Πόσο πουλιέται το «τίποτε»; Η απάντηση σε χρυσό

Πριν τα NFT ανατρέψουν τον κόσμο της τέχνης, ο Ιβ Κλάιν, ο σπουδαίος Γάλλος καλλιτέχνης είχε πουλήσει «τίποτα» και είχε πληρωθεί με χρυσό!

Μία από τις βασικές προσωπικότητες του κινήματος nouveau réalisme και πρωτοπόρος της εννοιολογικής τέχνης ήταν ο Ιβ Κλάιν, που στην περίοδο από το 1959 και ως τον θάνατό του 1962 σε ηλικία μόλις 34 ετών έκανε μια από τις πιο εξωφρενικές καλλιτεχνικές εκφράσεις της καριέρας του: Πούλησε μία σειρά από αποδείξεις για αόρατες «ζώνες», δεχόμενος πληρωμή μόνο σε χρυσόβουλα.

Τώρα, έξι δεκαετίες αργότερα, μία από αυτές τις αποδείξεις πουλήθηκε σε δημοπρασία για πάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια.

Αν και ο Κλάιν πούλησε πολλές αποδείξεις για «Ζώνες Άυλης Εικαστικής Ευαισθησίας», όπως τις αποκαλούσε, λίγες υπάρχουν σήμερα. Κι αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι ενθάρρυνε τους αγοραστές του να τις κάψουν ως μέρος ενός τελετουργικού, κατά τη διάρκεια του οποίου εκείνοι ανακήρυτταν τους εαυτούς τους ως «οριστικούς ιδιοκτήτες» της αγορασμένης «ζώνης» τους.

Και σε απάντηση ο Κλάιν έριχνε το μισό ποσόν της πληρωμής –τον χρυσό δηλαδή– στον Σηκουάνα ενώ έκαιγε την απόδειξη, παρουσία αξιόπιστων μαρτύρων.

Οι επιταγές

Η συγκεκριμένη απόδειξη, που δημοπρατήθηκε από τον οίκο Sotheby’s ανήκε στον έμπορο αντικών Ζακ Κουγκέλ, ο οποίος πιστεύεται, ότι ήταν ένας από τους λίγους, που δεν έκαψαν τα στοιχεία της αγοράς τους. Κάτι, που αποδείχθηκε πολύτιμο στη συνέχεια, καθώς η απόδειξη έχει παρουσιαστεί ως σήμερα σε μεγάλα ευρωπαϊκά, πολιτιστικά ιδρύματα, όπως στην Hayward Gallery του Λονδίνου και στο Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι.

Πρόκειται για ένα απλό κομμάτι χαρτί, μήκους μικρότερου των 20 εκατοστών, που σχεδιάστηκε έτσι, ώστε να μοιάζει με επιταγή. Υπογεγραμμένο από τον Κλάιν και με ημερομηνία 7 Δεκεμβρίου 1959, αυτό το χαρτί έδινε στον παραλήπτη την κυριότητα μιας «Ζώνης Άυλης Εικαστικής Ευαισθησίας». Ο Κλάιν είχε τυπώσει οκτώ μπλοκ «επιταγών» και καθένα περιείχε δέκα αριθμημένες αποδείξεις για μια καθορισμένη αξία χρυσού.

Δεν είναι περίεργο λοιπόν, που κάποιοι έχουν παρομοιάσει τη μεταφορά αυτής «ζώνης ευαισθησίας» και την εφεύρεση των αποδείξεων ως πρόγονο του NFT, το οποίο επιτρέπει την ανταλλαγή άυλων έργων. Δεδομένου μάλιστα, ότι ο καλλιτέχνης διατηρούσε ένα μητρώο των διαδοχικών ιδιοκτητών των «ζωνών», είναι εύκολο να βρει κανείς εδώ μια άλλη επαναστατική έννοια, το «blockchain»!

