Ο πίνακας του Μαγκρίτ που ενέπνευσε τον «Εξορκιστή» – Σε δημοπρασία για 60 εκατ. δολάρια

Δεν είναι ένας οποιοσδήποτε πίνακας.

Κι όχι μόνον γιατί ανήκει στον Μαγκρίτ, αλλά γιατί βγαίνει για πρώτη φορά στην αγορά προς πώληση από τότε που δημιουργήθηκε, γιατί η εκτίμησή του υπερβαίνει τα 60 εκατομμύρια δολάρια (ρεκόρ), όμως και για κάτι ακόμη, απρόσμενο: Γιατί το θέμα του έχει εμπνεύσει μια σκηνή στη διάσημη ταινία τρόμου «Ο Εξορκιστής»!

Πρόκειται για το έργο «Η αυτοκρατορία των φώτων» του 1961, έναν κλασικά σουρεαλιστικό πίνακα, που προέρχεται από τη συλλογή Ζίλιον Κρόουε, στην οποία ανήκει ως σήμερα. Ωστόσο έχει παραχωρηθεί αρκετές φορές για μεγάλες εκθέσεις Μαγκρίτ ανά τον κόσμο ενώ επί μία δακαετία, ως το 2020 βρισκόταν σε έκθεση στο Μουσείο Μαγκρίτ των Βρυξελλών.

Τώρα όμως, στις 3 Μαρτίου συγκεκριμένα βγαίνει σε δημοπρασία από τον οίκο Sotheby’s στο Λονδίνο, όπου αναμένεται να σπάσει κάθε ρεκόρ έργου του δημιουργού, υπερδιπλασιάζοντας την προηγούμενη πώλησή του, που ήταν 26,8 εκατ. δολάρια για τον «Πρίγκιπα της απόλαυσης» το 2018. Εφ΄ όσον βεβαίως οι προσδοκίες επαληθευτούν.

Ο Ρενέ Μαγκρίτ είχε ζωγραφίσει το έργο για την κόρη του φίλου και συλλέκτη έργων του, την Αν-Μαρί Κρόουε Ζίλιον, στα χέρια της οποία και παρέμεινε. Οι δυο τους συναντήθηκαν για πρώτη φορά όταν η Αν-Μαρί ήταν 16 ετών και πριν ο καλλιτέχνης γίνει ευρέως γνωστός.

«Σε ζωγράφιζα, πριν καν σε γνωρίσω», της είχε πει και προσφέρθηκε να ζωγραφίσει το πορτρέτο της. Η φιλία τους έκτοτε κράτησε για μια ζωή, κι εκείνη ως ιδανική μούσα, όπως την είχε ορίσει, πόζαρε συχνά για τους πίνακές του. Άλλωστε στενή ήταν η σχέση και με τον πατέρα της με τον οποίο έπαιζαν σκάκι στο αγαπημένο τους μπιστρό στις Βρυξέλλες ή έβλεπαν ταινίες του βωβού κινηματογράφου με τον Τσάρλι Τσάπλιν και τον Μπάστερ Κίτον.

«Η οικογένεια αισθάνεται ότι το έργο είναι πλέον έτοιμο για ένα φυσικό, επόμενο στάδιο του ταξιδιού του», όπως δήλωσε όμως εκπρόσωπος των Sotheby’s.

Η σειρά των έργων

Ένα σπίτι βυθισμένο στο σκοτάδι, εκτός από τα φωτισμένα του παράθυρα αλλά και τον γαλάζιο ουρανό από επάνω του απεικονίζεται στον πίνακα. Πιστεύεται μάλιστα, ότι πρόκειται για ένα σημείο κοντά στο Παρκ Ζοζαφάτ των Βρυξελλών, όπου ζούσε ο Μαγκρίτ.

Ο καλλιτέχνης άρχισε να ζωγραφίζει τον πίνακα (διαστάσεων 114,5 Χ 146 εκατοστά) το 1948, όμως επέστρεφε συχνά στα επόμενα χρόνια, προκειμένου να τον συμπληρώσει. Παράλληλα, κατά τη συνήθειά του δημιούργησε μία ολόκληρη σειρά έργων, 17 συγκεκριμένα, με το ίδιο θέμα και τον ίδιο τίτλο, κι αυτό λόγω της μεγάλης ζήτησης, που είχε αυτή η σύνθεση.

Όταν ένα από αυτά εκτέθηκε στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1954, το υποσχέθηκε σε τέσσερις αγοραστές αλλά τελικά το πούλησε στην Πέγκυ Γκουγκενχάιμ. Έτσι αναγκάστηκε να δημιουργήσει άλλα τρία έργα γι’ αυτούς που τα είχαν χάσει.

