Ο Παρθενώνας, το στέμμα της Ακρόπολης – Αμερικανική αποθέωση

Έχουν υποστεί μεγάλες αλλαγές στη διάρκεια της ιστορίας τους, σοβαρή καταστροφή από τον λόρδο Έλγιν αλλά και μία νεότερη από την βαρβαρότητα «καθαρισμού» τους από το Βρετανικό Μουσείο. Για τα Γλυπτά του Παρθενώνα ο λόγος αλλά και για τον ίδιο τον ναό, η επιρροή του οποίου, όπως και γενικότερα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής υπήρξε μεγάλη στα δημόσια κτίρια σπουδαίων πόλεων σε όλο τον κόσμο.

Αν για τους Έλληνες αυτά είναι αυταπόδεικτα, ως μέρος της ιστορίας μας, δεν είναι απαραίτητο, ότι ο μέσος Αμερικανός αίφνης, που επισκέπτεται την Ελλάδα μπορεί να τα γνωρίζει. Τρεις συν μία αλήθειες για τον Παρθενώνα και τα κλεμμένα από τον Έλγιν Γλυπτά παραθέτει λοιπόν, το Artnet προς γνώσιν του διεθνούς αναγνωστικού κοινού του.

Πρόκειται για εκπληκτικά δεδομένα, όπως τα χαρακτηρίζει, που δικαιώνουν τη φήμη αυτού του αριστουργήματος της Κλασικής εποχής και τη διάρκειά του μέσα στο χρόνο ως αδιαμφισβήτητου προτύπου στην δυτική τέχνη.

«Είναι δύσκολο να μην εντυπωσιαστείς μπροστά στα μάρμαρα του Παρθενώνα», αναφέρει. «Είναι το στέμμα της Ακρόπολης στην Αθήνα και τα Γλυπτά είναι τα κορυφαία του κοσμήματα. Τούτου λεχθέντος όμως, αν στέκεστε μπροστά τους σήμερα, είναι πιο πιθανό να βρίσκεστε στο ασκητικό σκηνικό του Βρετανικού Μουσείου παρά να νιώθετε τον άνεμο στα μαλλιά σας στην αρχαία ακρόπολη με θέα την ελληνική πρωτεύουσα». Ο λόρδος  Έλγιν, ο Μπόρις Τζόνσον, η καταστροφή των Γλυπτών στο Βρετανικό Μουσείο, μπαίνουν έτσι, στο στόχαστρο.

Η κλοπή

Η κλοπή των Γλυπτών από τον λόρδο Έλγιν είναι το πρώτο ζήτημα που θέτει το δημοσίευμα, μαζί με το αίτημα της Ελλάδας για την επιστροφή τους, αντικείμενο διεθνούς συζήτησης εδώ και δεκαετίες. Και δεν παραλείπει να ρίξει τα βέλη στον προηγούμενο βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον, ο οποίος ως ένθερμος φοιτητής των κλασικών σπουδών και πρόεδρος της φοιτητικής  ένωσης στην Οξφόρδη,  με ένα άρθρο του, το 1986 υποστήριζε σθεναρά την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα σε «μια χώρα με λαμπερή ηλιοφάνεια και το τοπίο του Αχιλλέα», όπως έγραφε.

Θυμίζει επίσης την επιστολή του, με την οποία προσκαλούσε τη Μελίνα Μερκούρη να απευθυνθεί στο σωματείο, και στην οποία έλεγε, ότι δεν υπάρχει «απολύτως κανένας λόγος» να μην επιστραφούν αμέσως τα μάρμαρα του Παρθενώνα στην Αθήνα.

«Πιο πρόσφατα όμως, ο Τζόνσον άλλαξε άποψη, συμβαδίζοντας με τη στάση της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου ότι ελήφθησαν νόμιμα, ενώ απομακρυνόμενος  ακόμη περισσότερο από το ζήτημα είπε, ότι η επιστροφή τους εναπόκειται στο Βρετανικό Μουσείο. Την ίδια στιγμή που οι εντολοδόχοι του Βρετανικού Μουσείου ισχυρίζονται ότι τα μάρμαρα του Παρθενώνα υπερβαίνουν την πολιτική», σημειώνεται στο άρθρο, παρουσιάζοντας ξεκάθαρα, πώς ο ένας έριχνε το μπαλάκι στον άλλο.

Οι καταστροφές

Αλλά ο Παρθενώνας, όπως όλα τα μνημεία της Ακρόπολης έχει υποστεί πολλές καταστροφές και μετατροπές στη διάρκεια της ιστορίας του, αρχίζοντας από το γεγονός, ότι ο περίλαμπρος ναός που σώζεται σήμερα οφείλεται στους  …Πέρσες . Όσο απίστευτο κι αν φαίνεται αυτό. Γιατί, όταν οι Πέρσες κατέστρεψαν την Αθήνα και τα ιερά της, το 480 π.Χ. ισοπέδωσαν και τον προηγούμενο ναό της Αθηνάς.

