Ποιος θέλει να ξέρει το μέλλον; Χρησμοί και οιωνοί από την αρχαιότητα ως σήμερα

Πότε θα βρω την αληθινή αγάπη; Θα βρω δουλειά; Πότε θα τελειώσει αυτή η πανδημία; Θα αποκτήσω παιδιά; Από το «διάβασμα» στην παλάμη ως τα ταρώ και την αστρολογία οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ήδη από την Προϊστορική εποχή όλα τα είδη εργαλείων για να προβλέψουν το μέλλον.

Γιατί η αβεβαιότητα που φέρνει το άγνωστο ήταν ανέκαθεν τραυματική για τον άνθρωπο, που σε όλες τις εποχές στράφηκε σε δυνάμεις πέραν του φυσικού για κατανόηση και καθοδήγηση, προκειμένου να βρει νόημα στο χάος.

Ανεξάρτητα μάλιστα, από το πόσο έχει αλλάξει ο κόσμος κατά τη διάρκεια της ιστορίας και της τεχνολογικής προόδου, αυτή η εμμονή παραμένει σταθερή.

Μαντείες και χρησμοί εξακολουθούν να βρίσκονται σε ισχύ, καθώς οι άνθρωποι αναζητούν επίμονα απαντήσεις στα μεγάλα ερωτηματικά της ζωής ζητώντας να δαμάσουν την αβεβαιότητα, να διαγνώσουν τα σημερινά προβλήματα και φυσικά να προβλέψουν τα μελλούμενα.

Κι αυτούς ακριβώς τους τρόπους με τους οποίους τίθενται τα ερωτήματα  για το άγνωστο παρουσιάζει η συναρπαστική έκθεση «Χρησμοί, Οιωνοί και Απαντήσεις»,  που οργανώνουν οι Βιβλιοθήκες Μπόντλιαν στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, από τις αρχαιότερες του κόσμου, που αντλώντας υλικό από το τεράστιο απόθεμά τους εξερευνούν τις τεχνικές, που έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς  για την αποκάλυψη του παρελθόντος, την κατανόηση του παρόντος και την πρόβλεψη του μέλλοντος.

Η αστρολόγος του Ρίγκαν

Από τα οστά ενός μαντείου της δυναστείας των Σανγκ στην Κίνα (περίπου 1250-1050 π.Χ.) ως την αυτοβιογραφία της αστρολόγου του Ρόναλντ Ρίγκαν στον Λευκό Οίκο και τις σημερινές διαδικτυακές κοινότητες, αντικείμενα και βιβλία μαντείας  αποδεικνύουν στην έκθεση του λόγου το αληθές. Άλλωστε ιστορικά, βασιλιάδες και άλλοι ηγεμόνες συμβουλεύονταν τους μάντεις για να τους καθοδηγήσουν στην λήψη αποφάσεων.

Κι όσο κι αν αυτό ακούγεται εφιαλτικό, προκειμένου για την σύγχρονη εποχή και για …πλανητάρχες,  βάζοντας σε σκέψεις –τουλάχιστον- για την ορθότητα της κρίσης τους και τις συνέπειές της στον κόσμο, δεν παύει να είναι ένα γεγονός.

Με την επιμέλεια της δρος Μισέλ Αρόνεϊ, της οποίας η έρευνα επικεντρώνεται στην πρώιμη σύγχρονη επιστήμη (15^ος– μέσα 18^ου αιώνα) και τη θρησκεία και του καθηγητή Ντέιβιντ Ζάιτλιν, ειδικού στην ανθρωπολογία της μαντείας, η έκθεση έχει υιοθετήσει, σύμφωνα με τις Βιβλιοθήκες Μπόντλιαν, μία ιστορική-ανθρωπολογική προσέγγιση στις μεθόδους προφητείας και πρόβλεψης καλύπτοντας ένα ευρύ φάσμα  μεθόδων μαντείας, συμπεριλαμβανομένης της αστρολογίας, του ταρώ, της νεκρομαντείας και της μαντικής αράχνης(!).