Καθώς όμως επανασχεδίαζε και εμπλούτιζε προσεκτικά τη σύνθεση, τα έργα με την πάροδο του χρόνου εξελίχθηκαν.

Κάπου εδώ εμφανίζεται και ο …«Εξορκιστής».

Γιατί ένα έργο αυτής της σειράς υπήρξε η πηγή έμπνευσης για τον Ουίλιαμ Φρίντκιν, όπως έχει εξηγήσει ο ίδιος: «Επέλεξα το σπίτι για να ταιριάζει με τον πίνακα του Μαγκρίτ. Τον είχα δει στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Νέα Υόρκη, λέγεται Empire of Light και τον είχα στο μυαλό μου. Έτσι επέλεξα το σπίτι για να ταιριάξω με τον πίνακα του Μαγκρίτ… το λαμπάκι του δρόμου… τον άξονα του φωτός».

Μαγκρίτ και Ιόλας

Στενός φίλος του Αλέξανδρου Ιόλα με τον οποίο άρχισε να συνεργάζεται από το 1947, ο Ρενέ Μαγκρίτ (1898-1967) έμεινε πιστός στον Έλληνα γκαλερίστα, που τον εκπροσωπούσε ως τον θάνατό του.

Παρ΄ότι απευθυνόταν μάλιστα, στο βελγικό κοινό κυρίως, ο Ιόλας τον προωθούσε αποτελεσματικά στην υπόλοιπη Ευρώπη και στην Αμερική μέσω των γκαλερί του. Πρώην σχεδιαστής αφισών και διαφημίσεων ο Μαγκρίτ δημιουργούσε απροσδόκητα έργα, τοποθετώντας συχνά οικεία αντικείμενα σε ασυνήθιστα περιβάλλοντα, με την πεποίθηση ότι το «μη πραγματικό είναι το κέλυφος του πραγματικού».

Παράδειγμα, το διάσημο έργο του «Η προδοσία των εικόνων» με την περίφημη πίπα που καπνίζει και την φράση «Αυτό δεν είναι μία πίπα» («Ceci n’est pas une pipe»). Ένα παράδοξο, που αναλύει στο ομότιτλο βιβλίο του ο Μισέλ Φουκώ.

Μία από τις πιο ιδιότυπες φυσιογνωμίες του ευρωπαϊκού σουρεαλισμού με επιρροές από τον ντανταϊσμό ο Ρενέ Μαγκρίτ είχε σπουδάσει στην Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών των Βρυξελλών και ο καλλιτέχνης που τον καθόρισε ήταν ο Τζόρτζιο ντε Κίρικο. Το έργο του πνευματώδες, ασυνήθιστο, ανατρεπτικό.

«Η ζωγραφική μου είναι ορατές εικόνες που δεν κρύβουν κάτι, μόνον προκαλούν μυστήριο και, πράγματι, όταν κάποιος βλέπει έναν από τους πίνακές μου, θέτει στον εαυτό του την απλή ερώτηση: “Tι σημαίνει αυτό;” Οι πίνακές μου δεν σημαίνουν κάτι, επειδή και το μυστήριο δεν σημαίνει κάτι, είναι απλά άγνωστο», είχε πει ο ίδιος για τα έργα του.

Εννοείται, ότι στην πορεία του χρόνου κοπιαρίστηκε χωρίς έλεος, έτσι που σήμερα να βλέπουμε αποδόσεις των έργων του παντού, σε βιβλία, διαφημίσεις κλπ.

Εκτός από τον «Πρίγκιπα της απόλαυσης», την δεύτερη υψηλότερη τιμή δημοπρασίας, 25,5 εκατομμύρια δολάρια έπιασε το 2019 «Ο κοινός τόπος» ένας «κλασικός» Μαγκρίτ που δείχνει έναν άνδρα με καπέλο μπόουλερ.

Ενώ το έργο του «Στην αναζήτηση της απόλαυσης» πουλήθηκε το 2020 για 24,6 εκατ. δολάρια. Συνολικά πέντε έργα του έχουν πουληθεί για πάνω από 20 εκατομμύρια δολάρια το καθένα και 20 έργα για πάνω από 10 εκατομμύρια δολάρια.

Πριν από την δημοπρασία, να σημειωθεί, ότι ο πίνακας θα εκτεθεί στα γραφεία των Sotheby’s στο Λος Άντζελες, τη Νέα Υόρκη, το Χονγκ Κονγκ και το Λονδίνο.

Διαβάστε επίσης:

Γλυπτά Παρθενώνα: Κραυγαλέα πράξη αυτοκρατορικής λεηλασίας-Καταγγελία ελληνιστή

Αγάπη και μνήμη για την τελευταία Ελληνίδα θεά – Έκθεση για την Μελίνα Μερκούρη