Μετά την νίκη τους όμως στην Σαλαμίνα οι Αθηναίοι με αρχηγό τον Περικλή έκτισαν νέο ναό, με τους σπουδαιότερους  καλλιτέχνες της εποχής, τον Ικτίνο, τον Καλλικράτη και τον Φειδία να αφήνουν το αποτύπωμά τους στην ιστορία. Και πολύ αργότερα άλλωστε, όταν ο Μέγας Αλέξανδρος προήλαυνε στην Ασία έστειλε, μετά την νίκη του στον Γρανικό ποταμό το 334 π.Χ. τις ασπίδες των κατακτημένων Περσών εχθρών του πίσω στην Αθήνα, για να αναρτηθούν στον  Παρθενώνα.

Στη συνέχεια η ιστορία υπενθυμίζεται συνοπτικά, πλην με ακρίβεια:  Ότι αργότερα ήρθε η σειρά των πρώτων Χριστιανών, που μετέτρεψαν τον ναό σε εκκλησία, παραποιώντας σκόπιμα πολλές μυθολογικές μορφές που βρίσκονται στα μάρμαρα του Παρθενώνα.  Ότι κατά την πολιορκία της Αθήνας το 1687, οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν τον Παρθενώνα για αποθήκευση πυρομαχικών, έτσι όταν μια οβίδα όλμου χτύπησε το κτίριο, η έκρηξη που ακολούθησε σκότωσε 300 ανθρώπους και κατέστρεψε την οροφή του ναού και τους περισσότερους τοίχους του. Και επίσης, ότι σήμερα, η κλιματική αλλαγή αποτελεί σοβαρή απειλή για τα αρχαία μνημεία, καθιστώντας ακόμη πιο σημαντική την προστασία των μαρμάρων του Παρθενώνα στα μουσεία.

Η πολυχρωμία και ο «καθαρισμός»

«Η επιρροή της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής μπορεί να φανεί σε πόλεις όλου του κόσμου», σημειώνεται στο άρθρο. «Λευκοί, νεοκλασικοί κίονες και γλυπτά έχουν γίνει συνώνυμα με το κύρος και τη δύναμη, και εμφανίζονται παντού από τον Λευκό Οίκο στην Ουάσιγκτον ως την Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου».  Επισημαίνοντας ωστόσο, ότι είναι κάπως ειρωνικό, που αυτός ο μινιμαλιστικός φόρος τιμής στην κλασική Ελλάδα είναι στην πραγματικότητα το αντίθετο από το στυλ εκείνης της εποχής.

Γιατί οι Έλληνες αγαπούσαν το χρώμα και τη λάμψη, έτσι τα κτίρια και τα γλυπτά τους ήταν συνήθως ζωγραφισμένα με έντονα χρώματα, συμπεριλαμβανομένου του Παρθενώνα.

Οι αρχαιολόγοι χρησιμοποίησαν υπεριώδες φως και λέιζερ για να ανακαλύψουν, ότι τα μάρμαρα του Παρθενώνα ήταν αρχικά βαμμένα με κόκκινο, μπλε και πράσινο χρώμα. Κάτι, που ακόμη και με το φυσικό φως μπορεί να γίνει αντιληπτό σε κάποια σημεία των Γλυπτών που φυλάσσονται στο Μουσείο Ακρόπολης. Όχι όμως και σε αυτά που βρίσκονται ακόμη στο Βρετανικό Μουσείο, όπως επισημαίνει και το δημοσίευμα.

«Τα μάρμαρα στο Βρετανικό Μουσείο», λέει «παρουσιάζουν λιγότερα στοιχεία χρώματος από τα εναπομείναντα στην Αθήνα, όχι επειδή ήταν άβαφα, αλλά επειδή υποβλήθηκαν με υπερβολικό ζήλο σε καθαρισμό με χάλκινες βούρτσες τη δεκαετία του 1930. Αυτό που παρερμηνεύτηκε ως βρωμιά ήταν στην πραγματικότητα μια φυσική πάτινα πάνω στην αρχαία πέτρα».

Τα αντίγραφα

Εντυπωσιασμένοι τέλος φαίνονται όλοι με την επιχείρηση του Ινστιτούτου Ψηφιακής Αρχαιολογίας (IDA) που αφορά στην κατασκευή αντιγράφων των Γλυπτών του Παρθενώνα, ρομποτικά.  Πρόκειται για αντίγραφα, όπως είναι γνωστό κατασκευασμένα από πεντελικό μάρμαρο, τα οποία μάλιστα πρόκειται να εκτεθούν σύντομα κοντά στο Βρετανικό Μουσείο.

Μία σκόπιμη επιλογή, όπως σημειώνεται για να τα βλέπουν οι επισκέπτες, που πηγαίνουν και στο μουσείο ώστε να κάνουν τη σύγκριση. Ορισμένα αντίγραφα μάλιστα θα φέρουν τα αρχικά τους χρώματα.  Ένα εκπαιδευτικό σχέδιο ασφαλώς, που σε καμία περίπτωση όμως, δεν θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί ως ισάξιο με το έργο που έχει γίνει από ανθρώπινο χέρι.

Διαβάστε επίσης:

Τιμή ρεκόρ για αυτοκίνητο της αδικοχαμένης πριγκίπισσας Νταϊάνα

Φώτης Κόντογλου: Η ελληνική παράδοση στο αίμα του – Έκθεση στο Ίδρυμα Γουλανδρή