Ολιγάρχες λειτουργικά «νεκροί» – Πώς οι κυρώσεις πλήττουν και την αγορά τέχνης

Ο φακός συνέλαβε τον δισεκατομμυριούχο Ρόμαν Αμπράμοβιτς, όπως δεν τον είχε ξαναδεί ποτέ κανείς. Μόνο του και σκεφτικό στο αεροδρόμιο του Τελ Αβίβ περιμένοντας να ταξιδέψει -με το ιδιωτικό του τζετ πάντα- προς άγνωστη κατεύθυνση.

Ο πλέον προβεβλημένος στη Δύση από τους Ρώσους ολιγάρχες συγκεντρώνει τα φώτα επάνω του, καθώς μέσα σε μια μέρα όλα στη ζωή του ανατράπηκαν. Άλλοι ομοεθνείς του, λιγότερο γνωστοί, μπορεί να μην φιγουράρουν τόσο πολύ στον διεθνή Τύπο, όμως αυτό δεν σημαίνει, ότι υστερούν ούτε σε περιουσία ούτε στις κυρώσεις, που τους έχουν επιβληθεί. Οι οποίες, πέρα από οικονομικές είναι και ταπεινωτικές σε προσωπικό επίπεδο. Γιατί τα χρήματα δεν εξαγοράζουν τα πάντα. Ή τουλάχιστον για πάντα…

Ο Βλαντιμίρ Ποτάνιν για παράδειγμα, πρόεδρος της Norilsk Nickel, του μεγαλύτερου παραγωγού νικελίου, συλλέκτης και φίλος του Πούτιν εκδιώχθηκε από το Μουσείο Guggenheim (ήταν στο διοικητικό του συμβούλιο) αφού οι γενναιόδωρες χορηγίες του σε ΗΠΑ και Γαλλία δεν μπόρεσαν να εξασφαλίσουν την ασυλία του.

Ο Βίκτορ Βέκσελμπεργκ, μεγιστάνας στον τομέα της ενέργειας και φανατικός συλλέκτης των αριστουργημάτων Φαμπερζέ -ίδρυσε μουσείο στην Αγία Πετρούπολη με τις ευλογίες του Πούτιν- «έφαγε πόρτα» από την Tate Gallery του Λονδίνου. Το ίδιο έπραξε η Tate και για τον Πιοτρ Άβεν, βασικό μέτοχο της Alfa Bank Ρωσίας, ενός από τους μεγαλύτερους ιδιωτικούς, επενδυτικούς ομίλους. Ο Άβεν μάλιστα εκδιώχθηκε επίσης από τη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου, παρά δωρεές του, οι οποίες είχαν επεκταθεί ως το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη.

Τέλος και για τον Λεονίντ Μίκελσον της Novatek, του μεγαλύτερου ιδιωτικού ομίλου φυσικού αερίου της Ρωσίας, φίλο του Πούτιν και συλλέκτη, που είχε χρηματοδοτήσει πολλές εκθέσεις στον δυτικό κόσμο, όπως στο Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγο, στο Νέο Μουσείο της Νέας Υόρκης και στην Tate του Λονδίνου.

Καθώς όμως οι συνέπειες από την τραγική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία εντείνονται και ο κατάλογος των ολιγαρχών, που υφίστανται κυρώσεις μεγαλώνει μέρα με τη μέρα, πολλοί στον κόσμο της τέχνης αναρωτιούνται, πώς μπορεί να λειτουργήσουν σ’ αυτό το τοπίο κινούμενης άμμου, χωρίς να βρεθεί, ότι παρανομούν και οι ίδιοι.

Αποκλεισμός

Πρώτοι οι οίκοι δημοπρασιών Sotheby’s, Christie’s και Bonhams μπαίνουν στο χορό των κυρώσεων, ματαιώνοντας τις προγραμματισμένες πωλήσεις τους για τον Ιούνιο. Ο Sotheby’s μάλιστα έκλεισε πρόσφατα το γραφείο του στη Μόσχα, παρ’ ότι το 2021 είχε κάνει πωλήσεις 44,3 εκατομμυρίων δολαρίων σε δύο δημοπρασίες. Επίσης ο Christie’s απαγορεύει οποιεσδήποτε συναλλαγές με άτομα ή εταιρείες που περιλαμβάνονται στις λίστες.

«Τα πολιτικά εκτεθειμένα πρόσωπα και όσοι έχουν σχέση με άτομα που υφίστανται κυρώσεις ή άλλες δικαιοδοσίες υψηλού κινδύνου, υπόκεινται επίσης σε έλεγχο», λέει ένας εκπρόσωπός του.

«Ακολουθούμε αυστηρά τις παρούσες κυρώσεις και συμμορφωνόμαστε με οποιουσδήποτε κανονισμούς που έχουν τεθεί σε ισχύ, ενώ παρακολουθούμε στενά πώς ενημερώνονται οι λίστες», δηλώνει και ο εκπρόσωπος του Sotheby’s. Η Phillips εξάλλου, η οποία δέχεται έντονες πιέσεις, επειδή οι ιδιοκτήτες της είναι Ρώσοι, δεν πραγματοποιεί πωλήσεις αφιερωμένες στη ρωσική τέχνη.

