Το πιο φρικαλέο από όλα τα εγκλήματα βεντέτας που αναλύει ο Πάνος Σόμπολος στο βιβλίο του Βεντέτες: Εγκλήματα βεντέτας στην Ελλάδα (εκδ. Πατάκη, 2024) συνέβη το 1987. Φονιάς ο Παναγιώτης Φραντζής και θύμα η σύζυγός του Ζωή Γαρμανή, η δεκαοκτάχρονη Ζωζώ. Οι γονείς του δολοφόνου, δύο κανονικοί φαινομενικά άνθρωποι. Ο πατέρας ιδιοκτήτης μικρής βιοτεχνίας. Η μητέρα καθηγήτρια μουσικής.

Ό,τι πιο ειδεχθές

Ο εικοσιεπτάχρονος Φραντζής στραγγάλισε τη σύζυγό του, την ακρωτηρίασε σε δεκάξι μικρά κομμάτια και την πέταξε στα σκουπίδια. Το διαμελισμένο κορμί βρέθηκε τυχαία από κάποιον που έψαχνε γραμματόσημα. Στις έρευνες της αστυνομίας, που προσπάθησε να συναρμολογήσει τα κομμάτια, το σώμα αποδείχθηκε ακέφαλο. Όταν την αποκεφάλισε, πέταξε το κεφάλι της αλλού. Βρέθηκε αργότερα γύρω από την Εκκλησία του Άγιου Παντελεήμονα.

Ούτε στα πιο νοσηρά θρίλερ δεν φαντάζονται τέτοια σενάρια.

Εγκλήματα βεντέτας λοιπόν από τον μετρ του αστυνομικού ρεπορτάζ. Και κατά κύριο λόγο ερωτικής υφής που συγκλόνισαν το πανελλήνιο. Ορισμένα δεν τα κατέγραψε ο ίδιος ο Πάνος Σόμπολος. Αφού οι αναφορές που συμπεριλαμβάνει στο βιβλίο του διατρέχουν το φάσμα 1920 έως μέχρι τέλος του εικοστού αιώνα. Ως επί το πλείστον, τα περιστατικά προέρχονται από την Κρήτη και τη Μάνη -η φήμη των θερμόαιμων επιβεβαιώνεται και πάλι. Οι δύο τόποι που βαστάνε γερά το έθιμο της αυτοδικίας. Χωρίς βέβαια να  αποκλείονται άλλα σημεία από όλη την Ελλάδα.

Τι εστί βεντέτα;

Σε ένα άλλο κλασικό βιβλίο του Αλέξανδρου Δούμα Άμμαλατ Μπέης, ένας από τους ήρωες (ο πρίγκιπας Αχμέτ Χαν) παρατηρώντας μια διαμάχη στο χωριό του στον Καύκασο, παρατηρεί: «Στην πεδιάδα, όταν ένας άνδρας κρατάει κακία σ’ έναν άλλον, τού δίνει ένα χτύπημα με το μαχαίρι κι όλα τελειώνουν στο βουνό, ο διαπληκτισμός του ενός είναι ζήτημα όλων {…} Σ’ εμάς δεν είναι ντροπή να κλέψεις, είναι ντροπή να αφεθείς να σε κλέψουν». Η βεντέτα με τις άπειρες παραλλαγές του σε όλο τον κόσμο, αποτελεί βαθιά ριζωμένη έκφανση ιστορικής τοπικής παράδοσης. Μαρτυρά ήθη και έθιμα και το εξελικτικό στάδιο πολιτισμού. Υπό αυτήν την έννοια, το βιβλίο Βεντέτες: Εγκλήματα βεντέτας στην Ελλάδα κρύβει ιδιαίτερη σημασία. Θα διαβαστεί όμως και για έναν ακόμη λόγο: Για ανεξήγητο λόγο, ο κόσμος έλκεται από τις κτηνώδεις ακρότητες της ανθρώπινης φύσης.

Ο Πάνος Σόμπολος ξεκινάει αναλύοντας τι εστί βεντέτα και πώς εκφράστηκε στην Ελλάδα από την αρχαιότητα ως σήμερα. Πώς προέκυψε ο άγραφος νόμος του αίματος στην Κρήτη; Αναλύεται με χαρακτηριστικά παραδείγματα η κρητική έννοια του σασμού. Παρομοίως αναφέρεται στον γδικιωμό και τους ξεβγαλτήδες στη Μάνη.

