Ποιους είχε στόχο αυτή η αρχαία κατάρα; Εύρημα στην Αρχαία Αγορά

Μια αρχαία κατάρα κατ΄ευθείαν από την Αθήνα του 300 π.Χ. Και μια διένεξη, που θα μπορούσε να συνδέεται, ακόμη και με τα ιστορικά γεγονότα, που διαδραματίστηκαν μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε όλες τις αρχαίες πόλεις.

Όλα αυτά, και πολλά ακόμη, σε ένα μικρό αγγείο, που είχε ανασκαφεί προ ετών στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας αλλά μόλις τώρα μελετήθηκε, αποκρυπτογραφήθηκε και παρουσιάσθηκε στο περιοδικό Hesperia από την Τζέσικα Λαμόντ, καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Γέιλ.

Το αγγείο, που ήρθε στο φως το 2006 κατά τις ανασκαφές της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών και συγκεκριμένα από την φοιτήτρια τότε του Πανεπιστημίου Σινσινάτι Μάρσι Χέντλερ ήταν θαμμένο στην πίσω γωνία ενός βιοτεχνικού κτηρίου. Και αυτό που έγινε αμέσως αντιληπτό ήταν, ότι όλη η επιφάνειά του ήταν καλυμμένη από χαραγμένα ονόματα.

Πάνω από 55 ονόματα για την ακρίβεια, πολλά γυναικεία αλλά και πολλά νέα στην Αττική. Από αυτά όμως, περί τα 30 έχουν διασωθεί ως σήμερα κι αυτά αποσπασματικά, ενώ από τα υπόλοιπα έχουν απομείνει κάποια διάσπαρτα γράμματα ή τα σημάδια του χαράκτη πάνω στον πηλό.

Μαζί όμως και ένα κείμενο, επίσης αποσπασματικά διατηρημένο, όπου ξεχωρίζει σαφώς ωστόσο, η λέξη «καταδένω» (δένω σφιχτά, μαγεύω). Και για του λόγου το ασφαλές μέσα στο αγγείο βρέθηκαν και τα «όργανα» της μαγείας: Το διαμελισμένο κεφάλι και τα κάτω άκρα ενός νεαρού κοτόπουλου αλλά και ένα νόμισμα. Επιπλέον το αγγείο είχε τρυπηθεί με ένα καρφί, που βρέθηκε επίσης.

Όλα συγκλίνουν, πως πρόκειται για μία περίπτωση μαγείας, από το πλήθος όσων γίνονταν στην αρχαιότητα, έχοντας ως στόχο να χειραγωγήσουν, να πείσουν, να αναστείλουν τις φυσικές και γνωστικές ικανότητες των κατονομαζόμενων ατόμων, να τους προκαλέσουν δηλαδή βλάβη, προκειμένου να ωφεληθούν οι ίδιοι.

Πράγματι όλα τα στοιχεία, που βρέθηκαν στο αγγείο έπαιζαν ρόλο στο επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Όπως γράφει στο άρθρο της η Λαμόντ, ακόμη και το γεγονός, ότι το κοτόπουλο δεν ήταν πάνω από επτά μηνών σημαίνει, ότι οι άνθρωποι που έκαναν αυτήν την πράξη ήθελαν ίσως να μεταφέρουν την ανικανότητα και την αδυναμία του να προστατευθεί, στους ανθρώπους, των οποίων τα ονόματα είναι γραμμένα πάνω στο αγγείο. «Όσο για την παρουσία του κεφαλιού του κοτόπουλου και των κάτω ποδιών του στο αγγείο υποδηλώνει, ότι καθώς τα έστριβαν και τα τρυπούσαν, οι ενέργειές τους αυτές θα αποδίδονταν και στα θύματά τους», σημειώνει η ίδια.

Κι εδώ πρέπει να ειπωθεί πάντως, ότι παρά την τεράστια έκταση που είχαν αυτές οι πράξεις, ασκούνταν πάντα εκτός της δημόσιας σφαίρας, ήταν δηλαδή μόνον ιδιωτικές και με χαρακτήρα μυστηριακό. Παρά το γεγονός ωστόσο, ότι ο Πλάτωνας στο έργο του «Νόμοι» προτείνει διάφορες τιμωρίες για όσους ασκούσαν μαγεία -κάτι που αποδεικνύει και την εκτεταμένη χρήση της- δεν έχουν εντοπισθεί κάποιοι τέτοιοι νόμοι. Αντίθετα από τις αρχαιολογικές ανασκαφές έχουν προκύψει πολλά ευρήματα μαγείας, ακόμη και πλήρη «μαγικά» κείμενα με κατάδεσμους.

Από την μελέτη του συγκεκριμένου ευρήματος από την Τζέσικα Λαμόντ, η οποία ας σημειωθεί είναι ειδικός στην επιγραφική, τη θρησκεία και τον υλικό πολιτισμό του αρχαίου ελληνικού κόσμου από το 750-300 π.Χ. προκύπτει εξάλλου, ότι ήταν τουλάχιστον δύο οι γραφείς των ονομάτων πάνω στο αγγείο. Ποιος ήταν ο λόγος όμως αυτής της κατάρας;

Για την ίδια μία νομική υπόθεση είναι η πιο πιθανή αιτία. «Ο τεράστιος αριθμός ονομάτων καθιστά μία επικείμενη δικαστική διαμάχη ως το πιο πιθανό σενάριο, γιατί σ’ αυτές τις περιπτώσεις αναφέρονταν όλοι οι αντίπαλοι, συμπεριλαμβανομένων των μαρτύρων, των οικογενειών τους και των υπερασπιστών τους στη δίκη», γράφει η Λαμόντ.

Να σημειωθεί εξάλλου, ότι οι δίκες ήταν συνηθέστατες στην αρχαία Αθήνα και τα δικαστήρια ήταν πάντοτε γεμάτα από αντιδίκους, κάτι που σχολιάζεται άλλωστε σκωπτικά και από τον Αριστοφάνη. Στην προκειμένη λοιπόν περίπτωση η θέση όπου βρέθηκε το αγγείο, ένα εργαστήριο δηλαδή, δείχνει, ότι μπορεί να είχε υπάρξει μία διαφωνία στο χώρο εργασίας ή επίσης με αντιπάλους που ασχολούνταν με το ίδιο αντικείμενο.

Μια άλλη πιθανότητα κατά την ίδια είναι, ότι η κατάρα μπορεί να σχετίζεται με την ταραγμένη περίοδο εκείνη την εποχή στην Αθήνα.

«Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. και την κατάρρευση της αυτοκρατορίας οι στρατηγοί και οι αξιωματούχοι του βρέθηκαν αντίπαλοι διεκδικώντας την εξουσία. Και τα ιστορικά αρχεία δείχνουν, ότι αρκετές φατρίες πολέμησαν εκείνη την εποχή για τον έλεγχο της Αθήνας. Ήταν μια περίοδος που μαστιζόταν από τον πόλεμο αλλά και από τις διαρκείς μετατοπίσεις των πολιτικών συμμαχιών», όπως γράφει.

Μια τολμηρή πρόταση, το δίχως άλλο.

Διαβάστε επίσης:

Με δύναμη από το Εθνικό – Το πρόγραμμα του Θεάτρου για καλοκαίρι – χειμώνα

Νέα πνοή στη Χάρτα του Ρήγα. Η συντήρησή του στο Βυζαντινό Μουσείο

Χορεύουν τα σιντριβάνια στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος