Παλόμα Πικάσο: Τρυφερές αναμνήσεις από τον Πικάσο με άρωμα πορτοκαλιάς

«Νωρίς συνειδητοποίησα το μέγεθος της γοητείας που ασκούσε ο πατέρας μου στους ανθρώπους. Αιχμαλώτιζε πλήρως τη φαντασία τους και τους μάγευε, με τον ίδιο τρόπο που μαγευόμουν εγώ από τα παραμύθια που διάβαζα στα βιβλία μου».

Μια τρυφερή ανάμνηση από τον πατέρα της Πάμπλο Πικάσο μεταφέρει η κόρη του Παλόμα σ’ ένα εξομολογητικό της κείμενο, μια καταβύθιση στα παιδικά της χρόνια, που περιλαμβάνεται στην έκδοση, η οποία συνοδεύει την έκθεση «Πάμπλο Πικάσο – Η χαρά της ζωής», που εγκαινιάζεται την Παρασκευή 5 Ιουλίου στο Μουσείο Αρχαίας Ελεύθερνας στην Κρήτη.

Μια έκθεση-σύλληψη του καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη με 62 έργα του μεγάλου καλλιτέχνη, τα περισσότερα των οποίων ανήκουν στην κόρη του και παρουσιάζονται σε διάλογο με αρχαία εκθέματα του Μουσείου Ελεύθερνας έχοντας κοινό παρονομαστή το ζωικό στοιχείο, το στοιχείο της φύσης και εντέλει την  «χαρά της ζωής». Πρόκειται κυρίως για λιθογραφίες, χαρακτικά και κεραμικά, που αποτυπώνουν τον ενδιαφέρον του δημιουργού τους για τους μύθους της αρχαιότητας και ιδιαίτερα της Κρήτης.

«Κρυμμένο χαρτί» ωστόσο, συνιστά η αφήγηση της Παλόμα Πικάσο, που μιλώντας για τον πατέρα της, την αγάπη του και το συναισθηματικό τους δέσιμο –με την ίδια και τον αδερφό της Κλοντ – τα παιχνίδια τους, την ενθάρρυνσή του σε ό,τι έκαναν, τη ζωή τους γενικότερα  στο Βαλορίς, όπου ζούσε εκείνος, φανερώνει έναν άνθρωπο εντελώς διαφορετικό από αυτό που φαντάζεται κανείς.

Με παιχνιδιάρικη διάθεση 

«Στην πρώτη μου ανάμνηση, βρίσκομαι στην αγκαλιά του πατέρα μου και ανεβαίνουμε τα ατελείωτα σκαλιά που οδηγούν στο σπίτι μας στο Βαλορίς: Ο ξεχωριστός ρυθμός των βημάτων του, η κάθε του δρασκελιά, τεράστια σε μήκος μα όχι σε ύψος, το γλυκό άρωμα από τα άνθη της πορτοκαλιάς που χαϊδεύει τον ανοιξιάτικο αέρα…», γράφει στο κείμενο της η Παλόμα Πικάσο. Και πιο κάτω  «Είχα καταλάβει από πολύ νωρίς πως ο Πάμπλο ήταν από τη μία απλώς ο πατέρας μου και από την άλλη ο Πικάσο. Ούτε στη φαντασία μου δε θα μπορούσα ποτέ να ονειρευτώ πατέρα με πιο παιχνιδιάρικη διάθεση».

Ονομάστηκε  Παλόμα (περιστέρι) γιατί είχε γεννηθεί μια μέρα πριν από το Συνέδριο Ειρήνης στο Παρίσι, που ήταν γεμάτο με αφίσες που απεικόνιζαν περιστέρια. Επρόκειτο για το γνωστό σχέδιο του Πικάσο, που είχε πηγή έμπνευσης τα άσπρα περιστέρια του Ματίς, που του είχε ζητήσει να τα προσέχει!  «Ο πατέρας μου, που είχε πατέρα περιστερόφιλο, ενθουσιάστηκε με την παρουσία των πουλιών και, μην μπορώντας να τους αντισταθεί, τα σχεδίασε. Όταν ο Αραγκόν ήρθε και είδε τις εικόνες των άσπρων περιστεριών, είπε στο Πάμπλο: «Αυτά τα περιστέρια είναι τέλεια για το Συνέδριο Ειρήνης! Έχουμε αφίσα!», όπως αφηγείται η ίδια.  Παλόμα  λοιπόν ήταν ένα « Όνομα μάλλον ξεχασμένο τότε, ακόμη και στην Ισπανία. Το πολυτιμότερό μου απόκτημα!».

