ε Γουλανδρή