Ο Πικάσο στη νέα Εθνική Πινακοθήκη – Το κλεμμένο έργο εκτίθεται και πάλι

Ο πίνακας που συνδέεται με την σοβαρότερη κλοπή έργων τέχνης στην Ελλάδα, για το «Γυναικείο κεφάλι» του Πικάσο, φυσικά ο λόγος είναι το μεγάλο γεγονός, που θα σηματοδοτήσει το άνοιγμα της πτέρυγας Δυτικοευρωπαϊκής τέχνης στην Εθνική Πινακοθήκη. Με έργα από τις μόνιμες συλλογές της, αυτός ο χώρος των 1.000 τ.μ. ετοιμάζεται πυρετωδώς, προκειμένου να εγκαινιαστεί ως το τέλος του έτους, όπως έχει αναγγελθεί.

Κι αν ο Πικάσο αποτελεί το πλέον προβεβλημένο έκθεμα -και όχι μόνον για την καλλιτεχνική του αξία- μαζί του θα σταθεί και ο θαυμάσιος Μοντριάν, έργο που επίσης είχε κλαπεί από την Πινακοθήκη το 2012, για να εντοπισθούν και τα δύο, όπως είναι γνωστό, τον περασμένο Ιούνιο. Όχι, όμως, και το σχέδιο του Γκουλιέλμο Κάτσια (Μονκάλβο), το οποίο αγνοείται.

Με τα εγκαίνια πάντως, ένας μεγάλος αριθμός έργων τέχνης, που αποτυπώνουν την εξέλιξη της ζωγραφικής στην Ευρώπη από τον 15ο αιώνα, άγνωστα σε μεγάλο βαθμό για το ελληνικό κοινό, αφού ο περιορισμένος χώρος του παλαιού κτιρίου δεν επέτρεπε την ανάδειξή τους, βρίσκουν τώρα τη θέση τους στην μόνιμη έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης.

Περί τα 1.250 είναι αυτά τα έργα, ζωγραφικής κατά κύριο λόγο, αν και δεν θα εκτεθούν φυσικά, όλα. Ένα μικρό μέρος από αυτά ωστόσο, είχε παρουσιαστεί στην έκθεση «Στα άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης» στο 2012 λίγο πριν κλείσει για την ανακαίνιση και επέκτασή της. Εικαστικά ανήκουν σε διάφορες σχολές και πολλά από αυτά έχουν φιλοτεχνηθεί από σημαντικούς ζωγράφους, κάποια άλλα προέρχονται από τα εργαστήρια των μεγάλων καλλιτεχνών ενώ υπάρχουν και ορισμένα αντίγραφα. Ανάμεσά τους βρίσκεται βέβαια και ο περίφημος πίνακας του Ντελακρουά το «Επεισόδιο του Ελληνικού Αγώνα» (1856), ένα έργο που είχε αγοραστεί με τη συνδρομή του Βασίλη Γουλανδρή και του Σταύρου Νιάρχου και αυτή τη στιγμή παρουσιάζεται στην επετειακή έκθεση «Το 1821 στη ζωγραφική».

Η συλλογή

Διακρίνονται όμως επίσης, το εξαιρετικό έργο «Νεαρός μουσικός σ` εργαστήριο μουσικών οργάνων ή Αλληγορία των πέντε αισθήσεων» του Τσέκο ντελ Καραβάτζο, που ήταν μαθητής του Καραβάτζο, το έργο του Βίλεμ φον Μίερες (1662 – 1747) «Η κυρία με τον παπαγάλο», ο «Υπαίθριος χορός» (1738), φιλοτεχνημένος από τον Αυστριακό Φρανζ-Κρίστοφ, ο «Θάνατος του Άδωνι» του Γάλλου Υγκ Ταραβάλ (1729 – 1785), δωρεά της Αικατερίνης Ροδοκανάκη, καθώς και οι δύο θαλασσογραφίες του Ρώσου ζωγράφου Ιβάν Αϊβαζόφκι (1817 – 1900), η μία εκ των οποίων ήταν δωρεά του δημάρχου της Οδησσού Γρηγορίου Μαρασλή.