Η αθωότητα και ένα ψαροκόκαλο

Πολύτιμα και τα παιχνίδια, που έπαιζε ο Πικάσο με τα δυο του παιδιά, φτιάχνοντάς αντικείμενα με ό,τι έπεφτε στα χέρια του.« Το πακέτο με τα τσιγάρα του (πάντοτε Ζιτάν), που μόλις είχε αδειάσει, κοβόταν σε φιγούρες, που μας τις έδινε να τις χρωματίσουμε…», θυμάται η Πικάσο. Το ίδιο όμως και η μητέρα τους Φρανσουάζ Ζιλό, ζωγράφος άλλωστε και η ίδια.

«Ο Πάμπλο συχνά έλεγε, ότι θα ήθελε να ζωγραφίζει σαν παιδί, ότι θα του άρεσε να αλληλεπιδρά με τον έξω κόσμο όπως τα παιδιά, χωρίς αναστολές και προκαταλήψεις, μα με αγνή, λαίμαργη αθωότητα. Απόλυτα ελεύθερος από φόβους ή έγνοιες για το τελικό αποτέλεσμα, απλώς να πειραματίζεται με την έξαψη αυτής καθαυτής της δημιουργικής διαδικασίας», όπως λέει.

Όπως θυμάται μάλιστα, την πρώτη φορά που επισκέφθηκε το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη, ένας από τους  φύλακες  της είχε πει, πως  όποτε μπαίνει ένα παιδί σε αίθουσα με έργα Πικάσο, έλκεται φυσικά προς το μέρος τους. «Τα έργα του λειτουργούν σαν μαγνήτες, κάθε μα κάθε φορά»

«Αυτό που γοήτευε εμένα πιο πολύ πάντως ήταν η ικανότητα να συγκεντρώνεται στη δουλειά του μέσα σε ένα κλάσμα του δευτερολέπτου», σημειώνει. « Μια μέρα, εκεί που τρώμε γλώσσα μενιέρ, ξαφνικά αποφασίζει να κρατήσει το ψαροκόκαλο. Σηκώνεται, παίρνει μια πλάκα πηλό, κολλάει πάνω της τη ραχοκοκαλιά του ψαριού, παίρνει ένα μαχαίρι, κόβει τον πηλό σε σχήμα γλώσσας και τον τοποθετεί σε μια φρεσκοφτιαγμένη στρογγυλή κεραμική πιατέλα».

Η Παλόμα Πικάσο θυμάται και την γοητεία που ασκούσε  τον κόσμο η παρουσία του πατέρα της, όταν εμφανιζόταν σε δημόσιο χώρο, όπως ένα εστιατόριο με τα βλέμματα όλα προσηλωμένα πάνω τους. Αλλά κι αυτός, τους αντιμετώπιζε με φιλικότητα, τους καλούσε στο τραπέζι του, υπέγραφε αυτόγραφα με γενναιοδωρία.

Η φαντασία σημείο αναφοράς

Όσο για την ίδια « Ήμουν όμως και πολύ ντροπαλή, όχι τόσο στο σχολείο ή με τα άλλα παιδιά, αλλά μπροστά στον πατέρα μου, τη μητέρα μου και τους φίλους τους», όπως λέει. «Αυτό πάντως που πραγματικά με εντυπωσίαζε ήταν η φαντασία, η δημιουργικότητα, η ομορφιά σε όλες της τις εκφάνσεις. Ο Κλωντ κι εγώ μεγαλώσαμε σε έναν κόσμο όπου η φαντασία ήταν το απόλυτο σημείο αναφοράς, σε έναν κόσμο όπου το να ζωγραφίζουμε και να δημιουργούμε με τα χέρια μας ήταν τόσο σημαντικό και απαραίτητο όσο το φαγητό και ο ύπνος. Η φαντασία και η πραγματικότητα ήταν τόσο σφιχτά δεμένες που καμία τους δεν υπερείχε της άλλης. Απλώς έτσι ήταν. Κι εγώ είχα μπροστά μου τις αποδείξεις πως η φαντασία είναι κάτι πραγματικό, ίσως ίσως πιο πραγματικό κι απ’ την ίδια την πραγματικότητα, επειδή εμείς ήμασταν αυτοί που την είχαμε γεννήσει».