Περισσότερα από 1.100 εκθέματα και πάνω από 500 φωτογραφίες θα ζωντανέψουν  στο Μουσείο Μπενάκη την ακμή του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας πριν από τους διωγμούς, που ακολούθησαν την Μικρασιατική καταστροφή, τη δραματική περίοδο 1919-1923 καθώς και την εγκατάσταση και την ενσωμάτωση στην Ελλάδα.

Στη μεγάλη έκθεση, που οργανώνεται φέτος τον Σεπτέμβριο με αφορμή τη θλιβερή επέτειο των 100 χρόνων και σε συνεργασία με το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών το Μπενάκη παρουσιάζει την «Λάμψη, την Καταστροφή, τον Ξεριζωμό και τη Δημιουργία», ένα χρονικό μνήμης και απότισης φόρου τιμής στην εποποιία του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

Από τη Μικρασιατική Εκστρατεία. (Μουσείο Μπενάκη /Φωτογραφικά Αρχεία)

Ο επισκέπτης θα ξεκινά το ταξίδι του από τη «λάμψη» των Ελλήνων της  Μικράς Ασίας στην Ιωνία και τα δυτικά παράλια, θα προχωρεί στην Καππαδοκία και τις νότιες επαρχίες, θα συνεχίζει διασχίζοντας τον Πόντο για να επιστρέψει προς δυσμάς, γύρω από την Κωνσταντινούπολη και να καταλήξει στην Ανατολική Θράκη.

Την εποχή ακμής θα διαδέχονται η περίοδος των διωγμών του τέλους του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου και των Συνθηκών, η περίοδος της ελληνικής απόβασης και της Μικρασιατικής Εκστρατείας, η «καταστροφή» του 1922, καθώς και η Έξοδος των προσφύγων.

Η είσοδος του Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη

Ενώ η τελευταία ενότητα της έκθεσης θα επικεντρωθεί στην εγκατάσταση και την ενσωμάτωση των εκπατρισμένων στην Ελλάδα, καθώς και στην επίδραση, που είχε η παρουσία και η συμμετοχή τους σε πολλούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας.

Το χρονικό

Τμήμα του επιλόγου της έκθεσης, θα είναι αφιερωμένο στην ίδρυση του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών το 1930 από τη Μέλπω και τον Οκτάβιο Μερλιέ.

Το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, ένα από τα σημαντικότερα επιστημονικά ιδρύματα έρευνας της ιστορίας και του πολιτισμού της Μικράς Ασίας φιλοξενεί το μοναδικό Αρχείο Προφορικής Ιστορίας, το οποίο συγκροτήθηκε με βάση τις μαρτυρίες περισσοτέρων από 5.000 εκπατρισμένων Μικρασιατών πρώτης γενιάς.

Ovid Kurtovich «Η καταστροφή της Σμύρνης», 1922. Ελαιογραφία. (Μουσείο Μπενάκη)

Περιέχει έτσι σπάνιες ηχογραφήσεις, χειρόγραφα και έγγραφα. Αυτά τα πολύτιμα αρχεία, η Βιβλιοθήκη, οι πολυάριθμες εκδόσεις καθώς και το επιστημονικό «Δελτίο» του Κέντρου συμβάλλουν καθοριστικά στον διάλογο μεταξύ της ελληνικής και της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας.

Η Μέλπω και ο Οκτάβιος Μερλιέ στους Δελφούς, 1950. (Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών)

Πρόκειται για ένα ιστορικό – δραματικό χρονικό που περιγράφεται μέσα από έργα τέχνης, εικόνες, εκκλησιαστικά, πολεμικά και προσωπικά κειμήλια, ενδυμασίες, κοσμήματα, χειροτεχνήματα, χάρτες, φωτογραφίες, αρχειακό και κινηματογραφικό υλικό, εφημερίδες, επιστολές, κάρτες, και πολλά άλλα τεκμήρια. Αποσπάσματα από προσωπικές μαρτυρίες θα συμπληρώσουν όμως την αφήγηση, ζωντανεύοντας τις εικόνες και τα σιωπηλά αντικείμενα.

Οι μαρτυρίες

 Οι συλλογές του Μουσείου Μπενάκη, ενός από τα τρία μουσεία που υποδέχθηκαν κειμήλια των κοινοτήτων κατά τη μετεγκατάστασή τους στον ελλαδικό χώρο, τεκμηριώνουν τη φυσιογνωμία του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας σε όλο το χρονικό και γεωγραφικό του εύρος παρουσιάζοντας την καθημερινή και επαγγελματική ζωή και τέχνη του.