Με μία μεγάλη παράλειψη ωστόσο, την αναφορά στα μεγάλα μαντεία και τους μάντεις της ελληνικής αρχαιότητας από το περίφημο μαντείο της Δωδώνης και τον ξεχωριστό τρόπο πρόβλεψης  στο ιερό του Δία ως την Πυθία φυσικά και το μαντείο των Δελφών.

Τα ίδια ερωτήματα

Οι επιμελητές  ακολουθούν πάντως, μία ιστορική και ανθρωπολογική προσέγγιση για τους τρόπους με τους οποίους οι κοινωνίες έχουν στραφεί στη μαντεία για να αντιμετωπίσουν κρίσεις,  όπως η πανούκλα και στη σύγχρονη εποχή ο κορωνοϊός, ο πόλεμος και οι πολιτικές αναταραχές.

Και δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς, πως η πανδημία του COVID-19 είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των εφαρμογών που επιτρέπουν  στους χρήστες να δημιουργήσουν αστρολογικούς χάρτες ή να διαβάσουν το Yijing, παράλληλα με την ανάπτυξη των διαδικτυακών ωροσκοπίων, των  ταρώ και των αλγοριθμικών  προβλέψεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ξεκινώντας άλλωστε χρονολογικά από την αρχαία Μεσοποταμία, η έκθεση δείχνει, ότι οι ίδιες ερωτήσεις  τίθενται εδώ και αιώνες και χιλιετίες σε επαγγελματίες του είδους σε όλο τον κόσμο και σε όλη την ιστορία.

Όπως: Ποια είναι η καλύτερη θεραπεία γι΄ αυτή την ασθένεια; Ο αγαπημένος μου θα γυρίσει πίσω; Θα είναι καλύτερη η νέα χρονιά;   Γιατί «Καθημερινά αντιμετωπίζουμε τα όρια της δικής μας γνώσης όσον αφορά τα αινίγματα του παρελθόντος και του παρόντος και τις αβεβαιότητες του μέλλοντος», όπως εξηγούν οι δύο επιμελητές.

Αρκεί να σκεφτεί κανείς, ότι, σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη από το Pew Research Center, το 83% των ενηλίκων στις  Η.Π.Α.  πιστεύουν σε μια ψυχή ή ένα πνεύμα και περίπου το 30%  αναφέρει, ότι έχει συναντήσει ένα πνεύμα ή μια αόρατη πνευματική δύναμη!

Τα αντικείμενα

Η έκθεση παρουσιάζει πάνω από 100 αντικείμενα και ανάμεσα σ’ αυτά, εκτός από τα οστά του μαντείου των Σανγκ, που χρησιμοποιούνταν σε αναζήτηση απαντήσεων για την για θέματα, τα οποία κυμαίνονταν από τη γεωργία ως τον πόλεμο, εντυπωσιακή είναι μία φλαμανδική σφαίρα του 16ου αιώνα απεικονίζει πώς οι αστρολόγοι της Αναγέννησης είχαν τοποθετήσει τους πλανήτες σε σχέση με τον Ζωδιακό κύκλο για να απαντήσουν σε ερωτήσεις σχετικά με την υγεία, την αγάπη και την πολιτική.

Εξ ίσου σαγηνευτική και μία αιγυπτιακή ουράνια σφαίρα από τις  αρχές του 14ου αιώνα, η οποία χαρτογραφεί τους ουρανούς με εξαιρετική ακρίβεια. Δίπλα της  ένα εικονογραφημένο αλμανάκ της Ιάβας του 19ου αιώνα προσφέρει πληροφορίες για πρακτικές μαντείας στη Νοτιοανατολική Ασία. Οι επισκέπτες όμως, μπορούν επίσης να εξερευνήσουν την αυτοβιογραφία της  Τζόαν Κουίγκλι, της αστρολόγου του Λευκού Οίκου επί εποχής Ρόναλντ  και Νάνσυ Ρίγκαν, όταν ο πρόεδρος και η πρώτη κυρία χρησιμοποιούσαν τις ικανότητές της για να πάρουν αποφάσεις.