Οι οίκος δημοπρασιών πάντως για να αποτίσει φόρο τιμής σε αυτή τη μορφή τέχνης δέχθηκε, για πρώτη φορά πληρωμές σε κρυπτονομίσματα για το συγκεκριμένο έργο. Η πώληση μάλιστα ξεπέρασε κατά πολύ το αρχικό, εκτιμώμενο εύρος των 300.000 έως 550.000 δολαρίων. Έτσι, μετά τις χρεώσεις, ο αγοραστής, που σύμφωνα με τους Sotheby’s, ήταν ευρωπαίος ιδιώτης συλλέκτης, θα πληρώσει 1,2 εκατομμύρια δολάρια. Άγνωστο ωστόσο, αν η πληρωμή έγινε σε κρυπτονομίσματα.

Ο χρυσός

Αλλά και ο χρυσός που δεν πετάχτηκε στον Σηκουάνα χρησιμοποιήθηκε πολύ σωστά από τον καλλιτέχνη. Γιατί κατέληγε στην σειρά του Monogolds του Κλάιν, που ήταν έργα μεγάλης κλίμακας από φύλλα χρυσού. Ο ίδιος είχε μάθει από νωρίς τη χρήση αυτού του πολύτιμου υλικού στην τέχνη, όταν εργάστηκε για ένα διάστημα σε ένα εργαστήρι για κορνίζες ενώ το συνάντησε επίσης, όταν είδε τους χρυσούς Βούδες κατά την επίσκεψή του στην Ιαπωνία.

Το γεγονός εξάλλου, ότι η χρήση του χρυσού στην μεσαιωνική τέχνη είχε σκοπό την αναπαράσταση του υπερφυσικού φωτός, τον οδήγησε να συσχετίσει το πολύτιμο μέταλλο με την άυλη φύση. «Και το χρυσάφι, ήταν κάτι!», όπως είχε πει. «Αυτά τα φύλλα που κυριολεκτικά φτερούγιζαν και με το ελάχιστο ρεύμα αέρα… Τι υλικό! Ο φωτισμός της ύλης στη βαθιά φυσική της ποιότητα».

Από τις τέσσερις πρώτες πωλήσεις που είχε κάνει λοιπόν, έκλεισε φύλλα χρυσού σε μια ανώνυμη λειψανοθήκη, αφιερωμένη στην Αγία Ρίτα, την προστάτιδα των χαμένων αιτιών. Την έδωσε ως προσφορά στις μοναχές ενός ιταλικού μοναστηριού, που ήταν αφιερωμένο στην αγία και εκεί ξεχάστηκε. Ώσπου ένας σεισμός του 1979 κατέστρεψε τις ιστορικές τοιχογραφίες του μοναστηριού και ο ζωγράφος που κλήθηκε να τις αποκαταστήσει αναγνώρισε στην λειψανοθήκη με τον χρυσό μέσα σ αυτήν, το έργο του Κλάιν.

Σε ηλικία δεκαεννέα ετών ο Κλάιν και οι φίλοι του ξάπλωσαν σε μια παραλία στη νότια Γαλλία και χώρισαν τον κόσμο μεταξύ τους: Ο Αρμάν επέλεξε τη γη, ο Πασκάλτις λέξεις, ενώ ο Κλάιν τον αιθέριο χώρο που περιβάλλει τον πλανήτη, τον οποίο στη συνέχεια «υπέγραψε». Και μ΄αυτήν την διάσημη συμβολική χειρονομία της υπογραφής του ουρανού, ο Κλάιν είχε προβλέψει, σαν ονειροπόλος, την ώθηση της τέχνης του από εκείνη την εποχή και μετά, μια αναζήτηση να φτάσει στη μακρινή πλευρά του απείρου.

Διαβάστε επίσης:

Δημήτρης Δασκαλόπουλος: Η συλλογή πρέπει να έχει μέλλον πέρα από τη ζωή μου

Ανοίγει το Σάββατο το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων – Πρώτη φορά ολόκληρη η Συλλογή Μητσοτάκη