Ουκρανία: Η ρωσική λεηλασία του χρυσού της Σκυθίας, χώρας των μυθικών Αμαζόνων

Ως ακραία απόπειρα οικειοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουκρανίας χαρακτηρίζεται η λεηλασία σκυθικών και άλλων θησαυρών από τους Ρώσους, που έγινε γνωστή σήμερα.

Πρόκειται για την αφαίρεση σπάνιων χρυσών αντικειμένων του πολιτισμού των Σκυθών, που βρίσκονταν στο Μουσείο Τοπικής Ιστορίας της Μελιτόπολης, η οποία βρίσκεται στα βορειοανατολικά της χερσονήσου της Κριμαίας, και πλέον είναι υπό την κατοχή των Ρώσων.

Να σημειωθεί άλλωστε, ότι λόγω των επαφών των αρχαίων Ελλήνων με τους Σκύθες κάποια από τα αντικείμενα είναι ελληνικής προέλευσης. Και ας μην ξεχνάμε, ότι για τους Έλληνες η Σκυθία ήταν η μυθική χώρα των θρυλικών Αμαζόνων. Εξάλλου πλην των αρχαίων, εκλάπη όπως αναφέρεται και ένα Ευαγγέλιο του 1811, τα οποίο είχε δημιουργηθεί για τους Έλληνες της Μαριούπολης.

Συγκεκριμένα και σύμφωνα με πληροφορίες από την Ουκρανία, που δημοσιεύουν οι New York Times μία πραγματική ληστεία έλαβε χώρα την περασμένη Παρασκευή στο ουκρανικό μουσείο από ομάδα Ρώσων στρατιωτών, οι οποίοι ανακάλυψαν τους κρυμμένους στο υπόγειό του, εξ αιτίας του πολέμου, πολιτιστικούς θησαυρούς και τους έκλεψαν.

Στην όλη επιχείρηση μάλιστα συμμετείχε ρωσόφωνος άνδρας, αγνώστου ταυτότητας, φορώντας λευκή μπλούζα εργαστηρίου και με ειδικά γάντια (ενδεχομένως κάποιος συντηρητής ή αρχαιολόγος), ανέλαβε να κάνει την αφαίρεση των αντικειμένων από τα κιβώτια χρησιμοποιώντας μία μακριά λαβίδα. Πάντα φυσικά υπό την προστασία των όπλων. Ρωσικό συνεργείο μάλιστα, κινηματογράφησε την ληστεία!

«Αποτρόπαια λεηλασία των τεχνουργημάτων των Σκυθών», χαρακτηρίζει κατόπιν αυτών και η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη επισημαίνοντας σε δήλωσή της, ότι «Είναι λυπηρό ότι η βαρβαρότητα του πολέμου εκδηλώνεται με επιθέσεις στα μουσεία και σε ό,τι εκφράζει το ανθρώπινο πνεύμα και τον πολιτισμό».

Τα κλεμμένα αρχαία

Συνολικά φέρεται να εκλάπησαν με τον τρόπο αυτό περί τα 198 τεχνουργήματα, χρονολογούμενα πριν από 2.300 χρόνια. Μεταξύ αυτών, σύμφωνα με τη Λέιλα Ιμπραΐμοβα, πρώην διευθύντρια του Μουσείου (οι Ρώσοι έχουν εγκαταστήσει νέο διευθυντή) περιλαμβάνονται χρυσά διακοσμητικά αντικείμενα που αναπαριστούν άνθη, χρυσά πιάτα, σπάνια αρχαία όπλα, αλλά και αργυρά νομίσματα, όπως και ειδικά μετάλλια. Πολλά από αυτά τα χρυσά τεχνουργήματα είχαν δοθεί στους Σκύθες από τους Έλληνες όπως λέει η κυρία Ιμπραΐμοβα.

Επιπλέον είναι γνωστό, ότι Έλληνες τεχνίτες, που ζούσαν στις αποικίες της Μαύρης θάλασσας είχαν δημιουργήσει εντυπωσιακά σκυθικά χρυσά κοσμήματα, χρησιμοποιώντας την εμπειρία τους αλλά και τον ελληνικό ρεαλισμό στην αναπαράσταση, προκειμένου να αποδώσουν τα αγαπημένα στους Σκύθες μοτίβα, δηλαδή τα λιοντάρια, τα κερασφόρα ελάφια και τους γρύπες.