Πριν από λίγες μέρες μάλιστα δώρισε τα καθαρά έσοδα μιας δημοπρασίας της, συγκεκριμένα 7,7 εκατομμύρια δολάρια στον Ουκρανικό Ερυθρό Σταυρό. «Τα άτομα ή τα ιδρύματα που βρίσκονται υπό καθεστώς κυρώσεων αποκλείονται από τις δημοπρασίες μας», όπως λέει και ο εκπρόσωπος της Phillips.

Άλλοι οίκοι δημοπρασιών πάντως, όπως το Hermitage Art Sales με έδρα το Μονακό, πραγματοποιούν πωλήσεις ρωσικής τέχνης και σοβιετικών αναμνηστικών.

Τιμωρία για τους παραβάτες

Αλλά γιατί οι οίκοι δημοπρασιών υιοθετούν τόσο αυστηρούς ελέγχους αγοραστών και εμφανίζονται τόσο νομοταγείς; Πολύ απλά, γιατί κινδυνεύουν και οι ίδιοι, αν παρανομήσουν. Μπορεί οι νόμοι των κυρώσεων να ακούγονται περίπλοκοι, μπορεί άλλους να έχουν οι ΗΠΑ, άλλους η Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλους το Ηνωμένο Βασίλειο, η βασική αρχή όμως είναι ίδια. Ως προς τις λεπτομέρειες ωστόσο, ποικίλουν αναφορικά με το εύρος τους και στην περίπτωση της Ρωσίας δεν περιλαμβάνουν μόνο συγκεκριμένους ολιγάρχες, αλλά και οντότητες, που αυτοί μπορεί να κατέχουν ή να ελέγχουν. Κάτι που σημαίνει, πως αν αναπτυχθεί μία επιχειρηματική δραστηριότητα με άτομο που βρίσκεται στη λίστα κυρώσεων, τιμωρείται με σημαντικά πρόστιμα, ακόμη και με φυλάκιση.

Κι αν σκεφτεί κανείς ότι υπάρχουν τρόποι -παραθυράκια- για να ξεφύγει, η πραγματικότητα, όπως λένε οι νομικοί θα τον απογοητεύσει.

Τι μπορεί να κάνει δηλαδή ένας έμπορος τέχνης, αν ο πελάτης του βρεθεί σε λίστα κυρώσεων; Η απάντηση είναι μία και σαφής: Να σταματήσει κάθε συναλλαγή ή ενέργεια μαζί του άμεση ή έμμεση. Δηλαδή για λογαριασμό του ή μιας νομικής οντότητας που κατέχει ή μετέχει. Τελεία! Πράγμα που σημαίνει, ότι δεν μπορεί να συνεχιστεί, πόσο μάλλον να ολοκληρωθεί μία συμφωνία, ούτε πρέπει κανείς να πάρει χρήματα ή να του στείλει χρήματα (σε αυτόν ή σε τρίτους προς όφελός του), επίσης πρέπει να διακοπεί και κάθε επιχειρηματική αλληλογραφία. Διαφορετικά έχει μπλέξει. Επί του προκειμένου επομένως, οι νομικοί συμβουλεύουν τους πελάτες τους, να θεωρούν όσους υφίστανται κυρώσεις ως λειτουργικά «νεκρούς»! Οι κίνδυνοι, λένε, από μία τέτοια παρανομία είναι τόσο μεγάλοι, που δεν αξίζει τον κόπο.

Ούτε όμως μπορεί κάποιος έμπορος ή σύμβουλος τέχνης να φθάσει στη Ρωσία μέσω… Κίνας, η οποία δεν έχει επιβάλλει κυρώσεις ως γνωστόν. Γιατί ακόμη κι αν συνεργαστεί με έναν συνάδελφό του στο Πεκίνο, ώστε μέσω αυτού να διαχειριστεί τη συλλογή ενός Ρώσου ολιγάρχη, πάλι θα έχει νομικά προβλήματα, αφού οι νόμοι απαγορεύουν και τους μεσάζοντες. Το ίδιο αδύνατη είναι η παράκαμψη του νόμου μέσω… Λευκορωσίας, αφού και αυτή, μαζί με τη Ρωσία υπόκειται στην απαγόρευση εισαγωγής προϊόντων πολυτελείας (έργα τέχνης, κοσμήματα, αντίκες, αυτοκίνητα και άλλα) από τη Δύση.

Το μπλοκάρισμα είναι γενικό, οι έξοδοι διαφυγής ανύπαρκτοι, αν και όλοι ξέρουν, ότι η Ιστορία δεν έχει ακόμη γραφτεί.

Διαβάστε επίσης:

Ένας αλιγάτορας για την Ουκρανία – Το κόσμημα που συμβολίζει την αντοχή

Η Ζούκοβα, ο Αμπράμοβιτς, ο Γκαγκόζιαν και οι κακές παρέες με Ρώσους ολιγάρχες

Εδώ φυλάνε τις συλλογές τους οι Ρώσοι ολιγάρχες. Θα τις κατασχέσουν;