Η ερμηνεία

Περισσότερο απτικές μορφές μαντείας παρουσιάζονται επίσης στην έκθεση. Όπως μία σφηνοειδής πλάκα από την αρχαία Μεσοποταμία, η οποία περιγράφει την πρακτική της μαντικής των εντοσθίων όπου οι μάντεις ερμήνευαν σχέδια στα σπλάχνα των θυσιασμένων ζώων. Κι αυτό, γιατί υπήρχε η εντύπωση, ότι τα φυσικά σώματα περιέχουν κρυφές ενδείξεις, που μπορούν να αποκρυπτογραφηθούν.

Άλλοι χρησιμοποιούσαν εξάλλου,  το ανθρώπινο σώμα με ανάγνωση της παλάμης, προκειμένου να ερμηνεύουν χαρακτήρες και να προβλέψουν το μέλλον, που ήταν χαραγμένο στα χέρια των πελατών τους. Όπως αίφνης το σκίτσο χειρομαντείας του Όσκαρ Ουάιλντ, το οποίο αποκαλύπτει τη βικτοριανή συνήθεια της μαντείας μέσω της ανθρώπινης ανατομίας.

Η έκθεση παρουσιάζει ακόμη, την μαντική αράχνης που ασκείται από την φυλή Μαμπίλα του Καμερούν και από την Νιγηρία, μια διαδικασία, η οποία χρησιμοποιεί αράχνες ή καβούρια  που «τακτοποιούν» σημειωμένα φύλλα σε ένα σχέδιο, το οποίο διαβάζεται από τον μάντη. Υπάρχει επίσης η αφρικανική μαντεία καλαθιών, όπου οι μάντεις λαμβάνουν απαντήσεις στις ερωτήσεις τους αφού πετάξουν αντικείμενα σε ένα καλάθι  και ερμηνεύσουν τις διαμορφώσεις που προκύπτουν. Μια πρακτική, που  αναδεικνύει, όπως λένε οι επιμελητές  τις επιτελεστικές πτυχές της μαντείας, προσφέροντας μια έντονη αντίθεση με τις μοναχικές, βασισμένες σε αλγόριθμους προβλέψεις της σημερινής ψηφιακής εποχής

Ο μάντης και ο πελάτης

Εκτός από την ανίχνευση της εξέλιξης της μαντείας άλλωστε, η έκθεση προκαλεί τους επισκέπτες να σκεφτούν πώς τα σύγχρονα εργαλεία πρόβλεψης – από ηλεκτρονικές πλατφόρμες έως προγνωστικούς αλγόριθμους – απηχούν αρχαίες πρακτικές, αποδεικνύοντας ότι η αγωνία της ανθρωπότητας για το μέλλον  και η αναζήτηση απαντήσεων για την αντιμετώπισή του παραμένει τόσο ζωντανή όσο ποτέ.

«Σε όλη την ιστορία και σε όλο τον κόσμο οι άνθρωποι έχουν χρησιμοποιήσει διάφορες τεχνικές, που υπόσχονται να αποκαλύψουν τα απόκρυφα και να προσφέρουν απαντήσεις σε ιδιωτικά, γενικά ή δημόσια  διλήμματα και βοηθούν στη λήψη αποφάσεων.  Είτε ένας μάντης χρησιμοποιεί αράχνες είτε κάρτες ταρώ, αυτό που έχει σημασία είναι αν οι απαντήσεις θα ικανοποιήσουν  τους πελάτες του», όπως λένε οι επιμελητές της έκθεσης.

Διαβάστε επίσης:

Η θάλασσα – και οι θησαυροί της – μέσα του. Το 2026 το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων

Ο εκθαμβωτικός χρυσός της αρχαίας Θράκης σε έκθεση

Ταξίδι στην Κίνα: Ο Δαίδαλος ανοίγει τα φτερά του