Στο μεταξύ δηλώσεις έκανε και διορισμένος διευθυντής του μουσείου Εβγκένι Γορλάτσεφ, που μιλώντας στην ρωσική τηλεόραση ανέφερε, ότι τα χρυσά τεχνουργήματα είναι έργα «σπουδαίας πολιτιστικής αξίας για ολόκληρη την πρώην Σοβιετική Ένωση» και ότι η προηγούμενη διεύθυνση του μουσείου «ξόδεψαν πολλή προσπάθεια και ενέργεια για να τα κρύψει». Κατά τον ίδιο πάντα «οι κάτοικοι της Μελιτόπολης -και όχι μόνον αυτής- θα μπορούν να δουν ξανά τη μεγάλη συλλογή του χρυσού των Σκυθών». Πότε, πού και με ποιες συνθήκες, δεν αποκάλυψε πάντως.

Οι Σκύθες

Ο θησαυρός των Σκυθών έχει τεράστια συμβολική σημασία για τους Ουκρανούς, διότι θεωρείται ότι μιλά για την καταγωγή τους και την παρουσία τους στην περιοχή από την αρχαιότητα. «Λένε πως η Ουκρανία δεν έχει ούτε κράτος ούτε ιστορία. Θέλουν απλώς να καταστρέψουν τη χώρα μας. Ελπίζω πως δε θα το καταφέρουν», απαντά λοιπόν στις ενέργειες αυτές η Λέιλα Ιμπραΐμοβα. Στο τριώροφο πέτρινο κτίριο του παλαιού τμήματος της πόλης όπου στεγάζεται το μουσείο φιλοξενούνται πάνω από 50.000 αντικείμενα από την αρχαιότητα ξεκινώντας, όπως αρχαία όπλα ως και μετάλλια της σοβιετικής εποχής.

Οι Σκύθες ήταν ένας νομαδικός λαός, που προερχόταν από την Κεντρική Ασία και πιστεύεται, ότι μετανάστευσε δυτικά, προς τον Καύκασο και την σημερινή Ουκρανία μεταξύ του 800 π.Χ. και 600 π.Χ. Η μεγάλη ακμή τους ήταν πάντως από τον 5ο ως τον 3ο π.Χ. αιώνα. Οι περισσότερες πηγές για τον λαό προέρχονται από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, όπως ο Ηρόδοτος, που στην «Ιστορία» του (5ος π.Χ.) αναφέρει ότι υπήρχε η «Μεγάλη Σκυθία», η οποία εκτείνονταν σε απόσταση 20 ημερών με το άλογο από τον ποταμό Δούναβη, προς τα δυτικά, κατά μήκος των στεπών της σημερινής Ουκρανίας έως το κατώτερο μέρος της λεκάνης του ποταμού Ντον, από την «Μικρή Σκυθία».

Ο ποταμός Ντον (το αρχαίο του όνομα ήταν Τάναϊς» χρησίμευε ως εμπορική αρτηρία για τους κατοίκους των περιοχών αυτών και θεωρείται μάλιστα ότι οι Σκύθες προωθούσαν τα εμπορεύματά τους σιτάρι, μαλλί και τυρί -πολύ συχνά όμως και σκλάβους- προς τα ελληνικά λιμάνια της μαύρης Θάλασσας και από εκεί έφθαναν στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα έφθαναν όμως και σκύθες μισθοφόροι, όπως μαρτυρούν όλες οι πηγές.

Όσον αφορά ειδικά τους Σκύθες της Κριμαίας το βασίλειό τους ξεκινούσε εκτεινόταν από την κάτω μεριά του ποταμού Δνείπερου ως την χερσόνησο ενώ πρωτεύουσά τους ήταν η Σκυθική Νεάπολη, που βρίσκονταν στα προάστια της σημερινής Συμφερούπολης. Εμπορικές επαφές με τους Σκύθες είχε και ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας.