Πού αλλού στον κόσμο συναντώνται παρόμοια φαινόμενα; Κύπρος, Ιταλία, Αλβανία, Σερβία, Ισπανία, Κορσική ορισμένα από αυτά τα μέρη.

«Στη Μάνη όλα δείχνουν ότι η απάνθρωπη αυτή παράδοση, που ξεκλήρισε οικογένειες, ερήμωσε χωριά ολόκληρα κι έστειλε στο χώμα αμέτρητα θύματα, έχει εκλείψει οριστικά, όπως έχει εκλείψει και στην υπόλοιπη Ελλάδα», σημειώνει ο Πάνος Σόμπολος.

«Αντίθετα, στην Κρήτη δυστυχώς δεν εξέλιπε ούτε και πρόκειται να εκλείψει – παρά μόνο αν κάποια κυβέρνηση τολμήσει να πάρει μέτρα ώστε να αφαιρεθούν όλα τα όπλα από τα σπίτια στην Κρήτη, και κυρίως στις ορεινές περιοχές, και να τιμωρούνται παραδειγματικά όσοι οπλοφορούν. Μόνο τότε θα υπάρξει η ελπίδα να σταματήσουν οι αιματοχυσίες», επισημαίνει.

Κομβικά πρόσωπα εμπλεκομένων οικογενειών, δικηγόροι με υποθέσεις βεντέτας, αστυνομικά στελέχη στην Κρήτη, παλιές εφημερίδες, ψηφιοποιημένα αρχεία και βέβαια το βιβλίο «βίβλος» του αείμνηστου ποινικολόγου Δημήτρη Ξυριτάκη, αποτέλεσαν ορισμένες από τις πηγές του συγγραφέα.

«Πώς τα κατάφερες;»

Όταν ο Πάνος Σόμπολος οδήγησε τον Παναγιώτη Φραντζή στον τόπο του εγκλήματος, το διαμέρισμά τους, έθεσε ένα ρεαλιστικό ερώτημα: Πώς τα κατάφερες; Εκείνος απάντησε ψύχραιμα, ως σωστός ψυχοπαθής: Αρκεί να σημαδέψεις τις κλειδώσεις. Την έκοβε επί τέσσερις ώρες στην μπανιέρα με κρητικό μαχαίρι αγορασμένο από κρεοπωλείο (βρέθηκε στις σακούλες). Και όχι μόνο: Της αφαίρεσε τα μάτια, τής έκοψε τη μύτη, τα αυτιά και τα μαλλιά.

Οι γονείς της κοπέλας πέθαναν ύστερα από λίγα χρόνια και ο αδελφός της δεν συνήλθε ποτέ από το ψυχικό τραύμα.

Ύστερά ξεκινούν τα αξιοπερίεργα ή κατάπτυστα της ελληνικής δικαιοσύνης: Την 1η Οκτωβρίου 1988 ο Παναγιώτης Φραντζής κρίθηκε ένοχος ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως και περιυβρίσεως νεκρού και του επιβλήθηκε η ποινή της ισοβίου καθείρξεως. Έμεινε έγκλειστος μόνο για δέκα οκτώ χρόνια -έντεκα στον Κορυδαλλό και ύστερα σε σοφρωνιστικά τμήματα της χώρας στην Κέρκυρα και στην Κρήτη. Αποφυλακίστηκε το 2005. Ήδη από τα πρώτα δέκα χρόνια, άρχισε να παίρνει άδειες εξόδου. Ξεκίνησε μάλιστα και σπουδές στην ΑΣΟΕΕ, νυν Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από τότε αναφέρεται ότι δημιούργησε νέο γάμο και απέκτησε παιδιά. Διατηρεί μίνι μάρκετ. Δεν πρόκειται για αστικό μύθο.

Ο ελεύθερος πλέον και οικογενειάρχης Φραντζής και η τεμαχισμένη (με μαχαίρι αγορασμένο από κρεοπωλείο) Ζωή.

