Πλατεία Κολωνακίου: Κηπευτικά, κατσίκες και σήμερα μπουλντόζες

Λάχανα και μαρούλια, καρότα και ραπανάκια, αγκινάρες, κρεμμύδια, σκόρδα. Όλα τα έτρωγαν οι αρχαίοι Αθηναίοι κι είχαν μάλιστα ειδικές συνταγές για το καθένα, αλλά πού τα καλλιεργούσαν. Κάπου που το χώμα να είναι μαλακό και τα νερά πολλά, είναι μια απάντηση, κι ένας τέτοιος τόπος ήταν στους πρόποδες του Λυκαβηττού. Σ΄όλη την περιοχή της Βασιλίσσης Σοφίας, πάνω από το Σύνταγμα ως και την πλατεία Κολωνακίου όπου κατέληγαν ρυάκια από τις πηγές του λόφου, κάνοντας τα εδάφη εύφορα.

Διότι σήμερα μπορεί τα μόνα λαχανικά που εμφανίζονται στην πλατεία να είναι αυτά της ιστορικής λαϊκής αγοράς της Ξενοκράτους, όμως οι πρόσφατες αρχαιολογικές ανασκαφές έδειξαν ότι στο κέντρο-κέντρο του Κολωνακίου καλλιεργούνταν κηπευτικά. Είκοσι έξι παράλληλες σειρές επιμήκων λαξευμάτων στον φυσικό βράχο με κατεύθυνση Ανατολής-Δύσης  εντόπισαν οι αρχαιολόγοι κατά την έρευνα που γίνεται στην πλατεία, στο πλαίσιο κατασκευής του σταθμού «Κολωνάκι» του μετρό. Συγκεκριμένα της  Γραμμής 4 «Άλσος Βεΐκου –Γουδή».

Όπως περιγράφεται, τα λαξεύματα αυτά είναι αποτέλεσμα ενός ενιαίου σχεδιασμού και χάραξης, ακολουθούν τη φυσική κλίση του εδάφους, είναι σχεδόν ορθογώνια, με βάθος από 30 ως 90 εκατοστά, και απέχουν μεταξύ τους σταθερά περί τα 90 εκατοστά.

Ήταν γεμάτα εξάλλου, με καστανό χώμα, σπασμένα κομμάτια από πήλινα αγγεία του 3ου και 4ου αιώνα μ.Χ., κομμάτια από λυχνάρια, μία μολυβδίδα της Κλασικής εποχής, αλλά και ένα αργυρό τετράδραχμο του 4ου αιώνα π.Χ., ένα χάλκινο νόμισμα του Κωνστάντιου Β’ (337-361) και άλλα.

Κατόπιν αυτών και λόγω της διάταξης των λαξευμάτων, την μεγάλη έκταση που καταλαμβάνουν -περίπου 1.035τ.μ.- και αντίστοιχα την έλλειψη κάποιων οικοδομικών καταλοίπων το εύρημα παραπέμπει σε συστηματική καλλιέργεια. Και παρότι δεν είναι εύκολο να προσδιορισθεί ακριβώς το είδος της, οι μικρές αποστάσεις ανάμεσα στις σειρές φύτευσης δείχνουν στην κατεύθυνση των κηπευτικών.

Ο σταθμός

Ένα ακόμη εύρημα, πρόσφατο σχετικά, αφού προέρχεται από τον 19ο αιώνα (δεύτερο μισό) ήταν δύο κυκλικές κατασκευές, κτιστές με αργούς λίθους και ισχνό κονίαμα, εξωτερικής διαμέτρου περίπου 2,10-2,20μ. η μία και 1,70μ. η άλλη. Αντίστοιχα το ύψος τους ήταν 81 και 60 εκατοστά ενώ σε μικρή απόσταση εντοπίσθηκε και ένας ασβεστόλακος. Όσο για την χρονολόγηση ήταν εύκολη, αφού βρέθηκε ένα νόμισμα των 5 λεπτών του Γεωργίου Α’.

Δεν πρόκειται φυσικά για σπουδαία αρχαιολογικά ευρήματα, ώστε να υπάρχει ανάγκη διατήρησής τους, γι’ αυτό και η εισήγηση στο σχετικό θέμα, που συζητήθηκε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, ήταν αρνητική.

Ο σταθμός του μετρό «Κολωνάκι» χωροθετείται επί της πλατείας Φιλικής Εταιρείας στη συμβολή των οδών Σκουφά, Πατριάρχου Ιωακείμ, Καψάλη, Κουμπάρη και Κανάρη Έτσι στο χώρο της πλατείας θα βρίσκονται η κεντρική είσοδος του σταθμού, ανελκυστήρας για ΑμΕΑ, οι απολήξεις των Η/Μ φρεάτων, η έξοδος έκτακτης ανάγκης σε συνδυασμό με την πρόσβαση στον χώρο της ΔΕΗ και γυάλινες κατασκευές φυσικού φωτισμού.