Η διένεξη

Στο μεταξύ ο σκυθικός χρυσός βρίσκεται για δεύτερη φορά στόχο της Ρωσίας. Συλλογή χρυσών αντικειμένων των Σκυθών είχαν δοθεί προ ετών ως δάνειο στο Allard Pierson μουσείο του Άμστερνταμ αλλά όταν το 2014 η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία ζητήθηκε από τους Ουκρανούς να μην επιστραφεί για την ασφάλειά του. Το μουσείο συμφώνησε και τα αντικείμενα παρέμειναν στο Άμστερνταμ με την Ρωσία όμως να διαμαρτύρεται και να απαιτεί την επιστροφή τους. Τον περασμένο Οκτώβριο άλλωστε ένα ολλανδικό δικαστήριο αποφάνθηκε, ότι η Ουκρανία είναι ο νόμιμος ιδιοκτήτης.

Εξάλλου Ουκρανοί αξιωματούχοι κατήγγειλαν πριν από λίγες ημέρες, ότι οι ρωσικές δυνάμεις προέβησαν στην κατάσχεση πάνω από 2.000 έργων τέχνης από τα μουσεία της Μαριούπολης και τα μετέφεραν στο Ντονέτσκ. Από τον δήμο της Μαριούπολης αναφέρεται συγκεκριμένα ότι από την ημερομηνία έναρξης του πολέμου οι Ρώσοι έχουν πραγματοποιήσει εφόδους σε τρία μουσεία της πόλης, μ ταξύ των οποίων το Μουσείο Τέχνης Kuindzhi.

Όπως υπενθυμίζει ωστόσο η Ελληνίδα υπουργός Πολιτισμού κυρία Μενδώνη, δεν είναι η πρώτη φορά που οι Ρώσοι καταφεύγουν σε τέτοιες ενέργειες, με πλέον τρανταχτή όλων την κλοπή του Θησαυρού του Πριάμου από το Βερολίνο στο τέλος του πολέμου, όταν εισήλθαν νικητές στην πόλη «Έπειτα από την πτώση του ναζιστικού καθεστώτος, ο θησαυρός του Πριάμου από τις ανασκαφές του Σλίμαν μεταφέρθηκε στη Ρωσία για να αποκαλυφθεί πολλά χρόνια αργότερα, το 1993, στο μουσείο Πούσκιν», σημειώνει η ίδια. Στα ενδιάμεσα χρόνια εξάλλου η Σοβιετική Ένωση αρνούνταν πεισματικά, ότι κατέχει τον θησαυρό ενώ, όπως είχε ειπωθεί, μετά την αποκάλυψη της πράξης, ήταν μία αποζημίωση για τις καταστροφές που είχε υποστεί η χώρα.

Λήψη μέτρων

Την ανησυχία του για τις εξελίξεις, που αφορούν την πολιτιστική κληρονομιά της Ουκρανίας εκφράζει όμως και το ΟΗΕ, σύμφωνα με τον οποίον, από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, στις 24 Φεβρουαρίου, περισσότερες από 110 πολιτιστικές θέσεις έχουν καταστραφεί. Συγκεκριμένα τουλάχιστον 48 θρησκευτικά σημεία, δέκα μουσεία, 22 ιστορικά κτήρια, 11 κτίσματα αφιερωμένα σε πολιτιστικές δραστηριότητες, 13 μνημεία και έξι βιβλιοθήκες. Για τον λόγο αυτό έτσι, διεθνή ιδρύματα αποστέλλουν προμήθειες στα ουκρανικά μουσεία ώστε να θωρακίσουν και να προστατεύουν τα εκθέματά τους.

Πάντως και από ελληνικής πλευράς η κυρία Μενδώνη στο τελευταίο Συμβούλιο των υπουργών Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο Λουξεμβούργο, ζήτησε μέτρα για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουκρανίας και συγκεκριμένα, τη δημιουργία Red List για την αποτροπή της παράνομης διακίνησής τους, τη δημιουργία πλατφόρμας για τη συλλογή πληροφοριών για λεηλασίες και κλοπές πολιτιστικών αγαθών, καθώς και την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη λήψη ad hoc νομικών και θεσμικών μέτρων για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουκρανίας. «Η λήψη των μέτρων αυτών είναι πλέον εκτός από αναγκαία και επείγουσα», όπως τονίζει η ίδια.

Διαβάστε επίσης:

Πομπηία: Ερωτικές σκηνές σε κοινή θέα για πρώτη φορά