Αυτόπτης μάρτυρας

Ο Πάνος Σόμπολος γεννήθηκε στο χωριό Καραϊσκάκης του Αστακού Αιτωλοακαρνανίας.

Σπούδασε δημοσιογραφία και από τα πρώτα χρόνια εντάχθηκε στο αστυνομικό ρεπορτάζ. Εργάστηκε στις εφημερίδες Ακρόπολη, Αθηναϊκή, Μακεδονία (γραφεία Αθήνας) και στα περιοδικά Εικόνες, Πάνθεον, Ρομάντζο κ.ά. καθώς και στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων καλύπτοντας για ένδεκα χρόνια το δικαστικό ρεπορτάζ.

Πάνω από είκοσι χρόνια δούλεψε ο Πάνος Σόμπολος στην ΕΡΤ (τηλεόραση και ραδιόφωνο) ενώ από νωρίς διακρίθηκε στην εφημερίδα Έθνος. Από όλες τις εργασίες του, η φήμη του απογειώθηκε όταν ανέλαβε προϊστάμενος του αστυνομικού ρεπορτάζ στον τηλεοπτικό σταθμό MEGA. Ελλείψει τότε των κοινωνικών μέσως δικτύωσης, οι θεατές κάρφωναν τα μάτια τους στην οθόνη για να ακούσουν τις πραγματικά ζωντανές, κινηματογραφικές αφηγήσεις του. Τότε που ο κόσμος, πιο χοντροκομμένος, επέτρεπε να προβάλλονται απροειδοποίητα και ανοιχτά εικόνες φρίκης.

Οργάνωσε και παρουσίασε την εκπομπή «Αυτόπτης μάρτυρας» στο ίδιο κανάλι επί σειρά ετών καταφέρνοντας συνολικά την υψηλότερη θεαματικότητα από όλες τις άλλες εκπομπές.

Τιμήθηκε δύο φορές (βραβείο και τιμητική διάκριση) από το θεσμό των Βραβείων Δημοσιογραφίας που οργανώνει το Ίδρυμα Δημοσιογραφίας Μπότση. Το ίδιο μάλιστα καθιέρωσε το ετήσιο βραβείο Πάνος Σόμπολος για τους δημοσιογράφους που διακρίνονται στο αστυνομικό, στο δικαστικό και στο ελεύθερο ρεπορτάζ. Τιμήθηκε εν γένει με διάφορα βραβεία, ανάμεσά τους και με της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων για τις αλλεπάλληλες πρωτιές του.

Με γερό στομάχι

Στην ΕΣΗΕΑ, ο Πάνος Σόμπολος διετέλεσε πρόεδρος για τρεις συνεχόμενες θητείες ενώ δεν έθεσε εκ νέου υποψηφιότητα με το σκεπτικό «να μην είμαστε επαγγελματίες συνδικαλιστές και να μπαίνουν νέα πρόσωπα στις διοικήσεις».

Πρόκειται για επαγγελματία με γερό στομάχι. Και αναντίρρητα έχει γράψει τη δική του ιστορία σε αυτό το τόσο ειδικό genre. Το ύφος των αναμεταδόσεών του, όπως και το βιβλίο του, περιείχε πάντα κάτι το ωμό με τον μονότονο τόνο της φωνής του. Ταυτόχρονα εξαιρετικά ακριβές και καθαρό, πειστικό. Έτσι και η αφήγησή του αναβιώνει με μυθιστορηματικό ύφος το θρίλερ της πραγματικής ζωής με κάθε λεπτομέρειά του.

Πληροφορίες

Το βιβλίο του Πάνου Σόμπολου Βεντέτες: Εγκλήματα βεντέτας στην Ελλάδα παρουσιάζεται αύριο Δευτέρα στις 12:30 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (Βασ. Σοφίας και Κόκκαλη) αίθουσα Γιάννης Μαρίνος του Συλλόφου Φίλοι της Μουσικής παρουσία διάφορων επισήμων.

Πάνος Σόμπολος

Βεντέτες: Εγκλήματα βεντέτας στην Ελλάδα

Εκδόσεις Πατάκη, Απρίλιος 2024

Σελ. 432