Οι δύο παράλληλοι κλάδοι εισόδου-εξόδου στον σταθμό θα στεγαστούν με ανθεκτικές γυάλινες κατασκευές και ρολά ασφαλείας. Ενώ η «Ανάπλαση Αθήνας ΑΕ» θα αναλάβει τη διενέργεια αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την ανάπλαση των κοινόχρηστων χώρων και της ευρύτερης περιοχής του σταθμού «Κολωνάκι».

Τα «Κατσικάδικα»

Το ανοιχτό όρυγμα για την κατασκευή του σταθμού  καταλαμβάνει έκταση 2.066τ.μ. H θέση βρίσκεται στις νότιες υπώρειες του Λυκαβηττού, κοντά στον Ηριδανό και στην οδική αρτηρία, που συνέδεε το άστυ με τα Μεσόγεια, περίπου 300 μέτρα  βόρεια από την πύλη του Βαλεριάνειου τείχους. (Σήμερα έναντι της οδού Μουρούζη, στη γραμμή της προϋπάρχουσας οδού από την Πύλη Διοχάρους προς τα Μεσόγεια). Απέχει εξάλλου περί τα 200 μέτρα από το μεγάλο κτιριακό συγκρότημα της ύστερης αρχαιότητας που είχε αποκαλυφθεί στο βορειοανατολικό τμήμα του Εθνικού Κήπου, κοντά στην οδό Ηρώδου Αττικού κατά τις ανασκαφές για την κατασκευή του νέου κτιρίου της Προεδρικής Φρουράς.

Ο σχηματισμός της πλατείας Κολωνακίου είχε εγκριθεί από το 1864 αλλά αρχικά αυτό δεν άλλαξε και πολλά πράγματα. Την εποχή αυτή δεν υπήρχαν πια καλλιέργειες μόνο πενιχρά βοσκοτόπια, κυρίως πάνω από την Δεξαμενή, γι΄αυτό και όλη η περιοχή ονομαζόταν «Κατσικάδικα».

Ως και το 1881 εξάλλου, από την πλατεία περνούσε ο δρόμος που ξεκινούσε από τη Μεσογείτικη Πόρτα ή Πύλη της Μπουμπουνίστρας στη διασταύρωση Αμαλίας και Όθωνος και συνέχιζε ως το Μαρούσι.

Το αρχαίο τελετουργικό

Στις αρχές της δεκαετίας του 1880 όμως, ο χώρος ισοπεδώθηκε και τελικά το 1901 η πλατεία οριοθετήθηκε και διαμορφώθηκε με κεντρικό, κυκλικό πλάτωμα και πορείες διαγώνιες και εγκάρσιες. Επίσης  φυτεύτηκε. Αναπλάσεις έγιναν το 1927-1929 και τελευταία το 2005 από τους αρχιτέκτονες Δημήτρη και Σουζάνα Αντωνακάκη.

Όπως είναι γνωστό εξάλλου, η περιοχή πήρε το όνομά της από την κολώνα, που βρισκόταν κοντά στην Δεξαμενή δίπλα στο Αδριάνειο. Με ύψος δύο μέτρων και διάμετρο 30 εκατοστών, αυτή η κολώνα είναι το κατάλοιπο ενός πανάρχαιου τελετουργικού -και με θυσίες ζώων- που είχε επιβιώσει ως και τον 19ο αιώνα για την προστασία της πόλης από μιασματικές ασθένειες.

Πάντως απομένουν και άλλοι χώροι διερεύνησης από τους αρχαιολόγους αλλά για να πραγματοποιηθούν, επιβάλλεται πρώτα η απελευθέρωσή τους από κατασκευές και δίκτυα κοινής ωφελείας. Συγκεκριμένα πρέπει να απομακρυνθούν ο υποσταθμός υψηλής τάσης της ΔΕΔΔΗΕ, τα δύο φρεάτια του ΟΤΕ και η μεταφορά των καλωδιώσεων του.

Επίσης να γίνει αντιστήριξη τμήματος της οδού Πατριάρχου Ιωακείμ και καθαίρεση του συντριβανιού, να απομακρυνθούν τα δύο περίπτερα και η θεμελίωσή τους, ακόμη  και ο υπόγειος κάδος απορριμμάτων.

Διαβάστε επίσης:

Μητροπολιτικός Πόλος Ελληνικού: Η πολιτιστική διαδρομή για τους επισκέπτες

Ο Λαβύρινθος, ο Μινώταυρος, ο Μίνωας – Οι μύθοι της Κνωσού ζωντανεύουν στην Οξφόρδη

Παναγιώτης Τσάκος: Ο εφοπλιστής με το σπουδαίο Ίδρυμα στο Μοντεβιδέο – Επίσκεψη Δένδια