Η ιταλική σχολή εκπροσωπείται με τρία έργα του Μπαρόκ, συγκεκριμένα ένα της Σχολής της Γένοβας και δύο αντίγραφα του Πάολο Βερονέζε (1528 – 1588) ενώ την Αγγλική σχολή εκπροσωπεί ο συμβολιστής ζωγράφος και γλύπτης της Βικτωριανής εποχής Τζωρζ Φρέντερικ Γουώτς με το έργο «Ψυχή» (π. 1880-1882 (αρ. κατ. 354), μια δωρεά του Αλέξανδρου Κ. Ιωνίδη, 13 μεγάλου συλλέκτη της βρετανικής κοινωνίας, όπως και ο πατέρας του Κωνσταντίνος Ιωνίδης-Ιπλιξής, και προσωπικού φίλου του ζωγράφου.

Μία από τις σημαντικότερες και γνωστότερες γυναίκες ζωγράφους του 19ου αιώνα αλλά και μία από τις πρώτες φεμινίστριες, η Ρόζα Μπονέρ (1822 – 1899) βρίσκεται στη συλλογή με το έργο της «Δύο ίπποι», δωρεά του Μικέ και της Αργίνης Σαλβάγου. Το άνοιγμα του 20ού αιώνα εξάλλου, γίνεται με δύο έργα του ολλανδού ζωγράφου Μοντριάν (1872 – 1944) από την πρώτη καλλιτεχνική του περίοδο. Το ένα που απεικονίζει ένα τυπικό αγρόκτημα κοντά στο Άμστερνταμ και το δεύτερο, που είχε κλαπεί, τον ανεμόμυλο Stammer. Ενδιαφέρον έχουν επίσης δύο έργα, που ήταν δωρεά του Αλέξανδρου Ιόλα το 1971: Είναι το Καθρέφτισμα μελανοφτιαγμένης» του ρουμάνου σουρεαλιστή Βίκτoρ Μπράουνερ (1903 – 1966) και το «Σεληνιακό τοπίο» του Ιταλoύ Λούτσιο Φοντάνα (1899 -1968).

Οι δωρητές

Πριν καν ιδρυθεί η Εθνική Πινακοθήκη, το 1900, είχαν αρχίσει να συγκεντρώνονται έργα για το σκοπό αυτό στο Πολυτεχνείο και στο Πανεπιστήμιο, προερχόμενα κυρίως από έλληνες δωρητές που ήταν κάτοικοι εξωτερικού, γι΄αυτό και οι συλλογές τους αφορούσαν ξένους καλλιτέχνες. Έτσι, πρώτες ήταν οι δωρεές του Πολυτεχνείου και του Πανεπιστημίου (246 έργα), το κληροδότημα Αλεξάνδρου Σούτζου (281), οι δωρεές της Αικατερίνης Ροδοκανάκη (132), του Γρηγορίου Μαρασλή που προσέφερε 155 έργα και το κληροδότημα του Γεωργίου Αβέρωφ που περιελάμβανε 72 έργα.

Στη συνέχεια οι δωρεές πύκνωσαν πάρα πολύ, καθώς πλέον έργα στην Πινακοθήκη παρέδιδαν και οι καλλιτέχνες, ενώ σημαντικότερη συνολική δωρεά ήταν αυτή της Συλλογής Κουτλίδη, που παραδόθηκε το 1977 και περιλαμβάνει 1419 έργα. Συνολικά έτσι, περί τα 6.800 έργα της Εθνικής Πινακοθήκης προέρχονται από δωρεές ενώ 4.500 έργα από κληροδοτήματα.

Μια μεγάλη έκθεση, φόρος τιμής σ΄αυτούς τους συλλέκτες και καλλιτέχνες, που έχουν δωρίσει έργα τους στην Εθνική Πινακοθήκη είχε πραγματοποιηθεί επίσης, πριν να αρχίσουν οι εργασίες για την επέκταση του κτιρίου.

Διαβάστε επίσης:

Άρθρο παρέμβαση: Τα μεγάλα λάθη της Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα στην Εθνική Πινακοθήκη

Πορτρέτα, η ζωντανή ιστορία της τέχνης – Από το Λούβρο στην Εθνική Πινακοθήκη

Ένας Γκρέκο στην Αθήνα-Έργα από το Λούβρο στην Εθνική Πινακοθήκη