Ανέγερση προσφυγικών κατοικιών.-Μουσείο Μπενάκη ( Ιστορικά Αρχεία/Αρχείο Λ. Σαμαρά)

Τα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου διασώζουν σημαντικές μαρτυρίες από την πορεία της μικρασιατικής εκστρατείας και την εγκατάσταση των προσφύγων, ενώ εκθέματα της Πινακοθήκης Γκίκα τεκμηριώνουν τη συμβολή των Μικρασιατών στον πολιτισμό του 20ού αιώνα.

  Πέρα από τους δύο συνδιοργανωτές, στην έκθεση δανείζουν αντικείμενα και τεκμήρια πάνω από 40 οργανισμοί, μουσεία και ιδρύματα, θεματοφύλακες της ιστορίας και του πολιτισμού του μικρασιατικού ελληνισμού, καθώς και περισσότεροι από 50 ιδιώτες, οι οποίοι συνεισφέρουν θησαυρούς από τις προσωπικές συλλογές τους.

Πόντος. Το γυμναστήριο της Σινώπης, 1909-1910. Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών

Ο πρωτοφανής αυτός αριθμός δημόσιων και ιδιωτικών συλλογών διασφαλίζει την ποιότητα και την ποικιλία του περιεχομένου, καθώς και τη μοναδικότητα της έκθεσης, η προετοιμασία και έρευνα της οποίας ξεκίνησαν το φθινόπωρο του 2018.

Από τη Μικρασιατική Εκστρατεία, 1922. Ενθύμιο Κιουτάχειας. Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών

Εκδόσεις

Την έκθεση θα συνοδεύουν δύο πολυσέλιδες επετειακές εκδόσεις από το Μουσείο Μπενάκη και το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. Η πρώτη, ο κατάλογος, θα αποτελέσει αποτύπωση της έκθεσης και θα περιλαμβάνει τα εισαγωγικά κείμενα των ενοτήτων, τις φωτογραφίες όλων των εκθεμάτων και του αρχειακού υλικού με τον υπομνηματισμό τους, καθώς και αποσπάσματα από τις μαρτυρίες.

Σταυρός αγιασμού από την Κερμίρα Καισαρείας (18ος αιώνας). Ασήμι επίχρυσο, σμάλτο, μαργαριτάρια, γυάλινοι λίθοι, ξυλόγλυπτος πυρήνας. Ύψος 23 εκ. (Μουσείο Μπενάκη)

Η δεύτερη έκδοση θα είναι μια συλλογή κειμένων ερευνητών και συγγραφέων για τα θέματα που συνδέονται με την ιστορία και τον πολιτισμό του μικρασιατικού ελληνισμού. Και οι δύο εκδόσεις θα κυκλοφορήσουν σε αυτοτελείς αγγλικές εκδόσεις.

 Η έκθεση «ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ Λάμψη – Καταστροφή – Ξεριζωμός – Δημιουργία», που θα πραγματοποιηθεί χάρη στην ευγενική υποστήριξη χορηγών, θα φιλοξενηθεί στο Μουσείο Μπενάκη / Πειραιώς 138.

«Ετέκτσε», η πολυτελής νυφική ενδυμασία της Σίλλης Ικονίου (δεύτερο μισό 19ου αι.). Ανήκε στην οικογένεια Αγγελικής Βαϊανού του Σταματίου Σαρσακάλογλου. Δωρεά Λεούσας και Φεβρωνίας Βαγιανού (Μουσείο Μπενάκη)

Την επιμέλεια της έκθεσης και των δύο εκδόσεων που θα τη συνοδεύουν έχει η ιστορικός τέχνης Εβίτα Αράπογλου, σε στενή συνεργασία με τον Διευθυντή του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, ακαδημαϊκό Πασχάλη Κιτρομηλίδη, και τους ερευνητές του Κέντρου, τον Επιστημονικό Διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη, δρα Γιώργη Μαγγίνη, και τους επιμελητές του Μουσείου, καθώς  και πολλούς ακόμη επιστημονικούς συνεργάτες.

Διαβάστε επίσης:

Οι καλλιτέχνες αγαπούσαν πάντα τη Βενετία – Από τον Μονέ ως τον Άντι Γουόρχολ όλοι στην Μπιενάλε

Φαίδων Ταμβακάκης: «Οι μνήμες πάνε σαν την καλύτερη μετοχή» δηλώνει ο επιχειρηματίας – συγγραφέας

Μαρία Πολύζου: «Έτρωγα όνειρα», δηλώνει για τη συγκλονιστική ζωή της